Ο Μάρκος Μπότσαρης ήταν από τις λαμπρότερες, τολμηρότερες, ηρωικώτερες και γενναιότερες μορφές τού Αγώνα. Γεννήθηκε στο ιστορικόν Σούλι το 1790. Οι πρώτοι οικιστές του περίπυστου αυτού χωριού ήταν οι πρόγονοι του Μπότσαρη καθώς και οι Τζαβελαίοι. Κατέστη επί τουρκοκρατίας ανεξάρτητη Ηπειρωτική συμπολιτεία στις απότομες πλαγιές του όρους Τόμαρος, Ένα μικρόν χωρίον που στην ακμή του αριθμούσε 6.000 άτομα, γεμάτον ακατάβλητους ήρωες που έφθαναν τους 1.700. Είχε γίνει ο φόβος και ο τρόμος του Αλή και των Αλβανών. Πολεμικές επιδρομές κατά του Αλή παρακολούθησε ο Μάρκος από τον πατέρα του Κίτσον Μπότσαρην και διδάχθηκε πολλά.
Το Σούλι η ήταν ένα πολεμικόν Χωριόν στο οποίον ενεργοί ήσαν άνδρες και γυναίκες. Η Σουλιώτισσα ήταν ηρωίδα. Βοηθούσε να κατασκευασθούν τα βόλια και τα μετέφερε στην πρώτην γραμμήν της μάχης. Ασκούταν δε και στην πολεμικήν τέχνην. Ήταν Ιατρός και Νοσοκόμα, θεραπεύουσα τους τραυματίες. Είχε εξαίρετη θέση στο Σούλι και αποτελούσε κορύφωμα της Σουλιώτικης ηθικής. Το Σούλι άνθισε πολεμικώς και έγινε ο φόβος και ο τρόμος των τούρκων πασάδων οι οποίοι ζήτησαν ακόμα να τους πληρώνουν και φόρον για να μη τους αρπάζουν την περιουσίαν τους!! Κάτι μοναδικόν στην Ελλάδα όπου αντιθέτως οι τούρκοι καταλήστευαν τους Χριστιανούς!!! Από το 1732 οι κατακτητές έκαναν συνεχείς επιθέσεις κατά του Σουλίου αλλά πάντα απετύγχαναν.
Όταν ανέλαβε το πασαλίκι των Ιωαννίνων ο Αλής πρώτον στόχον έθεσε να διαλύσει το Σούλι. Πρώτη και δεύτερη επιδρομή απέτυχαν. Την τρίτην όρμησε με 10.000 τουρκαλβανούς και η προδοσία του Πήλιου Γούση ήταν καταστροφική για το Σούλι, που επί 10 χρόνια δεν μπορούσε να το πατήσει ο Αλής και τώρα το αφάνισε. Οι κάτοικοι έφυγαν. Έμεινε ο καλόγηρος Σαμουήλ με ολίγα παλληκάρια και όταν ήλθαν να το παραλάβουν (τυπικώς), έβαλε φωτιά στο Κούγκι και σκοτώθηκαν οι Σουλιώτες και παρά πολλοί τουρκαλβανοί που ήταν στην αυλήν. Οι κάτοικοι που είχαν φύγει κατ’ ομάδας δεν είχαν όλοι καλόν τέλος. Στο Ζάλογγο εγκλωβίσθηκαν 57 Σουλιώτισσες και για να μη πέσουν στα χέρια των τουρκαλβανών ρίχτηκαν στον γκρεμόν με τα παιδιά τους. Υπέρλαμπρη σελίδα της Ιστορίας μας. Τελικώς από τους 7.000 Σουλιώτες που εγκατέλειψαν το Σούλι σώθηκαν 1.800!!!!
Ο εκδιωγμός των Σουλιωτών μετά τον όλεθρον στο Σέλτσον, από τον Αλή πασά το 1804, μαζί και με άλλους Σουλιώτες, έφερε στην Κέρκυρα τον Μπότσαρην. Κατατάχθηκε το 1808, ως υπαξιωματικός στα Ναπολεόντεια στρατεύματα που είχαν οι Γάλλοι στο νησί, όπου διδάχθηκε την τέχνην του πολέμου και σε συνδυασμόν με την διπλωματίαν και την κατασκοπεία αλλά κυρίως με την πολεμική εμπειρία των Σουλιωτών δημιούργησε δικήν του πολεμικήν γραμμήν.
Ο Αλής ήταν ο στόχος του σουλτάνου κι έτσι όταν τον πολιόρκησε, ζήτησε την βοήθειαν των Σουλιωτών με αντάλλαγμα να τους δώσει πίσω το καταπατηθέν Σούλι.
Επιτυχίες με αρχηγόν τον Μπότσαρην εγράφησαν στους Καψάδες όπου συνελήφθη τουρκική εφοδιοπομπή άρπαξε τα τρόφιμα και τα έστειλε στο Σούλι, στα Πέντε Πηγάδια που απέκρουσε με 200 ιππείς, 5.000 Αλβανούς. Ακολούθησαν νίκες στην Ρηγάδαν, στους Βαρνάδες, στους Δραμασούς, στην Κασμηράν, στην Ραψίστασν και ακολούθως στο Κομπότι και την Πλάκαν, όλες νικηφόρες. Οι Σουλιώτες πολέμησαν κατά του Αλή αλλά ο σουλτάνος όπως πάντα αθέτησε την υπόσχεσή του. Οι Σουλιώτες κηρύχθηκαν κατά του σουλτάνου και ο Αλής βρήκε την ευκαρίαν να τους προσεταιρισθεί υποσχόμενος τα ίδια. Τις διαπραγματεύσεις έκαμε ο Μάρκος Μπότσαρης που βρέθηκε
κρυφά στα Ιωάννινα.
Όμως το μίσος των οθωμανών κατά των Σουλιωτών δεν έσβησε και συνεχώς έκαναν επιδρομές εναντίον του. Το 1822 ο Μάρκος Μπότσαρης κατήλθεν προς την Πελοπόννησον για εξασφάλιση δυνάμεων να τον συνδράμουν στην άμυναν του Σουλίου. Είχε πολλούς οπλαρχηγούς γνωστούς οι οποίοι τον εκτιμούσαν ιδιαιτέρως και εξασφάλισε κάποιες δυνάμεις.
Οι δυνάμεις προχώρησαν προς Αιτωλοακαρνανίαν, συγκεντρώθηκαν στο Κομπότι υπό τον Αλέξανδρον Μαυροκορδάτον, χωρίσθησαν οι δύο ομάδες για να προχωρήσουν. Όμως στο Πέτα εδόθη μάχη καταστροφική για τους Έλληνες και το σώμα των Φιλελλήνων. Αποτέλεσμα να γραφεί άλλην μίαν φοράν το τέλος του Σουλίου αφού δυνάμεις αρωγής δεν έφθασαν ποτέ!!!!!
Μετά την συμφοράν στο Πέτα, ο Μπότσαρης ακολούθησε τον Μαυροκορδάτον στο Μεσολόγγι. Βρήκε στρατόν και πολίτες σε απόλυτην ηθικήν πτώση. Κατέβαλε κάθε προσπάθειαν και συγκρότησε αξιόμαχον στρατιωτικόν πυρήνα. Αυτός ήταν η βασική άμυνα της πόλεως ο οποίος κατόρθωσε να σώσει την Πόλη από τουρκαλβανικήν επίθεση.
Μετά την επιτυχή αυτήν έκβαση άρχισαν οι διαμάχες μεταξύ των οπλαρχηγών γιατί ο καθένας ανεξαρτήτως αν προσέφερε ή όχι τα δέοντα ήθελε να αναγνωρισθεί ως στρατηγός! Μέσα στην διχόνοιαν των Ελλήνων πολιτικών και στρατιωτικών, προσετέθη και η φιλοδοξία του στρατηγού! Η κυβέρνηση βρέθηκε σε αδιέξοδον και σε οξύ δίλλημα που για να το ξεπεράσει μοίραζε συνεχώς αξιώματα! Έτσι στην ύπαιθρον όλοι οι χωριάτες που πολέμησαν και έπρεπε να πολεμήσουν βρέθηκαν στρατηγοί!!!! Και το πλέον λυπηρόν είναι ότι δεν έμειναν στον τίτλον, δεν έγιναν στρατηγοί επί τιμή, αλλά ήθελαν να οργανώσουν και κάποιον στρατόν! Η αξίωση αυτή απέβη συμφορά για τους κατοίκους της υπαίθρου, από τους οποίους άρπαζαν τα πάντα για συντηρήσουν τους στρατιώτες τους!!!!
Αξιοπρέπεια και θάνατος του Μπότσαρη
Η κυβέρνηση αναγνωρίζουσα τους αγώνες του Μπότσαρη υπέρ της Πατρίδος και τους ηρωικούς αγώνες του εναντίον του χουρσίτ, δεν ήταν δυνατόν να τον αφήσει έξω από την κατά κόρον απονομήν στρατηγικών τίτλων. Του έστειλε το δίπλωμα του αρχιστρατήγου με εξουσίαν σε όλην την Δυτικήν Χέρσον Ελλάδα. Οι τοπικοί οπλαρχηγοί εθίγησαν σφόδρα γιατί είχαν την γνώμην ότι αυτοί είναι ανώτεροι από τους Σουλιώτες (οι καταστάσεις αποδεικνύουν αντικειμενικώς ότι οι Σουλιώτες ήταν ανώτεροι πολλών).Ο Μπότσαρης που αντελήφθη την πίκραν τους ενώπιον όλων πήρε το δίπλωμα, το έσχισε και είπε.
- Όποιος είναι άξιος παιδιά, παίρνει αύριον το δίπλωμά του στο πεδίον της μάχης.
Πράξη υψίστης μετριοφροσύνης, απλότητας, αλλά και καθολικού κύρους δίδαγμα.
Τις ημέρες εκείνες βρισκόταν στο Καρπενήσι ο πασάς της Σκόδρας Μουσταής με 5.000 εμπειροπόλεμους αλβανούς. Ο Μπότσαρης με τα 300 παλληκάρια ήθελε να του εμποδίσει την πιο πέραν πορείαν. Επέλεξε να κτυπήσε την εμπροσθοφυλακήν του εχθρού που ήταν στρατοπεδευμένη στο Κεφαλόβρυσον. Την νύκταν της 9ης Αυγούστου όρμησε στο εχθρικόν στρατόπεδον σκυλοβρίζοντας στην αλβανικήν γλώσσαν. Οι αλβανοί σκοποί νόμισαν ότι είναι αγανακτισμένοι και μη πληρωμένοι στρατιώτες. Όταν βρέθηκε στην καρδιά του στρατοπέδου κάποιος φύλακας του ζήτησε να αναφέρει το σύνθημα για να προχωρήσει Ο Μπότσαρης μιλώντας αλβανικά αποκάλυψε την ταυτότητά του. Οι αλβανοί πανικοβλήθηκαν και κατατρομαγμένοι άρχισαν να φωνάζουν κατ΄ επανήληψη «έρδε Μάρκο» ήτοι ήλθε ο Μάρκος Καταβλήθηκαν όλοι από πανικόν και φόβον και μάλλον ήθελαν να ενημερώσουν τους αλβανούς στρατιώτες να προφυλαχθούν γιατί μπροστά τους είναι μια πανίσχυρη και ακατανίκητη δύναμη. Ο Μάρκος Μπότσαρης! Τον οποίον έτρεμαν και στο άκουσμά του! Ήταν τόσον πολλοί οι αλβανοί στο στρατόπεδον, ώστε αν εφορμούσαν όλοι εναντίον του θα τον συνέτριβαν! Δεν το ετόλμησαν γιατί ήξεραν ότι ο Μάρκος είναι ανίκητος, έστω αν και στο στρατόπεδον οι αλβανοί ήταν μερικές χιλιάδες!! Αυτός ο Ηρωισμός του Μπότσαρη δεν ήταν μόνον ο φόβος και ο τρόμος των αλβανών, αλλά το ζηλευτόν παράδειγμα ανδρείας για τους Λαούς της Ευρώπης και της Αμερικής. Ίνδαλμα Ήρωος!!
Παρ΄όλα αυτά στο στρατόπεδον έγινε πανικός. Άρχισαν πυροβολισμοί και σύγχυση προς τα πού να πυροβολήσουν αφού η ομάδα του Μπότσαρη μιλούσε αλβανικά. Τελικώς τράπηκαν σε φυγήν και εισήλθαν σε μίαν μάνδραν πίσω από την οποίαν ήταν η σκηνή του πασά τους. Ο Μάρκος, αν και τραυματίας, τους κυνήγησε και τους εξεδίωξε και από την μάνδραν! Θέλοντας πριν ξημερώσει να επισημάνει την ακριβή θέση της σκηνής του πασά, ανερριχήθη σ΄ έναν ανθρωπομήκην τοίχον, όπου δυστυχώς αδέσποτη σφαίρα τον εκτύπησε κάτω από το μάτι και τον άφησε νεκρόν. Τον σκότωσε η ατυχία και όχι η κατά πρόσωπον επίθεση με αλβανούς, οι οποίοι στην συγκεκριμένην σύγκρουση είχαν 800 νεκρούς!!!! ενώ οι Έλληνες μόνον τον Αρχηγόν και μερικούς τραυματίες! Οι σύντροφοί του συντετριμένοι πήραν αγκαλιά το Ηρωικόν σώμα του, το μετέφεραν στο χωριό και απ΄ εκεί στο Μεσολόγγι, όπου έγινε ταφή εν μέσω βαθυτάτης θλίψεως και αφάτου οδύνης και οδυρμού.
Ο ατυχής χαμός του Μπότσαρη ήταν πολλαπλώς καταστροφικός για την Ελλάδα. Και στον στρατιωτικόν τομέα αλλά και στον πολιτικόν, όπου οι έριδες και διχόνοιες αναδφυόταν θανατηφόρες. Το κύρος, η σωφροσύνη και η λατρεία προς την Πατρίδα του Μπότσαρη πιθανότατα θα έδιδαν άλλην τροπήν ίσως και αποφυγήν του εμφυλίου που επηκολούθησε!
Αθάνατε ΗΡΩΑ! Η θανή σου έπληξε την Ελλάδα πολλαπλώς! αλλά τα διδακτικά δρώμενά σου, απάλυναν και αποσόβησαν μεγαλυτέραν πληγήν.
Διεθνείς αναγνωρίσεις
Η Ηρωική προσωπικότητα του Μάρκου Μπότσαρη ενέπνευσε συγγραφείς, ποιητές, καλλιτέχνες, Έλληνες και ξένους σε βαθμόν θαυμαστόν.
Ο διάσημος Γάλλος συγγραφέας Βίκτωρ Ουγκώ στο περίφημον έργον του «Οι Άθλιοι» τον αναφέρει εκτενώς σε ιδιαίτερον κεφάλαιον και τον συγκαταλέγει μεταξύ των τεσσάρων κορυφαίων, παγκοσμίως, ηρώων των νεωτέρων χρόνων, τους Σιμόν Μπολιβάρ, Γεώργιον
Ουάσιγκτων Θαδαίον Κοσιούσκο και Μάρκον Μπότσαρην! Ο Ουγκώ, τον χαρακτηρίζει, επίσης, ως τον «Λεωνίδα της νεότερης Ελλάδας»!
Ο Γάλλος συγγραφέας Auguste Fabre, έγραψε: «Ο Μάρκος Μπότσαρης εδείχθη ο άξιος εκπρόσωπος όλης της Αρχαίας Ελλάδος, συνενώνων τας αρετάς των σοφών της και την έμπνευσιν των ποιητών της με τους ηρωισμούς των ημιθέων της..».
Άλλος, ξένος, ιστορικός της εποχής τον χαρακτηρίζει «αληθές απαύγασμα της Αρχαίας Ελλάδος, συνενούντα την αρετήν των σοφών με την έμπνευσιν των ποιητών και την ανδρείαν των ηρώων της».
Ο Αθανάσιος Ψαλλίδας (1767-1829) σε επιστολήν του στον Αλέξανδρον Μαυροκορδάτον
στις 18 Ιανουαρίου 1824, εξάρει την δόξαν του Μάρκου Μπότσαρη «του ήρωος οπού όχι μόνον έγινεν ξακουστός εις όλην την Ευρώπην αλλά και όλες οι αρχόντισσες της Αγγλίας και της Φράνσας (Γαλλίας) τον φορούν κρεμασμένον με χρυσήν άλυσον στα στήθη τους ως εγκόλπιον, πράγμα οπού κανένας στρατηγός ακόμη δεν το αξιώθηκε και οι σοφοί Άγγλοι και Γάλλοι ραψωδούν…».
Ο αμερικανός θεατρικός συγγραφέας Oliver Bell Bunce συνέθεσε θεατρικόν έργον με τίτλον « ο Μάρκος Μπότσαρης Έλληνας ήρωας».
Οι Γάλλοι Φιλέλληνες εκδηλώνοντας τον θαυμασμόν τους προς τον Έλληνα Ήρωα, τον τίμησαν ιδιαιτέρως. Στο Παρίσι, έδωσαν το όνομά του σε μεγάλην οδόν, την «RUE BOTZARIS»!, η οποία καταλήγει στο πάρκο «Buttes Chaumont». Η πινακίδα γράφει: «RUE BOTZARIS (1790-1823) HEROS DE LA GUERRE D’INDEPENDENCE GRECQUE” (=OΔΟΣ ΜΠΟΤΣΑΡΗ (1790-1823) ΗΡΩΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΗΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ). Σημειώνεται ότι η οδός αυτή είναι η μοναδική που είναι αφιερωμένη σε Έλληνα νεώτερων χρόνων. Οι άλλοι δύο οδοί που περικλείουν το ιστορικόν αυτό πάρκο είναι αφιερωμένοι ο μεν ένας στον μεγάλον ελευθερωτήν της Νότιας Αμερικής Simon Bolivar (Σιμόν Μπολιβάρ) και ο έτερος στον Ιταλόν πατριώτην N. Manin (Ντανιέλε Μανίν).
Στην ιδίαν περιφέρειαν του Παρισιού βρίσκεται και ο σταθμός του μητροπολιτικού σιδηροδρόμου «Botzaris» Μπότσαρης.
Στην καρδιάν της πόλεως ευρίσκεται το μεγάλον εμπορικόν κέντρον «Gallerie Botzaris», το ταχυδρομείον «Post Botzaris», καθώς και το μέγαρον τού τηλεφωνικού κέντρου με την αυτήν ονομασίαν «Βοtzaris».
Τέλος, στο Παρίσι, στην νέα προθήκη του Μουσείου των Απομάχων,φυλάσσονται όπλα του Μάρκου Μπότσαρη με αναλυτικήν περιγραφήν τους.
(Οι παρατεθείσες αναφορές και δεκάδες άλλες ευρίσκονται στο έργον «ΜΑΡΚΟΣ ΜΠΟΤΣΑΡΗΣ» εκδ. Πανευρυτανικής Ένωσης, Αθήνα 2021)
Οι τιμητικές αυτές διακρίσεις των Γάλλων προς τον Μάρκον Μπότσαρην, κορυφαίες και ειλικρινείς, δεν έχουν ανάλογην εφαρμογήν στην Πρωτεύουσαν της Ελλάδος!!! Αλλά ούτε και για άλλον ΄Ηρωα της Επαναστάσεως! Ξεχασμένοι οι μαχητές της αποτινάξεως του τυραννικού ζυγού και Ελευθερώσεως της Ελλάδος. Μετά δε την κατακριτέαν νομοθέτηση όπου στην σύνταξη της Σχολικής Ιστορίας μας συμμετέχουν τούρκοι!!! (αδιανόητον), πάντες οι Εθνεγέρτες Ήρωες λησμονήθηκαν!!!!
Ο διάσημος Γάλλος γλύπτης DAVID D’ ANGERS (Δαβίδ ντ’ Ανζέρ) φιλοτέχνησε το περίφημον άγαλμα επί του τάφου του ήρωα στο Μεσολόγγι
Στο Στρασβούργον υπάρχει πλατεία με το όνομα του Μάρκου Μπότσαρη.
Αλλά και στην Αμερικήν κατέστη σύμβολον Ηρωισμού, συνεκλόνισε κυριολεκτικώς την ανθρωπότητα, η οποία παρακολουθούσε άναυδη τον θαρραλέον αγώνα των Ελλήνων και αύξησε τα φιλελληνικά συναισθήματα των ελευθέρων Λαών.
Ο Διονύσιος Σολωμός αφιέρωσε μίαν από τις ωδές του στον Μάρκον Μπότσαρην. O Κωστής Παλαμάς και δεκάδες Έλληνες Λογοτέχνες έχουν εμπνευσθεί από την παροιμιώδη γενναιότητα του Μπότσαρη.
15 Ιουνίου 2021
Μιχαήλ Στρατουδάκης