Η Φραγκοσυκιά
Ως άλλο εχινόδερμο, η φραγκοσυκιά προτάσσει τα αγκάθια της για όπλα και “τρομάζει”, καθιστώντας έτσι τους ωφέλιμους κατά τα άλλα καρπούς της απρόσιτους στον πολύ κόσμο. Η φραγκοσυκιά είναι κάκτος πολυετής, δενδρόμορφος, πυκνόμορφος, αειθαλής, με βλαστό όρθιο και στη χώρα μας απαντάται ημιαυτοφυής και πολλές φορές αυτοφυής. Ευδοκιμεί σε θερμούς και ηλιόλουστους τόπους, χωρίς ιδιαίτερη προτίμηση στο έδαφος, αρκεί να μην είναι υγρό ή να στραγγίζεται καλά, ενώ εμφανίζεται κυρίως από τη Βοιωτία και κάτω, στα νησιά του Αιγαίου και την Πελοπόννησο.
Στη χώρα μας καλλιεργείται προς βρώση ή για κτηνοτροφική τροφή. Η φραγκοσυκιά φυτεύεται το Μάιο και περισσότερο τους καλοκαιρινούς μήνες, μέχρι και τον Αύγουστο, ενώ δεν απαιτεί σχεδόν καμία ιδιαίτερη καλλιεργητική φροντίδα και μπορεί να παράγει συνεχώς.
Σύμφωνα με συγκεκριμένες μελέτες, μπορεί να παράγει 30 τόνους φύλλα το στρέμμα για κτηνοτροφική τροφή στην Αμερική, σε μια συστηματική καλλιέργεια, ενώ στη χώρα μας για καρπό δίνει 1 έως 1,5 τόνους ανά στρέμμα, δηλαδή 18.000-20.000 τεμάχια-καρπούς το στρέμμα.
Και το πιο παράδοξο είναι ο τρόπος με τον οποίο φυτεύεται. Αν κόψουμε ένα φύλλο και το ακουμπήσουμε στο έδαφος, βγάζει ρίζες σε μια εβδομάδα, μετά το φυτεύουμε όρθιο και “βγαίνει”, δηλαδή βλαστάνει τον επόμενο χρόνο και καρποφορεί σε 3 χρόνια, μας εξηγεί ο κύριος Μ. Στρατουδάκης, συγγραφέας του ιδιαίτερα ενδιαφέροντος βιβλίου “Τα Φραγκόσυκα, ακανθώδες μονογραφικό πόνημα”.
Ο χώρος που χρειάζεται για να αναπτυχθεί δεν πρέπει να είναι καμιά γόνιμη πεδιάδα οπότε θα ήταν σε βάρος άλλων καλλιεργειών, αλλά κάποιο άγονο και ξεχασμένο μέρος, είτε ιδιωτικής εκτάσεως, είτε δημόσιας. Αυτονόητο είναι ότι περιπτώσεις καλλιέργειας για εμπορικούς σκοπούς δεν διαφαίνονται, δυστυχώς, στη χώρα μας
Έτσι, θα είχαμε ευρεία έκταση θαμνώδους δάσους και καταπράσινη περιοχή όλες τις εποχές του έτους, ακόμα και κατά τις πλέον άνυδρες περιόδους. Η επερχόμενη “ερημοποίηση”, εξαιτίας ειδικά των πυρκαγιών που πλήττουν τον τελευταίο καιρό τη χώρα μας, ίσως μας ωθήσει προς αυξημένη φροντίδα για τη φραγκοσυκιά, αφού θα μπορούσε να δημιουργήσει αντιδιαβρωτικές ζώνες αν φυτευτεί σε πλαγιές, καθώς συγκρατεί νερά και χώματα, συμπληρώνει ο κύριος Μ. Στρατουδάκης. Το ότι, τέλος, για τεχνικούς λόγους φυτεύεται στα άκρα των αγρών δεν έπεται ότι η κύρια χρήση της είναι για περίφραξη.
Τσιμπάνε στην αγορά
Φραγκόσυκα προς πώληση στη χώρα μας έβρισκε κανείς παλιότερα σε πολύ λίγα και “πανάκριβα” καταστήματα επιλεγμένων “αριστοκρατικών” περιοχών της Αθήνας, αν και η περιορισμένη χρήση τους, ακόμα και σήμερα, δεν φαίνεται να εμφανίζει τάσεις εκμετάλλευσης, συμπληρώνει ο κύριος Στρατουδάκης.
Τα 13 ευρώ έφτασαν όμως την περασμένη εβδομάδα τα φραγκόσυκα εκ Βολιβίας, που κυκλοφόρησαν στην αγορά. Ένα προϊόν, του οποίου η τιμή κυμαίνεται περίπου στα 3-4 ευρώ το κιλό, ακαθάριστα, ενώ όταν καθαριστεί μένει το 1/3 του φρούτου, που έχει αρχίσει και κάνει την εμφάνισή του δειλά δειλά σε σούπερ μάρκετ, αλλά και στις λαϊκές αγορές.
Ποικιλίες και εισαγωγές
Ένα φρούτο ωφέλιμο και χρήσιμο στον οργανισμό, χωρίς τοξικά, το οποίο εύκολα, χωρίς δαπάνες, μπορεί να καλλιεργηθεί στη χώρα μας και να παράγει άφθονα, έχει πέσει θύμα της αμέλειας και της άγνοιας των Ελλήνων, προκαλώντας έτσι οικονομικές απώλειες και ένα καλό εισόδημα, υποστηρίζει ο κύριος Μ. Στρατουδάκης. Απειλή για το ντόπιο προϊόν αποτελούν τα εισαγόμενα από Σικελία, Ισραήλ, Τυνησία, Ισπανία και γενικά τις χώρες της Μεσογειακής λεκάνης, που όμως στερούνται αρώματος και γεύσης.
Σε τρία χρώματα, κίτρινο, πράσινο και κοκκινωπό, που έχει να κάνει με την ωριμότητά τους, τα εισαγόμενα φραγκόσυκα είναι σαφώς πιο άνοστα από τα ελληνικά, των οποίων το χρώμα είναι ενιαίο, ένα κιτρινοκόκκινο. Όσο πιο ορεινή η φύτευση, τόσο πιο νόστιμα τα φρούτα.
Άλλες χρήσεις
Οι καρποί της φραγκοσυκιάς παράγουν επίσης σπουδαίο οινόπνευμα, που επιτυγχάνεται με ζύμωση και απόσταξη. Η σπουδαία αυτή ιδιότητα είναι μία από τις αιτίες φροντίδας του φυτού, εκ μέρους των ιθαγενών, αλλά κυρίως των Ισπανών οι οποίοι την εκμεταλλεύτηκαν στο έπακρον.
Ο χυμός τους μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί σε παρασκευή γέλης, κονσέρβας, μαρμελάδας ή ως επάλειψη σε σαλάτες. Είναι συνήθως γνωστοί και οι αγγλικοί όροι για τα ποικίλα παρασκευάσματα του φραγκόσυκου, στους “μυημένους” λάτρεις αυτών: Prickly Pear Juice , Prickly Pear Puree , Prickly Pear Salad Dressing , Prickly Pear Marmalade.
Να μην ξεχάσουμε ότι τα φραγκόσυκα μπορούν να αναμειχθούν με άλλους χυμούς, για την παρασκευή αναψυκτικών, ροφημάτων και ποτών. Αναμειγνύοντας το χυμό φραγκόσυκου με 7 ή 8 γραμ. Gingerale μπορούμε να έχουμε ένα γευστικό ποτό. Ακόμη το φραγκόσυκο μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε πίτες, σε ξηρή μορφή σαν μεζές κ.λπ.
Πηγή ύδατος
Όσο κι αν φαίνεται παράδοξο, συμβαίνει. Ιθαγενείς της Κεντρικής Αμερικής και μάλιστα ξηρών και ανύδρων περιοχών εξασφαλίζουν πόσιμο νερό από ορισμένα είδη κάκτων και συγκεκριμένα του Cereus nycticalus (Βασίλισσα της Νύχτας). Κάτι το πρωτοφανές, σαν να πρόκειται για πηγές, απ’ όπου οι άνθρωποι υδρεύονται νερό για πότισμα ζώων και, αν υπάρχει περίσσεια και, φυτών!! Αποτελεί νάμα για τους διψασμένους, όπως ακριβώς η εξ ουρανού τροφή, μάννα, των Εβραίων στην έρημο, σύμφωνα με τα πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία που παραθέτει στο βιβλίο του ο κ. Μιχαήλ Ι Στρατουδάκης.
Ιστορία
Σύμφωνα με την επίσημη βάση των δεδομένων της “ Flora Hellenica ”, η οποία ευρίσκεται στο Βοτανικό Ινστιτούτο του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης (εκεί συντάσσεται η μεγαλύτερη, για τα ελληνικά φυτά, σε παγκόσμια κλίμακα συγκέντρωση στοιχείων, βάσει της οποίας γράφεται τα τελευταία 30 χρόνια η 10τομη εργασία με τίτλο “Ελληνική χλωρίδα”) υπάρχουν δύο ημιαυτοφυή, εγκλιματισμένα κατόπιν εισαγωγής είδη του γένους Οπούντια στην Ελλάδα. Αυτά είναι: Η Opuntia ficus – barbarica A . Berger , που εισήχθη από την τροπική Αμερική και είναι συνώνυμη της ονομασίας Opuntia ficus – indica ( L .) Miller , και η Opuntia Vulgaris Mill, που εισήχθη από την Βόρεια Αμερική.
Όντως όλα τα είδη του γένους Οπούντια φύονται σε όλη την έκταση της Αμερικανικής ηπείρου. Από τον Καναδά μέχρι το νοτιότατο άκρο της Αργεντινής. Ιθαγενής χώρα της φραγκοσυκιάς είναι το Μεξικό.
Η γλώσσα της πεθεράς
Δεν είναι βεβαίως τόσο κακιά ή φραγκοσυκιά, αφού προσφέρει πολλαπλές παροχές στον άνθρωπο αλλά και σ’ ολόκληρο το φυτικό και ζωικό βασίλειο. Όμως οι “κακές” γλώσσες δεν παύουν να χαρακτηρίζουν την πεθερά τους ως “φραγκοσυκιά”! Αυτό δεν είναι και τόσο ευρέως διαδεδομένο στην Ελλάδα, όσο κυρίως στην Αμερική. Στην χώρα μας υπάρχουν μόνο σποραδικές παρομοιώσεις ομοίου τύπου.
Η παροιμία ότι “Οι πύργοι για τους Μανιάτες είναι ό,τι τα αγκάθια για τη φραγκοσυκιά” δείχνει ακριβώς το αντίθετο. Δείχνει προστασία. Τα αγκάθια είναι όπλο και μέσο προφυλάξεως. Με την έννοια αυτή μπορούμε να πούμε ότι η “σύγκριση” έχει ευεργετικό χαρακτήρα. Ότι δηλαδή η πεθερά προφυλάσσει τους γαμπρούς της όσο μπορεί και παρέχει άμυνα κατά το δυνατόν.
Παρόλα ταύτα έχουν συσχετιστεί πολλά φυτά με την πεθερά. Το “φύλλο” της φραγκοσυκιάς αποκαλείται και στην Ελλάδα “γλώσσα της πεθεράς”. Με αυτό θέλουν να της αποδώσουν δύο μεγάλα ελαττώματα. Πρώτον ότι έχει μεγάλη γλώσσα και άρα δεν σταματά να λέει πολλά και δεύτερον ότι η “γλώσσα” αυτή είναι γεμάτη αγκάθια, κάτι που σημαίνει εκτόξευση πολλών πικροτήτων από τις πεθερές!
Επισήμανση:
Η «Agrenda» είναι εβδομαδιαία εφημερίδα αγορών και οικονομίας της υπαίθρου. Πρόκειται για εξόχως σημαντική στον χώρο της. Για το βιβλίο «Τα Φραγκόσυκα» το πιο πάνω κείμενο – παρουσίαση μαζί με φωτογραφίες κατέλαβε δύο σελίδες. Και ο αντίκτυπος μεγάλος.
Ελένη Δούσκα
Εφημερίδα Agrenda