Οι επιχειρήσεις στην  Μακεδονίαν κατά του δυνάστη δεν είχαν ανάλογα αποτελέσματα με αυτά της Πελοποννήσου και της Στερεάς Ελλάδας. Και η απορία είναι μεγάλη  και εν πολλοίς ανεξήγητος, δοθέντος ότι ο ΄Ολυμπος και οι περί αυτόν περιοχές ακόμα και οι χαμηλότερες ήταν η «καρδιά» των κλεφτών! Η μεγαλύτερη παράδοση κλεφτών αναφέρεται εκεί και ήταν ευρέως γνωστή αλλά και ζηλευτή για την δράση της. Είχε ριζώσει στις συνειδήσεις των κατοίκων όπως μαρτυρεί και η Δημοτική παράδοση. «Κάθε κορφή και φλάμπουρο κάθε κορφή και κλέφτης». Αυτονόητον τι δεινά κυρίως εκ κακουχιών ψύχους, βροχής κλπ.  υπέφεραν οι  αφανείς αυτοί Ήρωες!! Από το τέλος του1821 είχαν αρχίσει επαναστατικές διακινήσεις  στα Γρεβενά, στην Σιάτισταν, στην Καστοριάν, στο Βογατσικόν και αλλού από τους μεμυημένους στην Φιλικήν Εταιρείαν.  Σημαντικότατες ήσαν στην Νάουσαν και την Βέροιαν. Ο πόλεμος κατά του δυνάστη διετηρείτο αλλά δεν είχε εμφανή αποτελέσματα.

Η Πύλη φοβουμένη τις επιτυχίες στον Νότον και μήπως αυτές προχωρήσουν προς Βορράν, όρισε τον Αβδούλ πασάν ως γενικόν αρχηγόν Μακεδονίας και Θεσσαλονίκης. Όταν έφθασε στην Θεσσαλονίκην εξέδωκεν προκήρυξη και εξυμνούσε την γενναιοφροσύνην του σουλτάνου προς τους ραγιάδες, αλλά και εμέμφετο την προς αυτόν αγνωμοσύνην των ονειροπολούντων την ανόρθωση της προγονικής αυτοκρατορίας. Ήτο δε ο χαρακτήρας όστις εδείκνυε όπως αναφέρει ο Σ. Τρικούπης στην Ιστορίαν του, «κατά τας περιστάσεις οτέ μεν υπό την λεοντήν την ωμότητα της ψυχής του, οτέ δε υπό την αλωπεκήν την υπουλότητα του χαρακτήρος του».

Μετά την κατάπνιξη του κινήματος της Χαλκιδικής, ευρισκόμενος στην Θεσσαλονίκην κάλεσε τους προκρίτους  της Δυτικής Μακεδονίας, για «προληπτικούς λόγους»!! Φυσικά τα σχέδιά του θα ήταν ένοχα όπως όλοι και ο ίδιος ο σουλτάνος μέχρι τότε έπρατταν.  Τους ήθελε ως ομήρους. Κάποιοι πήγαν με δεδομένον ότι η θέση τους θα ήταν λίαν επισφαλής. Φυλακίσθηκαν στην Θεσσαλονίκην!  Οι πλείστοι αρνήθηκαν. Οι προληπτικοί λόγοι που ανεφέραμεν ήταν στο ένα σκέλος η εξασφάλιση ομήρων ώστε να μη διατρέχει επιθέσεις. Έτσι μεταξύ των άλλων πόλεων ζήτησε και από την Νάουσαν επειδή είχε παρά πολλούς κατοίκους Χριστιανούς. Εσκόπευε δε να στείλει 500 δικούς τους για περιφρούρησή της!!! «Ο λύκος να φυλάει τα πρόβατα»!

Για τους αρνηθέντες οπλαρχηγούς ίσχυσε το.

Εγώ βεζύρη δεν ψηφώ, πασά δεν προσκηνάω

πασά έχω το τουφέκι μου βεζύρη το σπαθί μου

Προεστός στην Νάουσαν ήταν εκείνην την περίοδον  ο Ζαφείρης Θεοδοσίου, γνωστός στην Ιστορίαν ως Ζαφειράκης. Ο  Ζαφειράκης  έδωσε δύο σκληρές μάχες κατά του Αλή και των αλβανών  μισθοφόρων του, αλλά το 1804  η Νάουσα κατελήφθη και ο Ζαφειράκης έφυγε στην Θεσσαλονίκην. Εκεί κατώρθωσε, ώστε  η Πύλη να εκδιώξη τον Αλή από την Νάουσαν της οποίας οι   κάτοικοι 12.000 ήσαν όλοι Χριστιανοί με  δύο μόνον τούρκους τον βοεβόδα και τον κατήν.  Η Πόλη ήταν ευμερούσα και ησχολείτο με την υφαντουργίαν και την κατασκευήν όπλων. Διέθεταν αυτονομίαν, κατέβαλαν  πλουσίους φόρους  στον οθωμανόν, αλλά  είχαν  και μίαν υποχρέωση. Να ανάβουν κάθε βράδυ δύο κεριά στο θρησκευτικόν κατάλυμα τούρκου ιερωμένου.

Μετά την εκδίωξη του Αλή  από την Νάουσαν ο Ζαφειράκης επανήλθε  σχεδόν σαν θεός!, οιονεί βασιλιάς.  Η πόλη είχε μεγάλην ασφάλειαν (κατ’ επίφαση). Γι’ αυτό ήλθαν εκεί και οι οπλαρχηγοί των Βοδενών (Εδέσσης)  Αγγελής Γάτσος, όστις περιγράφεται ως ψηλός, ξανθός, δασύτριχος, ατρόμητος στις μάχες και ιδιαίτερα ρωμαλέος και Γέρο- Καρατάσος της Βεροίας.

Οι τρεις αυτοί οπλαρχηγοί ήταν στο στόχαστρον του αβδούλ πασά που τους καλούσε για ενημερώσεις αλλά αρνήθηκαν. Τότε αποφάσισαν να δράσουν. Συνήλθαν πρώτα για συνδιάσκεψη στην Μονήν Δοβρά και εκτός αυτών συμμετείχαν και οι  Ιωάννης Βαρβαρέσος από την Καστοριάν,  Γεώργιος Νεόπουλος (Νιόπλιος) από την Σιάτισταν, Παναγιώτης Ναούμ από την Έδεσσαν. Απεφάσισαν συμμετοχήν στον Αγώνα με επαναστατικόν Κέντρον την Νάουσαν, η οποία εκτός των Χριστιανών που είχε, διέθετε και σπουδαίον περιτείχισμα και ήτο λίαν ασφαλές ορμητήριον των κατ’ εκείνα τα μέρη επαναστατικών κινημάτων.

Στις 22 Φεβρουαρίου 1822 Καρατάσος και Γάτσος εισήλθαν στην Νάουσαν συνέλαβαν και εφόνευσαν τον βοεβόδα και ολίγους τούρκους, με τον Ζαφειράκην  δε ύψωσαν την επαναστατικήν σημαίαν  και την επομένην κινήθηκαν προς την Βέροιαν, 1800 στρατιώτες, είχαν επιτυχίες αλλά  η προσπάθειά τους δεν ευωδόθηκε, πιθανόν λόγω προδοσίας.

Ο αβδούλ ήθελε να συντρίψει την επανάσταση στην Νάουσαν. Πέρασε πρώτα από την Βέροιαν συνέλαβε  και φυλάκισε 72 προκρίτους και  ευπόρους και κατηυθύνθη προς Νάουσαν με 16.000 τουρκαλαβανούς. Στρατοπέδευσε στην θέση Ροδιά. Μερικοί τους ανεβάζουν σε 35.000. Καθ΄ οδόν με 4.000 στρατιώτες επετέθη κατά του Γέρο-  Καρατάσου που εκλείσθη στην Μονήν  Δοβρά και αμύνετο γενναίως, ευρισκόμενος όμως σε δύσκολην κατάσταση. Αλλά ήλθαν έξω της  Μονής οι Ζαφειράκης και Γάτσος που  με  σκληρήν μάχην τον απελευθέρωσαν. Οι  οθωμανοί είχαν 300 νεκρούς και πολλούς τραυματίες.

Εν τω μεταξύ ο αβδούλ επετέθη με μεγάλην σκληρότητα κατά της Ναούσης με τον πολυπληθή στρατόν του που ανεφέραμεν προηγουμένως. Οι οπλαρχηγοί κατέλαβαν ο μεν Καρατάσος το Παλαιοεκκλήσιον του  Θεολόγου, ο δε Γάτσος το μοναστήρι του Προδρόμου  και τα δύο κοντά στην Νάουσαν και ο Ζαφειράκης τον Παλαιόπυργον στο άκρον της πόλεως. Γύρω από αυτόν είχαν συγκεντρωθεί πολλοί Χριστιανοί θεωρουμένου ως ασφαλούς μέρους. Οι ομοβροντίες των βαρβάρων άρχισαν από  τις 6 Απριλίου και τα κανόνια δεν σταματούσαν τις βολές.  Στις 12 προς13 Απριλίου, παρά την σκληροτάτην αντίδραση των υπερασπιστών και τις απώλειες των κατακτητών, κατόρθωσαν να δημιουργήσουν ρήγμα  στους αμυνομένους στην θέση Αλώνια και εισήλθαν στην Πόλη. Πιστεύεται ότι υπήρξε προδοσία εχθρού του Ζαφειράκη!  Επεκράτησαν στιγμές φρίκης. Μάχες  ελάμβαναν χώραν από σπίτι σε σπίτι, Σκηνές ηρωισμού από τους Επαναστάτες, αλλά και απεριγράπτου βαρβαρότητος από τους οθωμανούς.  Η Πόλη μετεβλήθη σε κόλαση, αλλά εγράφησαν και στιγμές αυτοθυσίας και ηρωισμού οι οποίες καταλέγονται μεταξύ των ενδοξοτάτων της Επαναστάσεως!  Δεκατρείς (13)  κοπέλες για να αποφύγουν την ατίμωση έπεσαν σε ποτάμι και πνίγηκαν! Η Πόλη έπεσε, αλλά ο πρώτος στόχος των οθωμανών, ο Ζαφειράκης, αμύνετο ηρωικώς με τα 500 παλληκάρια του για τρεις ημέρες ώστε να δοθεί ευκαιρία να φύγουν κάτοικοι από την Πόλη.  Ο τούρκος πασάς τον ήθελε ζωντανόν.  Ο στρατός συνέλαβε όλους τους αμάχους που είχαν συγκεντρωθεί γύρω του προς ασφάλειαν και τους εφόνευσε ανηλεώς! Κάποιαν στιγμήν έφυγε και ο ίδιος, με  ελαχίστους που του απέμειναν και ετράπη  προς Βέροιαν κρύφτηκε σε κάποιον βάλτον, αλλά οι καταδότες τον πρόδωσαν   και τούρκοι από την Βέροιαν ήλθαν να τον συλλάβουν, το επέτυχαν αλλά εχάθηκαν πολλοί από την ατρόμητην  αντίσταση του μεγάλου ΄Ηρωα. Οι Καρατάσος και Γάτσος αμύνοντο ηρωικώς άλλα διέβλεψαν ότι ήταν αδύνατον θετικόν αποτέλεσμα, και έφυγαν προς το παρακείμενον χωρίον Σέλι και κατόπιν  προς Μακεδονίαν.  Δύο οπλαρχηγοί ο Ζώτος και ο Τσούπης  συνελήφθησαν  και  ο μεν Τσούπης με την ανδρείαν του κατόρθωσε και διέφυγε, ο δε Ζώτος τραυματίας  εσύρθη προς την πυριτοθήκην και της έβαλε φωτιάν αποθανών αυτός και πολλοί εχθροί.    Αναφορικώς με την προδοσίαν σε βάρος του Ζαφειράκη που προεθίξαμεν και γενικώς εναντίον της Πόλεως, υποψίες στρέφονται  σε κάποιον ονόματι Μάμαντη, άλλες δε προς  τον Χατζή -Ίσβον γέροντα άτεκνον, πλούσιον με λέβητες και πίθους χρυσά και αργυρά νομίσματα από τον οποίον ο Ζαφειράκης, ως και από τους άλλους ευπόρους, είχε ζητήσει βοήθειαν για δυνάμωση των αμυντικών προαπαιτουμένων, αλλά αρνήθηκαν! Πρώτα η φιλαργυρία και ύστερα η Απελευθέρωση!!!!

Πρέπει να σημειωθεί ότι  τρεις ημέρες οι σκληρές μάχες είχαν φέρει σε αδιέξοδον τον τούρκον πασάν. Στις μάχες ελάμβανε μέρος όλος ο πληθυσμός της Ναούσης με όποια μέσα διέθετε. Οι οπλαρχηγοί εντός και εκτός  ήταν δεινοί μαχητές.

Η καταστροφή της Ναούσης και των πέριξ χωρίων ήτο απερίγραπτος σε βαρβαρότητα. Πέντε χιλιάδες (5.000) εφονεύθησαν και αιχμαλωτίσθησαν εντός της Πόλεως Ναούσης και άλλοι τόσοι περί  τον Παλαιόπυργον έπεσαν στα  χέρια του εχθρού βασανισθέντες ανηλεώς. Όπως γράφει ο Α. Μαραβελέας «Το αίμα χυνόταν παντού άφθονον. Μέσα στην εκκλησίαν του Αγίου Γεωργίου σφάγηκαν πέντε παπάδες την στιγμήν που προσευχόταν. Οι Βαλαάδες (Έλληνες εξισλαμισθέντες στην ύστερην τουρκοκρατίαν στην Κεντρικήν Μακεδονίαν) και Νοτιαλήδες  ουδενός των συλληφθέντων εφείσθησαν. Παρθένους προ των γονέων ητίμαζον, εγκύων τας κοιλιάς έσχιζον ίνα ίδωσιν αν το έμβρυον είναι άρρεν  ή θήλυ, νήπια αρπαζόμενα από  των μητέρων τους εδιχοτομούντο».  Ο δε Σπυρίδων Τρικούπης στην Ιστορίαν του τόμος Β΄ σελ 173 εκτός των άνω βασανιστηρίων προσθέτει. « Γυναίκες εις τας φλόγας ερρίφθησαν, έγκυοι εξεκοιλιάσθησαν, τέκνα έμπροσθεν των γονέων εσφάγησαν,  βρέφη από των τραχήλων των μητέρων εκρεμάσθησαν, παρθένες και μητέρες αγκαλοφορούσαι τα τέκνα των έπεσαν αυθόρμητοι εις την πλησίον του Παλαιοπύργου λίμνην και επνίγησαν εις αποφυγήν ατιμίας και βασάνων»!! Νέα περίπτωση Ζαλόγγου,  μετά αναλόγων  σε Χίον και Ψαρά! Αι δε σύζυγοι του Καρατάσου και Ζαφειράκη μετεφέρθησαν στην Θεσσαλονίκην, «όπου προσηλώθησαν έναντι αλλήλων  όρθιαι επί του τοίχου  μιάς των αιθουσών  του παλατίου  του θηριώδους βεζύρη και απέθανον πολυειδώς βασανιζόμεναι». Σ. Τρικούπης, ένθα ανωτέρω. Από δε τους Χριστιανούς, όσοι εσώθησαν  της φρικιαστικής  φονικής λαίλαπας «δεν είχαν που την κεφαλήν κλίναι, διότι εκατόν είκοσι (120) κωμοπόλεις, χωρία και ζευγολατεία απετεφρώθησαν»!!!!! Όλεθρος απερίγραπτος, απάνθρωπος.

Για τις φρικτές αυτές θηριωδίες ο αβδούλ επαιρώμενος έγραψε στον  ιεροδίκην της Βεροίας τα πιο κάτω.

«Όταν εισήλθομεν θριαμβευτικώς εντός της ειρημένης πόλεως, γενόμενοι κύριοι αυτής, οι καπεταναίοι αυτών επωφελούμενοι του σκότους της νυκτός κατόρθωσαν να αποδράσουν εις τα γειτονικά όρη, Όσοι όμως των ειρημένων επαναστατών δεν κατόρθωσαν να διαφύγουν κρυβέντες εντός της πόλεως, συνελήφθησαν εφαρμοσθεισών κατ’ αυτών αυστηρότατα και άνευ οίκτου των ιερών διατάξεων του φατβέ. Ούτοι υπερέβαινον τας 2.000 εθαντώθησαν άπαντες είτε διελθόντες  δια στόματος μαχαίρας, είτε σταλέντες εις την κόλασιν δι απαγχονισμού, τα τέκνα δε και

αι σύζυγοί των εξανδραποδήθησαν. Αι περιουσίαι των εδημεύθησαν και παρεδώθησαν εις το πυρ, συμπληρωθείσης  ούτω της νίκης και εκτελεσθείσης πλήρως της αυτοκρατορικής επιθυμίας».

Έγγραφον δείγμα φρικτού θανατικού το οποίον θεωρεί επιθυμίαν του σουλτάνου.  Έχει δε και ανακρίβειες διότι δεν συνέλαβεν 2.000 καπεταναίους! Δεν ήταν τόσον δειλοί να παραδοθούν στον εχθρόν. Γυναικόπαιδα συνέλαβαν!

Με το τραγικόν τέλος της Ναούσης, έσβησε η Επανάσταση στην Μακεδονίαν.

3/10/2021

Μιχαήλ Στρατουδάκης

Τα Ψαρά είναι νησάκι εκτάσεως 40 τετρ. χιλιομέτρων στο Βόρειον Αιγαίον δυτικώς της Χίου. Προεπαναστατικώς ανέπτυξε σπουδαίον εμπορικόν στόλον, ασχολούμενον με εμπόριον και μεταφορές τροφίμων,  αλλά και ασκώντας νηοψίες στα πλοία διαφόρων κρατών που   τροφοδοτούσαν την Κωνσταντινούπολη αλλά και όσους εμπορευόταν στα παράλια της Μικράς Ασίας. Ήθελαν  να επιφέρουν πλήγμα στην οθωμανίαν. Η υπέρμετρη αυτή νηοψία είχε θεωρηθεί  μάλλον ως μορφήν πειρατείας από τους εμπορευομένους!  Δεν έπαυσε  να  αποφέρει  πολλά οφέλη στο νησί των Ψαρών, τους πλοιοκτήτες αλλά και  τους ναυτικούς. Τα αρπαγέντα με προορισμόν την Κωνσταντινούπολη αλλά και τα κέρδη από  κανονικόν εμπόριον, μοιραζόταν σε τρία  μέρη. Στον Ιδιοκτήτην, στον Πλοίαρχον και στους Ναύτες. Για τον λόγον αυτόν οι εργαζόμενοι επί των Ψαριανών Πλοίων δεν υπελόγιζαν ούτε κόπους, αλλά ούτε κινδύνους . Ορμούσαν με πάθος στην κίνηση του πλοίου. Αυτό τους ενδιέφερε. Στάση του πλοίου για κανέναν λόγον δεν ήταν επιτρεπτή.

Οι πρόξενοι των διαφόρων αυλών που ευρίσκοντο στην Σμύρνην είχαν ενοχληθεί υπερμέτρως από τις νηοψίες των Ψαριανών ώστε έστειλαν  στις 12 Δεκεμβρίου 1823 επιστολήν διαμαρτυρίας προς τους Δημογέροντες του Νησιού, πως αν δεν σταματήσουν τις νηοψίες στον λιμένα της Σμύρνης, εκεί ευρίσκοντο πολλοί πρέσβεις, θα υποστούν εκδίκηση από τους ισχυρούς της ευρώπης! Να την πάλιν η ευρώπη προστάτης της οθωμανίας και επίβουλος των Ελλήνων! Ό,τι γίνεται μέχρι και σήμερα!!! Πήραν όμως γενναίαν απάντηση από το νησίδιον των 40 τ.χ. και των 7.000 κατοίκων, κάτι που δεν συμβαίνει σήμερα από μίαν Ελλάδα 10 εκατομμυρίων κατοίκων, συνεχώς ταπεινουμένων από την μαμά ευρώπην. Διεμήνυσαν στους πρέσβεις.

• Ο πόλεμος ημών κατά των οθωμανών είναι εθνικός και όχι ληστρικός και διαφέρει πολύ από τον των Ρώσων και των Άγγλων. (Σ.σ. και αυτοί έκαναν νηοψίες αλλά πρωτίστως στα Ελληνικά πλοία!!!)

Η κυριαρχία των Ψαριανών στο Αιγαίον εμετριάσθη με την κήρυξη της Επαναστάσεως και τα εμπορικά των δυτικών απέκτησαν σχετικήν πρωτοβουλίαν στον εμπορικόν τομέα. Αν δε καταστρεφόταν τα Ψαρά αυτό θα ήταν μεγάλον κέρδος για τους δυτικούς εμπόρους και φυσικά  και τους οθωμανούς.

Οι συμφορές των οθωμανών από την δράση των Ψαριανών ήταν μεγάλες. Ο σουλτάνος Μαχμούτ ο Β΄ είχε εξαγριωθεί υπερμέτρως και ήθελε να δει ποιά είναι τα περιβόητα  Ψαρά. Ζήτησε να του φέρουν έναν  χάρτην. Όταν του τα έδειξαν έγινε πιο θηρίον και είπε «αυτή η κουτσουλιά τα βάζει μαζύ μας;»  Και με το νύχι του έξυσε τον χάρτην και την διέγραψε. Και λέει στον Χοσρέφ. «κάμε και εσύ το ίδιο στην πράξη. Εξαφάνισέ τα!!!!!!!!» (Ναύαρχος Κ. Νικόδημος, Υπόμνημα περί της νήσου των Ψαρών Αθήνησι 1862).

Ο Χοσρέφ ανέλαβε την επιχείρηση και συγκέντρωσε έναν τεράστιον όγκον ναυτικών δυνάμεων πρωτόγνωρον αποτελούμενον από 140 πλοία ήτοι 2 πλοία γραμμής, 5 φρεγάτες, 45 δρόμωνες και 88 μεταγωγικά στα οποία επέβαιναν  14.000 στρατιώτες!!

Οι κάτοικοι του νησιού από 7.000 είχαν αυξηθεί λόγω προσφύγων από Χίον, Μοσχονήσια, Κυδωνίες αλλά και την μετάκληση 1.000 Θετταλομακεδόνων  μισθωτών προς  αναπλήρωση του εντοπίου ανδρικού πληθυσμού όστις ήταν  στα πλοία ανήρχοντο δε  όλοι σε 30.000. Στο νησί υπήρχαν 150 κανόνια, πολλά από τα οποία είχε στείλει ο Βαρβάκης από την Ρωσίαν. (Ο Ιωάννης Βαρβάκης γεννήθηκε στα Ψαρά . Υιός του Ανδρέα Λεοντή. Βαρβάκης ονομάσθη από το πτηνόν Βαρβάκι ή Βαρβακιά που έχει λαμπερά μάτια, επειδή και του νεαρού Ιωάννη ήσαν έντονα. Το παρεπώνυμον του άρεσε και το  καθιέρωσε ως επώνυμον Ήταν μέγας ευεργέτης. Στην τσαρικήν Ρωσίαν το όνομα  Βαρβάκης είναι τίτλος ευεργέτου).

Ο οθωμανός ναύαρχος  με ενισχυμένον και άλλον τον στόλον κατά 60 πλοία από Λέσβον εφάνη έμπροσθεν των Ψαρών στις 20 Ιουνίου και άρχισε να πυροβολεί απαύστως. Οι Ψαριανοί είχαν οχυρώσει καλώς το τείχος, αλλά ήταν ανίσχυρον να αντέξει. Το υπάρχον ανδρικόν δυναμικόν αλλά και οι μισθωτοί Θετταλομακεδόνες δεν είχαν εξασκηθεί σε χερσαίον πόλεμον. Το νησί ήταν ικανόν για ναυτικούς αγώνες.  Οχύρωσαν  έναν υπερκείμενον λόφον την Μαύρην Ράχην και εντός του περιβόλου είχαν και την πυριταποθήκην.  Οι πυροβολισμοί εγίνοντο σε διάφορα σημεία του νησιού. Ισχυρή ήταν στην θέση Κάναλος αλλά οι Ψαριανοί εδώ δεν αντιμετώπιζαν οθωμανούς πυροβολητές αλλά ευρωπαίους έμπειρους και εύστοχους στην σκόπευση.  Ο καπνός από τους πυροβολισμούς «εξαφάνισε» το νησί. Ήταν  αόρατον. Ο Χοσρέφ έδωσε εντολή να βγούνε στην ξηρά ένοπλοι αρκετοί. Εβγήκαν αλλά πυροβολήθηκαν και επέστρεψαν άπραγοι! Την επομένην 21 Ιουνίου, διέταξε νέαν επίθεση και απόβαση. Οι  Ψαριανοί με τις δυνάμεις τους αντέστησαν και ο Χοσρέφ ήταν σε απόγνωση  ώσπου  γάλλοι πιλότοι που υπηρετούσαν στον τουρκικόν στρατόν, υπέδειξαν νέον όρμον πλησίον του Κανάλου και οι εκεί απεβιβάσθησαν  2.500 τουρκαλβανοί και ευρέθηκαν στα νώτα των Ελλήνων.  Ο κίνδυνος μέγας. Ένας Έλληνας πολεμιστής ονόματι Σαρρής καλεί τους συμπολεμιστές σε αγώνα θυσίας λέγοντας. «Σήμερα γεννηθήκαμεν σήμερα πεθαίνομεν»! Οι Ψαριανοί ήταν κυκλωμένοι από παντού. Όσοι επέζησαν από τον Κάναλον  απετόλμησαν έξοδον ξιφήρεις και κατεφυγαν στο Μοναστηρι της Απάνω Παναγιάς. Οι τουρκλαβανοί τους εκύκλωσαν και τους ζητούσαν να προσκυνήσουν. Φυσικά αρνήθησαν και επωφελούμενοι  χαλαρότητα των εχθρών διέφυγαν  προς το λιμάνι και σώθηκαν από δύο γαλλικά πλοία.

Εν τω μεταξύ οι τουρκαλβανοί στρατιώτες που απεβιβάσθηκαν εκ νέου στο νησί ανήλθαν στις 10.000,  κυνηγούσαν παντού και μετά μανίας τους κατοίκους. Στην Χώραν η Βουλή των Ψαρών έστειλε ομάδα μαχητών να ανακόψουν τους εχθρούς  αλλ’ αυτοί όρμησαν λυσσωδώς εναντίον τους και τους εφόνευσαν εκτός ελαχίστων που διέφυγαν. Ο άμαχος πληθυσμός έτρεχε ουριάζοντας να σωθεί Γυναίκα που κρατούσε τα παιδιά της προ του κινδύνου τα έριξε  στην θάλασσα και πνίγηκαν όλοι. Κάποιοι μπήκαν στα πλοία μήπως σωθούν. Ο εχθρικός στόλος πλησίαζε. Το σκάφος του Δημήτρη Λενού κυκλώθηκε από οθωμανικά πλοία. Μόλις άρχισαν να ανεβαίνουν στο Ελληνικόν οι εχθροί, ο ναύτης Ιωάννης Κουτέπας έβαλε φωτιά στην πυριταποθήκην και εκάηκαν όλοι! Οι δεσποινίδες του νησιού για να αποφύγουν την οθωμανικήν ατίμωση έπιπταν στην θάλασσαν και επνίγοντο! Συνεχή ολοκαυτώματα.

Ο Ψαριανός ιερέας Μικές Δούκας  σε φυλλάδιόν του που διεσώθη αναφέρει μεταξυ άλλων.  «Όθεν ως λύκοι ορυώμενοι και ως λυσσώδεις κύνες γαυγίζοντες εισέρχονται εις την Χώραν, διασκορπίζονται εις τας οικίας, προχωρούσιν εις τον λιμένα, φονεύουσιν, αρπάζουσι, λεηλατούσι και αιχμαλωτίζουσι».

Ο  Σάμουελ Χάου σε κάποιον σημείον των περιγραφών του αναφέρει. «Όταν το  πλήθος έφτασε στην αμμουδιάν….μερικοί μπήκαν σε μιαν βάρκαν την έσπρωξαν προς τα ανοιχτά αλλά σε λίγο βυθίστηκε λόγω του βάρους. Άλλοι βρέθηκαν στην θάλασσαν από την έλλειψη χώρου να μείνουν στην στεριάν, οι φωνές των ανδρών και τα στριγγλίσματα των γυναικών, οι κραυγές της αγωνίας, τα χτυπήματα του νερού από τους δυστυχισμένους που πνίγονταν, δημιουργούσε τόσον πανικόν, ώστε κάθε προσπάθεια για ομαλήν  επιβίβαση στα πλοία πήγαινε χαμένη».

Ο   Κλοντ Ραφενέλ Γάλλος ιστορικός και Φιλέλληνας αναφέρει ότι μία μητέρα έτρεχε με τα  τέσσερα παιδιά της προς την Μαύρην Ράχην και βλέποντας ότι οι οθωμανοί ήταν κοντά άρπαξε το μαχαίρι ενός σκοτωμένου νέου και σκότωσε τα παιδιά και ακολούθως έπεσε νεκρή.  Στη Μαύρη Ράχη είχαν συγκεντρωθεί 700 γυναικόπαιδα και 150 μαχητές. Βλέποντας τους εχθρούς να πλησιάζουν πυροβολούσαν αδιακόπως και τους έκαναν θραύση, αλλά ήτο αδύνατον να σωθούν κι έτσι ένας έβαλε φωτιά στην πυριταποθκην και  σκωτώθηκαν όλοι και από τους επιτιθέμενους αρκετοί. Ο Χοσρέφ επέμενε στους πυροβολισμούς. Από την Χώραν και άλλα μέρη γυναικόπαιδα έτρεχαν προς την Μαύρην Ράχη για να σωθούν,  άλλες έπεφταν με τα παιδιά τους στα βράχια και άλλες στην θάλασσαν όπου πνιγόταν. Ο  αφανισμός των Ψαριανών δεν σταματούσε, η θάλασσα είχε γεμίσει πτώματα γιατί πάντες έτρεχαν προς τα πλοία για να σωθούν αλλά αυτό ήταν αδύνατον . Μόνον 19 πλοία έφυγαν με Ψαριανούς. Τα λοιπά περίπου 100 αρπάγησαν από τους εχθρούς και οδηγήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη!! Πρόκειται για καίριον πλήγμα στην ναυτικήν υπεροχήν των Ελλήνων. Η Καταστροφή των Ψαρών επισημαίνει ο Σ Τρικούπης, από πολεμικήν άποψη δεν  ομοιάζει με αυτήν των Κυδωνιών, της Ναούσης,  της Κασσάνδρας, της Χίου. Ήταν καταστροφή μεγάλου μέρους της ναυτικής δυνάμεως της Ελλάδος και εξαφάνιση της προφυλακής αυτής.

Από τις 30.000 κατοίκους διεσώθησαν 3.500 αυτόχθονες από τις 7.000 Ψαριανούς που είχε το νησί πριν τους εποικισμούς και 10.000 από τις 23.000 πρόσφυγες. Οι   13.000 χάθηκαν! Συνολικώς εσφαγιάσθησαν ή εξωθήθηκαν στον  θάνατον 16.500 άτομα!!!!  Ο Γιάννης Κορδάτος στην Ιστορίαν του γράφει.

« Σχεδόν όλοι οι άντρες, πολλά γυναικόπαιδα και οι Χιώτες πρόσφυγες σφάχτηκαν. Οι τούρκοι έκοψαν χιλιάδες αυτιά και μύτες από τους Ψαριανούς  και τα έστειλαν στην Πόλη, όπου έγιναν γιορτές και παράτες για την εξόντωση των απίστων».

Τα αίτια της καταστροφής των Ψαρών είναι  πολλά.

• Η επίθεση είχε γνωστοποιηθεί και οι Ψαριανοί έστειλαν επανειλημμένες παρακλήσεις στον Γ. Κουντουριώτην τον αρχηγόν του Εκτελεστικού να σταλεί ναυτικήν μοίρα προς προστασίαν του νησιού. Απάντησε ότι  στις 17 Μαΐου ξεκίνησαν Υδραιοσπετσώτικα πλοία για τα Ψαρά. Ψέμα.  Εστάλησαν στην Κάσον.
• Η Κυβέρνηση διέθετε περισσότερα χρήματα στις χερσαίες δυνάμεις, σε βάρος ενισχύσεως του Ναυτικού.
• Η Βουλή των Ψαρών δεν άκουσε την γνώμην του Κανάρη, ο αγώνας να δοθεί στην θάλασσαν και όχι στην ξηράν.
• Οι μισθοφόροι Θετταλομακεδόνες επειδή φοβήθηκαν μήπως φύγουν και τους εγκαταλείψουν οι Ψαριανοί, ζήτησαν εγγυήσεις. Και οι φιλότιμοι Ψαριανοί προέβησαν στο ασύγγνωστον λάθος. Αφαίρεσαν τα πηδάλια των πλοίων και τα εναπέθεσαν στην ξηράν! Γι’ αυτό οι διωκόμενοι κάτοικοι που έφθαναν στο λιμάνι για να σωθούν με τα πλοία δεν εύρισκαν κενά και πνιγόταν!! Δεκαεννέα μόνον πήραν διωκομένους, Τα εκατόν δεν είχαν τιμόνι!! Αφαίρεσαν επίσης και τα κανόνια και τα μετέφεραν στν ξηράν.
• Οι Πλοίαρχοι ξένων πλοίων που ήσαν έξω από το λιμάνι δεν ειδοποίησαν τους πρέσβεις στην Σμύρνην για να επέμβουν ώστε σταματήσει η φρικτή σφαγή την οποίαν έβλεπαν.
• Πράκτορες ευρωπαίοι ήσαν εγκατεστημένοι στην Κωνσταντινούπολη, στην Σμύρνην και στην Θεσσαλονίκην εξαγορασμένοι από τους οθωμανούς και τους ενημέρωναν για τις κινήσεις των Ψαριανών και, πια σημεία στα παράλια είναι οχυρωμένα και πιά όχι.
• Οι πιλότοι που οδηγούσαν με ασφάλειαν τον οθωμανικόν στόλον στα Ψαρά ήσαν ευρωπαίοι!!! Η κατασκοπία σε βάρος της Ελλάδος οργίαζε τότε και σήμερα!
• Υπήρχαν στα πλοία Γαλλικά και Αγγλικά συγγραφείς και ιστορικοί οι οποίοι συνέλεγαν ύλην για τα έργα τους σε βάρος ενός κατασφαζομένου νησιδίου! Έβλεπαν τα πτώματα στην θάλασσαν! Οι ανθρώπινες χορδές τους κινήθησαν;;; ΟΧΙ!Η καταστροφή των Ψαρών είχε ολέθρια αποτελέσματα για τον πληθυσμόν ο οποίος διεσκορπίσθη στην Μονεμβασία, την Σύρον και σε  άλλα μέρη. Ο Διπλωμάτης  Πρόκες Ώστεν που τους συνήντησε στην Σύρον γράφει παραστατικώς. «Γύρω από το λιμάνι βρήκα χιλιάδες πρόσφυγες από την Χίον, το Αιβαλί και τα Ψαρά, κατά τέσσερα πέμπτα γυναίκες και παιδιά, εδώ κάτω από σκηνές, εκεί μέσα σε παράγκες, παρακάτω  μέσα σε χωματολάκκους και εν μέρει στην ύπαιθρον στερημένους από όλα  τα μέσα. Δίπλα τους ήσαν απλωμένα τα ρούχα που είχαν σώσει  και τα λιγοστά σκεύη. Ο τρόμος, η ανάγκη και απόγνωση ήταν ζωγραφισμένα στα πρόσωπα όλων. Γρήγορα μας είχαν  περιζώσει οι δύστυχοι αυτοί και μας ικέτευαν να τους δώσουμε ελεημοσύνη». ( Π. Ενεπεκίδης Γράμματα προς την Βιέννην).Σ’ αυτό το φρικτό σημείον κατήντησαν οι πλούσιοι Ψαριανοί οι οποίοι με τον μόχθον τους στην θάλασσαν απεκόμιζαν μεγάλα κέρδη. Γυμνοί, πεινασμένοι, επαίτες στα Κυκλαδονήσια. Ό Μέγας Ποιητής Διονύσιος Σολωμός με τους ελαχίστους  στίχους του παρουσιάζει εναργέστατα την άφατην  σφαγήν και συμφοράν των Ψαρών.

Στων Ψαρών την ολόμαυρη Ράχη

περπατώντας η Δόξα μονάχη

μελετά τα λαμπρά παλληκάρια

 και στην κώμη στεφάνι  φορεί

γινομένο από λίγο χορτάρι

πούχε μείνει στην έρημη γη.

8/9/2021

Μιχαήλ Στρατουδάκης

Υπόκλιση στους ΗΡΩΕΣ του 1821

Η προσφορά των Αγωνιστών στην Επανάσταση του 1821 για την αποτίναξη της  μακροχρονίου οθωμανικής βαρβαρότητας δεν είναι δυνατόν να περιγραφεί με λόγια. Υπέφεραν τα πάνδεινα μαχόμενοι κατά του δυνάστη. Δεν είχαν τα αναγκαία πολεμικά μέσα και στο ξεκίνημα του Αγώνα, εκτός από τις ελάχιστες πιστόλες χρησιμοποιούσαν τα ξίφη, αλλά και αξίνες, τσεκούρια, λοστάρια, ρόπαλα, ακόμα και πέτρες.

Μέγα και ακατάβλητον όπλον  είχαν την Ελευθερίαν και για  την απόκτηση αυτής το μένος εναντίον του μαύρου κατακτητή ήταν απύθμενον. Αυτό όπλιζε τα χέρια των μαχομένων Ελλήνων. Δεν είχαν εξασκηθεί σε τακτικόν στρατόν αλλά αυτό δεν εμπόδισε να δίνουν μάχες που προξένησαν τον θαυμασμόν. Οι οπλαρχηγοί και τα πρωτοπαλλήκαρά τους είχαν εξασκηθεί στα βουνά ως κλέφτες, στην αντοχήν των πάσης μορφής κακουχιών, στο τρέξιμον, στην σκοποβολήν με τόξον ή σφεντόνα, στην πάλην, στην αντοχήν κατά δυσμενών καιρικών συνθηκών και στην πείναν. Έτρεχαν αλλά και πολεμούσαν στα άγρια βουνά ως να περιπατούσαν στο σπίτι τους.

Οι δε ναυτικοί μας στην θάλασσαν ήσαν πρωτοφανείς ήρωες. Δεν τους εμπόδιζε ποτέ η αγριεμένη και κυματώδης θάλασσα και ας είχαν σκάφη «βαρκούλες» έναντι των «κινητών βουνών» που είχε ο κατακτητής, αλλά μ’ αυτά τον κατατρόπωναν συνεχώς. Η κυριαρχία των ναυτικών μας στο Αιγαίον έναντι οθωμανικών και αιγυπτιακών δυνάμεων τις οποίες μάλιστα καθοδηγούσαν Ευρωπαίοι πλοίαρχοι, ήταν συνεχής και θριαμβευτική. Οι ΗΡΩΕΣ κίνησαν πρωτοφανή θαυμασμόν στους Λαούς της Ευρώπης. Στον Μάρκον Μπότσαρην δόθηκε οδός  με το όνομά του στο Παρίσι. Οι αμυνόμενοι του Μεσολογγίου έδωσαν λαβήν σε καλλιτέχνες και συγγραφείς.

Η Επανάσταση της Ελλάδος κατά της παντοδυνάμου οθωμανίας κατέπληξε τους πάντες. Και η πεποίθηση ότι πρέπει να ελευθερωθούν έγινε πραγματικότητα, παρά τα άπειρα εμπόδια προερχόμενα και από το εξωτερικόν, αλλά και από το εσωτερικόν με την αιώνιαν διχόνοιαν και τις εσωτερικές διαμάχες για πρωτοκαθεδρίαν … Δεν ήταν εκτός πραγματικότητος  οι απόψεις του Κολοκοτρώνη στην Πνύκα προς φοιτητές. «Αν  δεν υπήρχε η διχόνοια θα είχαμε φτάσει στην Θεσσαλία, την Μακεδονία και ίσως στην Κωνσταντινούπολη»!! Η ενδελεχής μελέτη των ιστορικών γεγονότων αποδεικνύει ότι οι απόψεις του Κολοκοτρώνη ήταν εφικτές. Ας απεμπολίσομεν πλήρως τις έριδες και ας αφοσιωθούμεν στην πρόοδον του τόπου.

Οι ΗΡΩΕΣ του 1821 μας έδωσαν πολλά μαθήματα. Ας διδαχθούμεν και ας τους ευγνωμονούμεν ες αεί.

Η Χίος ήταν από τα πλέον εύφορα νησιά, με μεγάλες εκτάσεις σε λεμονώνες, πορτοκαλεώνες,  κιτρώνες, ελαιώνες, δεκάδες ανθώνες και τα γνωστά μαστιχοχώρια. Οι  κάτοικοι την περίοδον αυτήν, ήτοι τω 1822 ανήρχοντο σε 113.000 εξ ών 2.000 τούρκοι. Η Πόλις είχε 30.000 κατοίκους, μεγαλοπρεπές Γυμνάσιον με σπουδαίους  και σοφούς διδάσκοντες οίον  Αθανάσιος  Πάριος, Αδαμάντιος Ρώσιος, Δωρόθεος Πρώϊος, Νεόφυτος Βάμβας, με  μαθητές απ΄ όλην την Ελλάδα, Βιβλιοθήκην,  Τυπογραφείον, Νοσοκομείον, Λωβοκομείον. Η νήσος αύτη  ήκμαζεν επί του αγώνος περισσότερον από κάθε άλλην όπως και επί των Ομηρικών χρόνων, όπου εκαλείτο λιπαρωτάτη ήτοι πλουσιωτάτη. «Πλουσιωτάτη και ευνομωτέρα πάσης άλλης ελληνικής πολιτείας, μετά την  αριστοκρατουμένην Λακεδαίμονα» επιβεβαιοί και ο  Θουκυδίδης.

Την ευτυχίαν των  Χίων ήλθε να ταράξει ο Λυκούργος Λογοθέτης της Σάμου που ηθέλησε να κινήσει τους κατοίκους του νησιού κατά των τούρκων,  θέση την οποίαν  δεν συνεμερίζετο η κυβέρνηση και δεν του έδωσε ποτέ σχετικήν άδειαν. Την σκέψη ενέβαλεν στον Λυκούργον ο  Χίος Αντώνης Μπουρνιάς ο οποίος με ασημάντους συμπατριώτες του μετέβη στην Σάμον για να τον πείσει να αναλάβει το σχέδιον, κάτι  απολύτως λανθασμένον το οποίον δυστυχώς  επιπολαίως εδέχθη. Απεβιβάσθη στην Χίον, κατήργησε την δημογεροντίαν και όρισε  επταμελή εφορίαν.

Όταν έμαθε την απόβαση των Σαμίων στην Χίον ο σουλτάνος, διέταξε να συλληφθούν όλοι οι εν Κωνσταντινουπόλει γνωστοί Χίοι. Συνελήφθησαν περίπου 60 διακεκριμένοι Χίοι έμποροι και οι πρόκριτοι Μιχαήλ Ροδακανάκης, Μιχαήλ Σκυλίτσης,  Θεόδωρος Ράλλης και παρότι δεν είχαν καμμίαν σχέση με την απόβαση των Σαμίων, άλλοι εσφαγιάσθησαν και άλλοι εκρεμάσθησαν αν και ήσαν παντελώς αθώοι. Επίσης διέταξε τα στρατεύματα από Ασίαν να μεταβούν αμέσως στην Χίον από το Τσεσμέ, ο δε στόλος να πλεύσει εκεί συντόμως..

Οι  τουρκικές ναυτικές δυνάμεις με αρχηγόν τον Καρά Αλή  είχαν εισέλθει  το 1821 στο Αιγαίον με κατεύθυνση την Σάμον την οποίαν ήθελαν  να συντρίψουν,  όπου όμως απέτυχαν. Μετά την αποτυχίαν πήγε στην Αλικαρνασόν, πήρε τον Ισμαήλ Γιβραλτάρ και έφυγαν προς Καλαμάταν για να κάμουν απόβαση η οποία ευτυχώς απέτυχε γιατί με τις οδηγίες του Φιλέλληνα Βαλέστ οι Έλληνες έδωσαν επιτυχή μάχην. Κατόπιν έπλευσε προς την Ζάκυνθον όπου οι άγγλοι κατακτητές του νησιού τον δέχθηκαν με ανοικτές αγκάλες, με κάθε φιλοφρόνηση και εφοδίασαν τα πλοία με τρόφιμα και πολεμοφόδια. Πάντα στον Αγώνα των Ελλήνων οι άγγλοι αλλά και άλλοι Ευρωπαίοι ήσαν με τους τουρκαλβανούς, κάτι που δεν σταμάτησαν να κάνουν μέχρι σήμερον σε βάρος μας.

Τον επόμενον χρόνον ο σουλτάνος διόρισε αρχιναύαρχον τον Καραλή και του έδωσε εντολήν να τιμωρήσει παραδειγματικώς τους αχάριστους Χίους.

Στις 30 Απριλίου Μεγάλην Πέμπτην εμφανίσθηκε από την πλευράν των Οινουσσών ο τουρκικός στόλος, με 46  πλοία έμφορτα από  7.000 στρατιώτες. Τα ολίγα Ψαριανά πλοία που προστάτευαν το Νησί της Χίου έφυγαν. Οι οθωμανοί άρχισαν τον κανονοβολισμόν και στην ακμήν αυτού απεβιβάζοντο στο Νησί στρατιώτες, επετέθησαν στους  Σαμίους, είχαν έλθει 3.000 χιλιάδες.  Ο Λογοθέτης και ο Μπουρνιάς αντέστησαν  σθεναρώς και κατόρθωσαν δύο ημέρες να κρατήσουν την πόλη στα χέρια τους, αλλά δεν είχαν πολεμοφόδια και ηττήθηκαν. Οι αιμοχαρείς εχθροί έκαυσαν  την πόλην και τρία πέριξ χωριά και επεδόθησαν σε σφαγήν, σε αρπαγήν και σε αιχμαλωσίαν.  Εφονεύθησαν 10.000 Χριστιανοί και τα πτώματά τους τα πέταξαν οι οθωμανοι στην θάλασσαν.  Την επομένην άπειρα πλοιάρια μετέφεραν από τις οθωμανικές ακτές πλήθος κόσμου, οι δε Χριστιανοί κάτοικοι της πόλεως έφευγαν προς τα ενδότερα προς αποφυγήν σφαγιασμών. Μερικοί κατέφυγαν και στις πρεσβείες των ευρωπαϊκών αυλών όπου ήσαν ασφαλείς. Τα πτώματα έπλεαν  τυμπανισμένα  στο λιμάνι και οι ναύτες του εχθρού τα ωθούσαν με τα κουπιά για να περάσουν οι βάρκες!!! Εκατόν χρόνια μετά στο λιμάνι της Σμύρνης επανελήφθη το ίδιον φρικτόν σκηνικόν με ηθικούς αυτουργούς ευρωπαίους!  Ο Γάλλος διπλωμάτης και ιστορικός  Φρανσουά Πουκεβίλ ιστορεί  το φρικιαστικόν αυτό φαινόμενον της Χίου, αναφέροντας μεταξύ άλλων.«Συσσωρευθέντα πέριξ των πλοίων δεν αφήκαν πλέον τα πλευρά αυτών.  Ηκολούθουν τους αύλακας δι ών αι τρόπιδες ώργουν το κύμα, πολλά δε ως απαίσιος συνοδεία αφίκοντο ούτω μέχρι Τσεσμέ και εις τον κόλπον της Σμύρνης». (σ.σ. Τρόπιδα =καρίνα, ώργουν το κύμα= έκαναν αυλακές όπως το άροτρον και οι αυλακές αυτές ήταν ελκτικές των τυμπανισμένων πτωμάτων).

Την Κυριακήν του Πάσχα, 2 Απριλίου. αιμοχαρείς οθωμανοί βάδισαν προς τα ενδότερα και συγκεκριμένως προς την Μονήν του Αγίου Μηνά  μίαν και ημίσειαν ώραν μακράν. Η Μονή είναι περιτειχισμένη και σ’ αυτήν είχαν καταφύγει 3.000 Χίοι, ως ασφαλές μέρος. Οι εχθροί περιεκύκλωσαν τον εξωτερικόν τοίχον παντού, κατόρθωσαν να τον κρεμίσουν εισήλθαν ξιφήρεις, κατέκαυσαν το Μοναστήρι και τους ευρισκομένους σε κατάσταση αλλοφροσύνης  εγκλείστους, από δε τους ευρισκομένους στον αύλειον χώρον άλλους εξολόθρευσαν δια πυρός και άλλους δια σιδήρου!  Ο όλεθρος ήταν γενικός. Ελάχιστοι σώθηκαν. Μερικοί είχαν κρυβεί στην υδατοδεξαμενήν της αυλής αλλά οι αιμοχαρεις οθωμανοί άναψαν πανί μεγάλον και το έριξαν μέσα ώστε χάθηκαν όλοι. Την άλλην ημέραν βάδισαν στο χωρίον Άγιος Γεώργιος όπου ήταν οι Σάμιοι, κατέσφαξαν αρκετούς και αιχμαλώτισαν άλλους. Ο Λυκούργος κατόρθωσε να διαφύγει, πήγε στα Ψαρά και από εκεί στην Σάμον. Οι Χίοι αγρότες τράπησαν προς τα όρη και τα σπήλαια και τις χαράδρες ωσάν κυνηγημένοι από πειναλέες τίγρεις για να σωθούν από το μανιασμένον και αιμοδιψές στίφος.

Ο οθωμανός τοπάρχης Βαχίτ μετά ολίγας ημέρας,  εξεδωσε προκήρυξη και καλούσε όλους να επιστρέψουν και θα τους προσφέρει αμνηστήρια δηλ. συγχωροχάρτια! Την προκήρυξη δυστυχώς είχαν προσυπογράψει και επιφανείς Χιώτες, αλλά δυστυχέστερον  ανέφεραν  και πρέσβεις ευρωπαϊκών χωρών ότι οι σκοποί του Βαχίτ είναι ειλικρινείς. Είχε καλέσει στο σαράι  όλους τους προξένους και τους είπε ότι εκτελεί άνωθεν εντολήν (ψέμα)  για την συγχώρεσή τους.  Είχαν στείλει δε ένιοι πρέσβεις  και προσωπικόν τους να μοιράζει προκηρύξεις στα βουνά, στους κατατρομαγμένους  και κρυμμένους Χιώτες! Οι πρόξενοι της Αυστρίας και της Αγγλίας ανέλαβαν να μεταφέρουν αυτήν την πρόταση προς τους κατοίκους και να τους πείσουν να δεχθούν.  Χαρακτηριστικώς αναφέρει ο Νικόλαος Σπηλιάδης (Αγωνιστής, Πολιτικός και Συγγραφέας της Επαναστάσεως) για τους Πρέσβεις. «Έδραμον εις τα όρη, εις τα παράλια και εις όλα τα μέρη, κηρύττοντες αμνηστίαν, εκθειάζοντες την ευσπλαχνίαν του τούρκου, προσκαλούντες τους Χριστιανούς εις υποταγήν και υποσχόμενοι  προς αυτούς  όλην την ασφάλειαν».

Οι καταδιωγμένοι ούτε στην πρόσκληση έδωσαν βάση,  ούτε στο αμνηστευτήριον, ούτε προς τα γράμματα των προκρίτων τα οποία πίστευαν ότι είχαν γραφεί υπό την επικρεμαμένην μάχαιραν, αλλά μόνον στην διαβεβαίωση των Προξένων!!. Άλλο ένα έγκλημα της ευρώπης κατά των αγωνιζομένων Ελλήνων! Τα γνωρίζετε αυτά πολιτικοί;

Οι κάτοικοι πείσθηκαν στους προξένους που  διέδιδαν την απατηλήν προκήρυξη, κατέβηκαν  και  παρέδοσαν τα όπλα! Η παγίδα ελειτούργησε θανατηφόρος.   Οι αιμοσταγείς στρατιώτες βλέποντες τους Χιώτες να έρχονται ανύποπτοι εβάδισαν προς τα χωριά  και ανέμεναν την συγκέντρωση όσον το δυνατόν περισσοτέρων. Κατόπιν εφόρμησαν και άρχισαν ανηλεείς σφαγές, λεηλασίες και αιχμαλωσίες. Μοναστήρια ανδρών και γυναικών  κατεπατήθησαν άλλοι εσφαγιάσθηκαν  και άλλοι αιχμαλωτίσθηκαν. Ακολούθησαν  εμπρησμοί, λεηλασίες, που  αφάνισαν το νησί το οποίον  έσφυζε από ζωήν.  Σημείον σωτηρίας δεν υπήρχε. Πολλοί θεωρούσαν ως τοιούτον τις ακτές. Κατέφυγαν χιλιάδες ανδρών και γυναικών σε απέναντι των Ψαρών παραλίαν μήπως φανεί κάποιον πλοίον. Δυστυχώς έπεσαν σε χείρες δημίων και  τόσον αίμα εχύθη ώστε εκοκκίνισε η παράκτιος θάλασσα όπως χαρακτηριστικώς  αναφέρει  ο Σπυρίδων Τρικούπης στην Ιστορίαν του τόμος Β΄ σελ 198 και συνεχίζει «η μάχαιρα, το πυροβόλον, η αγχόνη, το οζόδες ρόπαλον, δεν ήρκουν εις χορτασμόν των αιμοδιψών. επενόησαν   νέον είδος θανάτου οι αλητήριοι  άναπταν τα ενδύματα των ταλαίπωρων γυναικών και βασανίζοντας τας απανθρώπως τας έκαιγαν.  Αδυσώπητοι  εφάνησαν προς πάσαν φωνήν ελέους και κωφοί προς πάσαν φωνήν αιδούς. Εγέμησαν τας αγοράς των μεγάλων πόλεων   αιχμαλώτων ως ποίμνια ελαυνόμενων και παρ’ ενός ανδροκαπήλου εις άλλον μεταπωλουμένων. μετέβαλαν τα λαμπρά της πόλεως  κτήρια    εις σωρούς ερειπίων την βιβλιοθήκην της εις στάκτην, και τους ευανθείς  υγιεινούς  αγρούς  της  εις γην δυσωδίας και λοιμικής νόσου».

Εσφαγιάσθησαν άλλες 13 .000 ήτοι συνολικώς 23.000 , κατ΄ άλλους δε  42 000. Εζωγρήθησαν 47.000 με ένα ποσόν 5.000 ατόμων να μη έχει γραφεί στα Τελωνεία. Διεσκορπίσθηκαν οι  λοιποί παντού  εκτός νήσου, άλλοι έφυγαν προς τις Κυκλάδες και ιδίως την Σύρον, όπου  ανέδειξαν με την εμπορικήν  δράση τους την Ερμούπολη  ως το μεγαλύτερον εμπορικόν Κέντρον και την αξιολογότερην πόλην της Ελλάδος.  Απέμειναν δε στο Νησί τον Αύγουστον  1822  περίπου 1.800 ψυχές!!!!!!!  Από 113.000 που είχε!  Περιφερόταν  στα αγαπημένα τους χώματα, σπίτια και αγροικίες ως άτομα απολωλότα. Ερείπια και στάχτες αντίκρυζαν  καθημερινώς. Έψαχναν για  τα  μεγαλοπρεπή οικοδομήματα της  ευκλεούς Χίου και δεν εύρισκαν τίποτε. Τα πάντα διαλυμένα. Πώς να ξεκινήσουν; Και αν έφτιαχναν παραγωγικούς αγρούς θα μπορούσαν να απολαύσουν τα γεννήματα ή θα ερχόταν η ανθρωποβόρος λαίλαπα να τους τα στερήσει;

Οι  αγωνιστές στην Επανάσταση τόσον στην ξηράν όσον και στην θάλασσαν ήσαν ΗΡΩΕΣ. Εξίσου όμως γενναίοι ΗΡΩΕΣ ήσαν και οι κάτοικοι και οι αγρότες και όσοι έμειναν στο νησί να το υποστηρίξουν με όποιες δυνάμεις είχαν ή να συνδράμουν τους μαχητές. Όλοι οι κατακτημένοι ήσαν ΗΡΩΕΣ. Και έδρασε έκαστος με την δύναμή του. Συμφορές που δεν υπάρχει  δυνατότητα να περιγραφούν  αλλά και να συλληφθούν από ανθρώπινον νούν. Είχαν στην Ευρώπην, δυσμενή αντίκτυπον για την οθωμανίαν αλλά πέραν βρέχει για εκείνην. Έκτοτε μέχρι σήμερον καταπατεί τα πάντα και επιπλέει πάντα  με σωσίβιον  την αδιαφορίαν των παθόντων μη εξαιρουμένων των   Ελλήνων! Η καταστροφή της Χίου ουδέποτε απεκατεστάθη στην προτέραν της θέση. Πληθυσμός, μεγαλόπρεπα κτήρια, πλουσιοτάτατη παραγωγή εκ της γεωργίας, άπαντα χάθηκαν. Πανωλεθρία απερίγραπτη.

Ο χρωστήρας του Γάλλου Ζωγράφου Ντελακρουά έδωσε την εικόνα  στην έκτασή της και συνεκλόνισε την Ευρώπην. Μεγάλοι συγγραφείς όπως ο Λεμπράν, ο Μίλερ,  ο Βίκτωρ Ουγκώ και άλλοι εμπνεύσθηκαν από την καταστροφήν της Χίου. Γιατί να συγκλονισθούν όμως οι ευρωπαίοι;  Οι Πρόξενοί  τους έχουν μέρος ευθύνης αυτής της καταστροφής, με την αδιάφορην κυβέρνηση του Γ. Κουντουριώτη.

20/8/2021

Μιχαήλ Στρατουδάκης

Η ανδρεία και η δεξιοτεχνία των Ελλήνων Ναυτικών στον κατά θάλασσαν Αγώνα δεν είναι δυνατόν να περιγραφεί. Όσον άριστος χειριστής της γραφίδας και αν είναι  κάποιος, δεν θα μπορέσει  να περιγράψει την πρωτοφανή ελευθερίαν με την οποίαν εκινούντο οι Ναυτικοί μας, με   τα μικρά σαν βάρκες πλοιάριά τους, στην  φουρτουνιασμένην θάλασσαν με τα γιγάντεια κύματα τα οποία αντιμετώπιζαν ανέτως!! Είναι ακριβώς αυτό που είπε από μέγιστον  θαυμασμόν στην Ελληνικήν Ναυτοσύνην, ο  Γραμματέας του Ναυάρχου Δεριγνύ. «Κινούνται επί της φουρτουνιασμένης θαλάσσης, ως να κάνουν περίπατον στο σπίτι τους!». Θεωρώ λίαν εύστοχην την παρατήρηση και μένω ακόμα πιο έκθαμβος επειδή έχω γνωρίσει ταξίδια με πολλά Μποφώρ και έχω ιδεί τα τότε ακτοπλοΐκά σκάφη να σκεπάζονται ολόκληρα από τα «ζωντανά κύματα» και να ταξιδεύουν χωρίς να τα «τρομάζουν» τα θηριώδη κύματα. Τότε που δεν υπήρχε απαγορευτικόν απόπλου, όπως σήμερα παρά τα τεράστια πλοία.

Οι Ναυτικοί μας στον Αγώνα ταξίδευαν αλλά και ναυμαχούσαν ανεξαρτήτως καιρού! Οι άνεμοι έγερναν τα πλοία προς την επιφάνειαν της θαλάσσης, λόγω των πανιών που είχαν, ως μέσον κινήσεως. Και εδώ ήταν η τέχνη του πλοιάρχου να ρυθμίζει συνεχώς τα πανιά, ώστε να μη έχει μεγάλην κλίση το σκάφος.  Γι’ αυτό σε κάθε κατάρτι ήταν συνεχώς έξι (6) ναύτες, ώστε να εκτελούν τις εντολές του Πλοιάρχου. Η θάλασσα που συνεχώς κάλυπτε τα καταστρώματα των πλοίων, είχε σαν αποτέλεσμα τους μονίμως βρεγμένους ναύτες.

Και παρά τις δυσμενείς αυτές συνθήκες ο αγώνας στις ναυμαχίες δεν σταματούσε. Οι Έλληνες ορμούσαν. Οι τουρκαλβανοί και τουρκοαιγύπτιοι, δεν απέδιδαν εν καιρώ αγρίας θαλασσοταραχής και ας είχαν πλοία 10, 20 ή  και 30 φορές μεγαλύτερα από τα Ελληνικά. Πλοία «κινούμενα βουνά» όπως τα αποκαλεί ο Σπυρίδων Τρικούπης στην Ιστορίαν του. Αλλά και δυσμενείς καταστάσεις δεν τους απογοήτευαν.

Είδαμεν σε προηγούμενα σημειώματα τον δεινόν πόλεμον  στο πλοίον «ΑΡΗΣ» του Τσαμαδού, από δεκάδες αιγυπτιακά. Μέσα σε κόλαση μαχόταν οι ανδρείοι μας και διεσώθησαν!!!

Σημαντική  και αξία μεγάλης προσοχής και θαυμασμού είναι η προσπάθεια του Γεωργίου Πολίτη να πυρπολήσει εχθρικόν στο λιμάνι της Σούδας.

Ο Μιαούλης με την μοίραν του σχεδίαζε να επιτεθεί στον αιγυπτιακόν στόλον, ο οποίος ήταν ελλιμενισμένος και αμέριμνος στον λιμένα της Σούδας. Και θα του κατέφερε ακαριαίον κτύπημα. Όταν όμως μπήκε στο λιμάνι στις 31 Μαΐου 1825, είδε 15 εχθρικές προφυλακίδες, επετέθη σ’ αυτές και τις ηνάγκασε να εισέλθουν στον λιμένα. Προχωρώντας συνήντησε εχθρικά πλοία σε τέσσερις μοίρες δεξιά και αριστερά στο λιμάνι και έμεινε έκπληκτος, δοθέντος ότι ήλπιζε πως θα τους εύρισκε ηρέμους και αμερίμνους όπως προανεφέραμεν. Το μυστήριον δεν άργησε να λυθεί.

Όταν ό Ελληνικός στόλος κατέπλευσε στην Μήλον, προοριζόμενος για Σούδαν, βρέθηκε εκεί και η γαλλική γολέττα «Αμάρυνθος». Ο πλοίαρχός της, επεσκέφθη «φιλοφρόνως» τον Μιαούλην και του γνωστοποίησε ότι αγκυροβόλησε  προς ύδρευση, στην πορείαν του προς Ύδραν ή Ναύπλιον.  Στις συζητήσεις που είχαν φαίνεται ότι ο γάλλος έμαθε λίγο- πολύ τα σχέδια του Μιαούλη. Απέπλευσε δε το γαλλικόν πλοίον την αυτήν ημέραν που ξεκίνησε ο Ελληνικός στόλος προς Σούδαν.  Όλως δε παραδόξως το γαλλικόν ευρέθη στην Σούδαν (ενώ είχε ειπεί ψευδώς στον Μιαούλην ότι θα βαδίσει προς Ναύπλιον!!!) όταν  έφθασε ο Ελληνικός στόλος!!! Αυτό ήγειρεν σφοδρές υποψίες, ότι  ο γάλλος πλοίαρχος απεκάλυψε στους τουρκοαιγυπτίους τα σχέδια του Μιαούλη, ο οποίος θα τους είχε συντρίψει, αν δεν πρόφθαναν να παραταχθούν σε θέση μάχης!

Ανάλογες προδοσίες και κινήσεις σε βάρος του δεινώς χειμαζομένου επαναστατημένου Έθνους είχαμεν πολλές από αγγλογάλλους και λοιπούς οι οποίες μέχρι σήμερον δεν εξαλείφθησαν αλλά συνεχίζονται με την διάτρητην λεοντήν της φιλίας! Μας έχουν «κατασπαράξει» αλλά εμείς ηδονιζόμεθα να είμεθα  φίλοι μ’ αυτούς!!!!

Ο Μιαούλης έδωσε εντολήν,  ο στόλος να μη επιτεθεί στα εχθρικά που ήσαν στον προλιμένα. Παρ’ όλα αυτά τρία πυρπολικά επετέθησαν σε μίαν κορβέταν. Τα δύο πέτυχαν και την έκαυσαν. Νεκροί ήσαν 200 ναύτες τουρκοαιγύπτιοι  και 10 Έλληνες. Τότε ο Γεώργιος Πολίτης, κατηύθυνεν το πυρπολικόν του σε άλλην εχθρικήν κορβέταν κοντά στο φρούριον, αλλά απέτυχε. Ακολούθως οι πυρπολιστές του πυρπολικού του, κατέβηκαν στο εφόλκιον, την βάρκαν διαφυγής και προσπάθησαν να εξέλθουν του προλιμένος. Ξαφνικά βρέθηκε περικυκλωμένον από τριάντα (30) εχθρικές λέμβους οι οποίες όρμησαν να το κατασπαράξουν. Και φυσικά ο θάνατος ήταν πλέον ή βέβαιος! Η ανδρεία, το θάρρος και η τόλμη του Πολίτη, ανέτρεψαν τα δεδομένα! Κατόρθωσε να βυθίσει μίαν πολεμικήν βάρκα, από το άοπλον εφόλκιόν του! και οι άλλες αμέσως φοβηθείσαι απεμακρύνθησαν!!! Ασύληπτον και αδιανόητον κατόρθωμα. Το δε εφόλκιον ελεύθερον παρελήφθη από πλοίον του Σαχίνη και έσωσε τους πυρπολιστές. Πρόκειται για πράξη ιδιαζόντως ανδρείαν. Πως επετέθη ο Πολίτης στην εχθρικήν βάρκαν;  Το εφόλκιον έχει μόνον κουπιά, παραλαμβάνει το πλήρωμα του πυρπολικού μόλις αναφλεγεί και απομακρύνεται. Πως βύθισε την εχθρικήν βάρκαν; Στο εφόλκιον δεν υπάρχει πολεμικόν υλικόν. Προξενεί μεγίστην απορίαν πως εβύθισε την εχθρικήν βάρκαν. Είναι δε απολύτως άξιον προσοχής το θάρρος που φαίνεται  ότι όπλισε τον Πολίτην και τους λοιπούς, όταν βρέθηκε περικυκλωμένος από 30 πολεμικές αιγυπτιακές λέμβους! Δεν υπελόγισε τον θάνατον, έδωσε σκληρήν μάχην και νίκησε κατά κράτος τους πανίσχυρους και πολυαρίθμους εχθρούς του.

Κατά την πολιορκίαν του Μεσολογγίου 2^α  φάση, Ελληνικά πλοία που είχαν έλθει για απόβαση τροφών, ανήχθησαν έξω, διαρρήξαντα τις εχθρικές γραμμές. Αφού απεμακρύνθησαν έμαθε ο Μιαούλης, ότι  μία εχθρική φρεγάτα 20 κανονίων «κόλλησε» στα ρηχά νερά του Προκοπανίστου. Αμέσως έσπευσε την νύκταν ο πυρπολιτής  Γεώργιος Πολίτης  την έκαυσε, οι ναύτες του 200 τούρκοι και 30 ναυλολογηθέντες δια της βίας Χριστιανοί, άλλοι εκάησαν, άλλοι επνίγησαν. Η θέα της πυρκαγιάς στην  φρεγάτα και ο κρότος της  εκρήξεως, τόσον εφόβησαν τον εχθρόν ώστε τα πλοία από το ακρωτήριον Πάπας, αντί να επιτεθούν των Ελληνικών, «ετράπησαν εις αισχράν φυγήν εκτός του κόλπου» όπως χαρακτηριστικώς αναφέρει ο Τρικούπης.

Η δειλία των τούρκων εφάνη για μίαν ακόμη φοράν και δη έντονος. Όπως αναφέρει ξένος παρατηρητής για την περίπτωση της Σούδας που καλύπτει και  του Μεσολογγίου, «ουδέποτε, κατά την μαρτυρίαν των Ελλήνων, οι δια παντός δειλοί και ανίκανοι κατά θάλασσαν τούρκοι, εφάνησαν ενώπιον του εχθρού τους, τόσον  ανίκανοι και τόσον δειλοί»!!!

Στην επίθεση της Ύδρας από τον άγγλον  Χάμιλτων για να αποτρέψει την Κυβέρνηση, ο Πολίτης ευρίσκετο επί της παραλίας αμέτοχος στα γεγονότα και τραυματίσθηκε από τις αγγλικές βολές!!!

Ο Γεώργιος Πολίτης, έδωσε ηχηρόν ράπισμα στους δειλούς οθωμανούς και ανέδειξε στα μεσουράνιαν την Ελληνικήν Ναυτοσύνην, τόλμην, ανδρείαν και αποφασιστικότητα. Εμείς οι νεώτεροι υποκλινόμεθα στην τόλμην του.

26/7/2021

Μιχαήλ Στρατουδάκης