Η κυριαρχία του Ελληνικού στόλου στο Αιγαίον ήταν ένας από τους βασικοτέρους παράγοντες επιτυχούς εκβάσεως του Αγώνος, χωρίς φυσικά να παροράται ουδ’ επ’ ελάχιστον η συμβολή  στην Χερσαίαν Ελλάδα, Το ναυτικόν είχε το πλεονέκτημα ότι  εμπόδιζε μεταφοράν στρατιωτών, τροφίμων, πολεμοφοδίων από την Ασίαν ή την Αίγυπτον προς την Ελλάδα, είτε ναυμαχώντας εν τω πελάγει είτε προασπιζόμενον τους πιθανούς λιμένας αποβιβάσεων. Γι’ αυτό η συμβολή του ήτο δυναμική και αποφασιστική.

Δυστυχώς όμως πολλάκις ητόνισε αυτή η δράση λόγω του ότι δεν υπήρχαν χρήματα για τους μισθούς των πληρωμάτων. Μία τέτοια έλλειψη αλλά ουσιαστικώς αμέλεια της κυβερνήσεως Γεωργίου Κουντουριώτη ήταν ότι δεν έστειλε εγκαίρως ναυτικήν δύναμη στα Ψαρά με αποτέλεσμα την ολοκληρωτικήν καταστροφήν του Νησιού. Μετά τις κινήσεις των οθωμανών προς Σάμον τα Νησιά αντελήφθηκαν ότι ο κίνδυνος είναι μεγάλος και πρέπει να κινηθούν εγκαίρως. Η Κυβέρνηση «ξύπνησε» και διέθεσε το αναγκαίον ποσόν για την ετοιμασίαν του στόλου ο οποίος ανέχωρησε αμέσως. Έτσι στις 24 Ιουλίου1824 ανεχώρησαν 15 Σπετσιώτικα πλοία υπό τον  Πλοίαρχον Γεώργιον Κολονδρούτσον και  δύο πυρπολικά  υπό τους Λέκκαν Ματρόζον και Λάζαρον Μουσιόν. Αργότερα δε ξεκίνησαν και ο Υδραίικος στόλος σε δύο μοίρες. Την πρώτην κατηύθυνεν ο Πλοίαρχος  Γεώργιος Σαχτούρης, Έμπειρος Ναυτικός και εκτιμώμενος στην Ύδραν, με τα πυρπολικά των  Γεωργίου Βατικιώτη, Δημητρίου Ραφαλιά, Δημητρίου Τσάπελη και Αναστασίου Ρομπότση.  Ενωρίτερα είχαν ξεκινήσει οι Ψαριανοί με 10 πολεμικά υπό τον Ναύαρχόν Νικολήν Αποστόλην και 5 πυρπολικά υπό τους Κων. Κανάρην,  Κων. Νικόδημον, Δημήτριον Παπανικολήν   Δημήτριον Βρατσάνον και Ιωάννην Βρούλον.

Ο τούρκος Χοσρέφ με τον στόλον του είχε αράξει στον Μαραθόκαμον της Σάμου, αλλά τα Σπετσιώτικα πολεμικά που ήσαν πλησίον του, δεν ήταν αρκετά για να του επιτεθούν και περίμεναν ενισχύσεις. Στην ξηράν υπήρχε πλήρης προετοιμασία, τα γυναικόπαιδα είχαν ασφαλισθεί στα βουνά και οι μαχητές ήταν στα φρούρια. Εν τω μεταξύ κατέφθασαν και τα Υδραίικα πλοία και στο στενόν μεταξύ Ικαρίας και Φούρνων συνήντησαν εχθρικά πολεμικά και καΐκια τα οποία μετέφεραν στρατόν για να τον αποβιβάσουν στο Καρλόβασι της Σάμου. Κατά τον Κολιονδρούτσον περίπου 20.000 στρατιώτες ήταν έτοιμοι να περάσουν το στενόν της Μυκάλης δηλαδή τον πλάτους ενός μιλίου πορθμόν μεταξύ Σάμου και Ασίας. Ο Σαχτούρης έδωσε εντολήν να τους επιτεθούν και όλα τα Ελληνικά άρχισαν τον πυροβολισμόν. Η καταστροφήν του εχθρού ήταν ολοσχερής. Οι απώλειες των τούρκων υπολογίζονται σε 2.000 νεκρούς και πολλές καταβυθίσεις εχθρικών που έπεφταν στα βράχη της Ασίας κυνηγούμενα. Οι απώλειες των Ελλήνων ήταν 5 Νεκροί και 9 τραυματίες. Τι είδους άμυναν έκαναν οι αλαζόνες οθωμανοί; Αλλά και από ναυτικής πλευράς ήσαν αδαείς αφού όσα γλίτωσαν από τα Ελληνικά πυρά συνετρίβησαν στις τουρκικές ακτές!  Στις 31 Ιουλίου εισέρχονται στο στενόν της Μυκάλης 18 Οθωμανικά πλοία αλλά εναντίον τους στράφηκαν τα πυρπολικά των Τσάπελη και Ρομπότση και τα εχθρικά αμέσως τράπηκαν σε φυγήν! Αυτή  ήταν η πρώτην νικηφόρος Ναυμαχία στην Σάμον.

Την 1^ην Αυγούστου εχθρικά πλοία εισήλθαν στο στενόν της Μυκάλης, Πυροβολούντα και πυροβολούμενα επί τρίωρον. Πολύς κανονιοβολισμός και το αποτέλεσμα μηδέν έως ότου ανοίχθησαν από την παραλίαν   4 πυρπολικά και  μόλις είδαν αυτά πλησιάζοντα οι εχθροί,  απεχώρησαν. Αυτή είναι η δευτέρα Ναυμαχία.

Στις 4 Αυγούστου ο Χοσρέφ συνοδεία 42 πλοίων κάνει επιχείρηση και διατάσσει πυροβολισμόν στα πλοία αλλά και κανοβολισμόν στα επί της ξηράς παράκτια κανονοστάσια των Σαμίων. Τα Ελληνικά πλοία 17 τον αριθμόν ανοίχθησαν, τα δε πυρπολικά αρνήθηκαν!  Ο Σαχτούρης επεσκέπτετο ένα έκαστον των πυρπολικών και τους ανέφερεν την ανάγκην δράσεως. Οι πλοίαρχοι έριπτον τα βάρη στο πλήρωμα και το πλήρωμα στους πλοιάρχους. Εν τω μεταξύ είχε φθάσει κατά καλήν τύχην και ο Ψαριανός στόλος. Ο Κανάρης είχε συνομιλίαν με τον Σαχτούρην και του επέτρεψε να   δράσει. ΄Αρχισε  «το κυνήγι»  με κινητοποίηση 17 πολεμικών Υδραίικων και Σπετσιώτικων και τα τεράστια πλοία έφυγαν δρομέως έξω από το στενόν.  Ο Δ, Φωτιάδης γράφει χαρακτηριστικά «Ήταν παράδοξον να βλέπεις ένα μικρόν καραβάκι να κυνηγά κοτζάμ τεράστιον πλοίον»! Ο Σαχτούρης  συνεβούλευσε τα Ελληνικά πλοία να μη βγουν έξω από τον μικρόν κόλπον για τυχόν νέαν Ναυμαχίαν. Ήταν το ίδιον σχέδιον με του Θεμιστοκλέους στην Σαλαμίνα που ήθελε τα εχθρικά πλοία να εισέλθουν στο στενόν  και ως μεγαλύτερα δεν θα είχαν ελευθερίαν κινήσεως, όπερ και επέτυχε. Στην τρίτην αυτήν Ναυμαχίαν η οποία διήρκεσεν πέντε ώρες οι Έλληνες έριξαν 1.500 βολές και δέχθηκαν 5.000 όλες αβλαβώς και επί ματαίω! Πέραν αυτής της επιτυχίας υπήρξε  και μίαν άλλην επακόλουθη. Τα πολυπληθή οθωμανικά στρατεύματα επί της ασιατικής ακτής, έβλεπαν αυτοψεί την  καταισχύνην του μεγάλου στόλου τους, καταδιωκομένου και φεύγοντος ατάκτως μακράν και ησθάνοντο ταπείνωση. Μέχρις ολιγοψυχίας έφθαναν!!!!

Στις 5 Αυγούστου διεξήχθη νέα, σπουδαία και κρίσιμη Ναυμαχία. Τα Ελληνικά πλοία περιπολούσαν εντός του στενού της Μυκάλης για να εμποδίσουν την είσοδον των οθωμανικών πλοίων σ’ αυτόν και την απόβαση στρατιωτών στην Σάμον.  Ξαφνικά εφάνη  προεξάρχουσα του εχθρικού στόλου μία τεράστια φρεγάτα με  δύο σειρές κανονιών και το εγωιστικόν  όνομα «Μπουρλότ καρκμάζ» δηλαδή  Δεν φοβούμαι τα πυρπολικά! Έφερε εκτός από το πλήρωμα και 1.000 στρατιώτες με προορισμόν να τους αποβιβάσει στην Σάμον. Εναντίον της φρεγάτας αυτής επετέθη ο Τσάπαλης με το πυρπολικόν του αλλά δεν επέτυχε λόγω δειλίας των ναυτών του! δεδομένου ότι εδέχετο  βροχηδόν βολάς και  οι μύδροι και τα βόλια της φραγάτας  έπιπταν επί του πυρπολικού! Οι ναύτες του Τσάπαλη είδαν πολλές λέμβους που έριξε η εχθρική φρεγάτα και φοβήθηκαν μήπως πλησιάσει κοντά και τους αρπάξει το εφόλκιον μπήκαν δρομέως σε αυτό και φώναζαν απειλητικώς στον Τσάπαλην που έκανε χρέη πλοιάρχου και πηδαλιούχου, να  τους ακολουθήσει διαφορετικώς θα έκαιγαν το πλοίον και αυτόν! Το πυρπολικόν θα έπιπτε στα χέρια των εχθρών αν δεν επρόφθανε να το πυρπολήσει ο ίδιος  ο Τσάπαλης, ο  οποίος από την επιβαλλομένην ταχύτητα έπαθεν εγκαύματα στο πρόσωπόν  του και στο χέρι του! Ποίος πλαστικός χειρουργός τον φρόντισε άραγε;; Γενναίος ναυμάχος αλλά ατυχής εν προκειμένω. Ποίοι από τους ελευθέρους Έλληνες σε γνωρίζουν σήμερα λεοντόψυχε πυρπολητά;;;

Την ατυχίαν του Τσάπαλη προσπάθησε να καλύψει  ο Κανάρης με το δικόν του πυρπολικόν, παρά το ότι οι εχθροί είχαν ρίξει στην θάλασσαν εξοπλισμένες λέμβους για να το εμποδίσουν, αλλ’ ο θαλασσόλυκος Κανάρης διέσπασε τον κλοιόν με θανατηφόρον κίνδυνον, πλησίασε την γιγαντιαίαν φρεγάταν και της κόλλησε επιτυχώς το πυρπολικόν κυνηγώντας την ενώ είχε κατεύθυνση τα Ασιατικά παράλια και ευρίσκετο πλησίον αυτών. Σε 1 1/2  ώρας τινάχθηκε στον αέρα καταφλεγομένη! Ο  Σ. Τρικούπης περιγράφη την σπουδαίαν αυτήν επιτυχίαν του Κανάρη, επισημαίνοντας « Η φρεγάτα κατήντησε ακυβέρνητος και οι πλείστοι  των εν αυτή πεσόντες εις την θάλασσαν εξεκολύμβουν. Εν τούτω οι φλόγες διεδόθησαν εις αυτήν, άναψεν μετ΄ ολίγον και  η πυριτοθήκη και τότε κανόνια, κατάρτια, σφαίραι, ξύλα, σίδερα ετινάχθησαν όλα εις τον αέρα και πολλά αυτών έπεσαν εν μέσω των επί της ξηράς στρατευμάτων  και άλλους μεν εφόνευσαν, άλλους δε επλήγωσαν. Οι εναπομείναντες εν τη φρεγάτα  οι μεν συνεκάησαν  οι δε επί των κυμάτων φερόμενοι  εζωγρήθησαν και εσφάγησαν. Εφονεύθησαν και δύο ναύται του πυρπολικού υπό των τουφεκίων  των επί  της ξηράς».

Ο Σαχτούρης στο ημερολόγιον του αναφέρει.  «Πλήθος τούρκων έπλεον εις την θάλασσαν τους οποίους οι εδικοί μας πηγενάμενοι με ταις σκαμπαβίαις έπιαναν και έσφαζαν». (Σ. σ. σκαμπαβία το εφόλκιον του πυρπολικού). Η πυρπόληση της οθωμανικής ναυαρχίδος ήταν ένα νέον επίτευγμα του Κανάρη, όχι στον πυρπολισμόν που μέχρι τώρα εγίνετο σε αραγμένα πλοία αλλά σε πλοίον εν κινήσει! Το πρώτον και σημαντικόν κατόρθωμα που το μιμήθηκαν και άλλοι πυρπολητές σ’ αυτές τις Ναυμαχίες.

Ο Χοσρέφ δεν πτοπείται και επιχειρεί να πυρπολήσει τα χερσαία φρούρια της Σάμου. Οι Έλληνες που ανεθάρρυναν με το νέον κατόρθωμα του Κανάρη, ξεκίνησαν. Ο Απόστολος Λεμπέσης αντέστη σφοδρώς με τα Σπετσιώτικα πλοία. Ο Βατικιώτης αργότερα  επιτίθεται με πρωτοφανήν ορμήν σε τυνησιακόν πολεμικόν, προσκολλά το πυρπολικόν στα πλευρά του και του βάζει φωτιάν. Σε ημίσειαν ώραν ανετινάχθηκε στον αέρα και διελύθη καίγοντας τους εν αυτώ. Οι  Λέκκας Ματρώζος και  Δ. Ραφαλιάς κυνήγησαν μίαν κορβέταν εκ Τριπόλεως  Λιβύης, προσεκόλλησαν τα πυρπολικά ο εις εκ δεξιών και ο άλλος εξ ευωνύμων και εντός ολίγου ανετινάχθη στον αέρα διαλυθείσα. Στην θαυμαστήν αυτήν αλληλουχίαν επιτυχών πυρπολήσεων όρμησε και ο Ρομπότσης, πλεύρισε μίαν φρεγάταν της έβαλε φωτιάν αλλά το πλήρωμα κατόρθωσε να σβήσει την φωτιάν. Αυτό δεν θεωρείται αποτυχία γιατί οι οθωμανοί και οι αιγύπτιοι υποστηρικτές τους αντελήφθησαν ακόμα μίαν φοράν την δύναμη των πυρπολικών. Την ακατάλυτην δύναμη αλλά και δεξιοτεχνίαν των Ελλήνων Ναυτικών. Ο Samuel Howe, Σάμουελ Χάου  στο βιβλίον του «Ιστορική σκιαγραφία» γράφει.

«Οι τούρκοι ναύτες ήταν άξεστοι, δειλοί και άπειροι. Και πάνω απ’ όλα έτρεμαν τα πυρπολικά. Φανταζόταν ότι κάθε καράβι που τους πλησιάζει ήταν πυρπολικόν. Οι Έλληνες αντιθέτως πάνω εις την θάλασσαν ένοιωθαν σαν στο σπίτι τους. Ζωηροί κα άφοβοι ναυτικοί ήξεραν πως να φέρουν βόλτα μίαν τουρκικήν φρεγάταν χωρίς να πάθουν τίποτε. Γνώριζαν τον φόβον που ένοιωθαν οι τούρκοι δια τα πυρπολικά και είχαν ανάμεσά τους  τον τολμηρόν Κανάρην».

Ο Σάμουελ  Χάου ήταν Αμερικανός από την Βοστώνην. Απόφοιτος Ιατρικής ήλθε στην Ελλάδα σε ηλικίαν 26 ετών, ως αγνός  φιλέλλην και πρόσφερε σημαντικές υπηρεσίες στους τραυματίες. Σε μίαν επιστολήν προς τον πατέρα του γράφει.

Η δουλειά μου την νύχτα που πέρασε ήταν ατελείωτη … έκαμα τόσες εγχειρήσεις που αμφιβάλω αν θα κατόρθωνα να τις κάμω κατά την διάρκειαν ολοκλήρων ετών εις  Βοστώνην. Δύο μήνες τώρα κοιμάμαι εις το έδαφος με τα ρούχα.  Είχα σκεφτεί να φύγω από δω, αλλά θα ήταν πράξις επονείδιστος…

Ιατρός που έπρεπε να ξεκουράζεται για το δύσκολον έργον του κοιμώταν στο πάτωμα δύο μήνες με τα ρούχα!!! Βλέπετε αυτά ψευτοαριστοκράτες σημερινοί  κάθε κλάδου και ηλικίας! Βλέπετε αυτά δυνάμενοι προς εργασίαν που απέχετε της εργασίας για να λαμβάνετε το επίδομα των 400 Ευρώ! Βλέπετε αυτά νεολαίοι που προτιμάτε τις καφετέριες παρά την εργασίαν έστω και σε ελαιοσυλλογήν!

Η ημέρα αυτήν ήταν θαυμαστή για την ναυτικήν δράση των Ελλήνων. Τρία πολεμικά και δη τεράστια αφανίσθηκαν σε μίαν ημέραν!!! Ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος έφυγε καταντροπιασμένος προς το Αγαθονήσι  και την επομένην ανεχώρησε για Πάτμον.

Οι  θαυμαστές αυτές ναυμαχίες στην Σάμον ενεθάρυναν όλους τους μαχομένους Έλληνες και θεωρήθησαν τιμωρία για την σφαγήν των Ψαρών και της Κάσου.

Η μεγάλη σπουδαιότητα της Ελληνικής Ναυτοσύνης στα στενά της Μυκάλης έγκειται πλέον των άλλων και σε τούτο. Ήθελαν να αποβιβάσουν οι εχθροί στρατεύματα από την ασιατικήν ακτήν στην Σάμον που απέχει ένα ναυτικόν μίλλιον =1852 μέτρα. Και δεν το πέτυχαν επί πέντε ημέρες!!!! Είχαν περίπου 50 τεράστια πλοία. Αν έκλειναν ένα μέρος του πορθμού με τα μισά πλοία δεν θα μπορούσαν με τα λοιπά να κάνουν αποβάσεις;;; Σίγουρα ναι. Αλλά έπρεπε να είναι επιδέξιοι ναυτικοί, κάτι που φαίνεται δεν διέθεταν  όπως διεπίστωσε και ο Φιλλέλην Χάου.

Η ανδρεία των Ελλήνων δεν ηλλοιώθη  και δεν υστέρησε δια μέσου των  αιώνων. Αυτό να γνωρίζει καλώς ο τούρκος πρόεδρος που απειλεί ότι θα μας πνίξει στην θάλασσαν!!

Ξεχνά ότι δεν μας έπνιξε εκείνος!!!!

13/11/2021

Μιχαήλ Στρατουδάκης

Φόβον και τρόμον είχε προκαλέσει  σε στρατιωτικούς και πληθυσμόν  η πορεία του Μαχμούτ πασά του γνωστού Δράμαλη αποκαλουμένου ούτως, επειδή  γεννήθηκε στην Δράμα,  προς την Τριπολιτσάν. Ήταν τεράστιος. Απ’ όλες τις στρατιωτικές οργανώσεις για καταπνίξεις κινημάτων  η μεγαλύτερη και αρτίως εξοπλισμένη ήταν του Δράμαλη που συγκροτήθηκε στην Λάρισαν και ξεκίνησε να καταπνίξει  την Επανάσταση στην  Στερεάν και την Πελοπόννησον. Οι δυνάμεις που την συγκροτούσαν ήταν πρωτοφανείς για τα δεδομένα της εποχής ακόμα και σε ευρωπαϊκόν επίπεδον όπως αναφέρει ο  Σαράντος Καργάκος στην « Η Ελληνική Επαναστάση του1821»  τ. 1^ος.

Πεζικόν, 24.000 στρατιώτες. Ιππικόν 6.000, Ημίονοι, 30.000 για μεταφοράν αναγκαίων,  στρατευμάτων, αντισκήνων, τροφών, πολεμοφοδίων, Καμήλες 500, για μεταφοράν πυρίτιδος και άλλων χρειωδών, Ιατρικός εξοπλισμός. ΄Ηταν αρκετός για τις ανάγκες της εκστρατείας, Ψυχαγωγία. Βασική εθεωρείτο και η ψυχαγωγία του στρατεύματος, γι’ αυτό υπήρχαν συνοδοιπόροι τραγουδιστές σε μεγάλον πλήθος, οργανοπαίχτες, κωμικοί, έμποροι, δουλέμποροι και πόρνες.

Ο Φ. Πουκεβίλ στο βιβλίον του «Ιστορία αναγέννησις της Ελλάδος»  αναφέρει. «Προηγούντο της στρατιάς πολυάριθμοι δερβίσαι, εμίραι, και άλλοι κληρικοί  αγέρωχοι, ενθουσιώντες και αλαλάζοντες, άλλοι έψαλον στίχους από το κοράνιον και άλλοι εθορύβουν με τους αυλούς και τα βαρύηχα όργανα, οι δε άτακτοι στρατιώται ηλλάλαζον, ή έψαλλον ή επυροβόλουν δια διασκέδασιν. Οι ψαλμοί, οι  αλλαλαγμοί, οι χρεμετισμοί των ίππων και οι δαιμονιώδεις θόρυβοι χιλιάδων ανθρώπων και κτηνών, αντήχουν εις τα βουνά και τας πεδιάδας και επανήρχοντο εις τα ώτα του στρατεύματος, οιστρηλατουμένου δια παρήβολα όνειρα κατακτήσεων, λαφύρων, θριάμβων».

Είναι φυσιολογικόν ότι ακούγοντες αυτόν τον  δαιμονιώδη ορυμαγδόν οι Έλληνες, θα ετρέποντο εις άτακτον φυγήν! πόσον μάλλον να πολεμήσουν εναντίον τους, πράγμα που συνέβη σε δύο οπλαρχηγούς!! Ο Κολοκοτρώνης δεν φοβήθηκε το ανατολίτικον τέχνασμα, επέμενε και η συντριβή τους στα Δερβενάκια ήταν ολοκληρωτική! Πως επετεύχθη αυτό.

Το πρώτον βήμα του Κολοκοτρώνη, του εμπνευστού της νίκης, ήταν να κάψει τον αργολικόν κάμπον, έκαψε τα κλαδιά και τις αποθήκες με γεννήματα, ώστε ο τεράστιος στρατός και τα ζώα να μη έχουν τρόφιμα. Επίσης έριξε δηλητήριον  και στα πηγάδια. Η ζέστη εκείνον το καλοκαίρι είχε φτάσει σε μεγάλα ύψη με αποτέλεσμα να ξεραθούν και τα πηγάδια. Το γεγονός αυτό επέφερε δεινά στον τουρκαλβανικόν  στρατόν ο οποίος προσεβλήθη από δυσεντερίαν. Ο Κολοκοτρώνης με 5.000 στρατιώτες ήταν σε στρατόπεδον στους Μύλους και επέφερε πλήγματα στον εχθρόν. Ο Δράμαλης είχε περιέλθει σε τρομακτικήν θέση. Γράφει ο Δημήτρης Φωτιάδης. «Ο Δράμαλης είχε πια χάσει το παιχνίδι. Η πείνα, η δίψα, η αρρώστια θέριζαν ανθρώπους και ζώα. Οι πασάδες κατάλαβαν πως η μόνη σωτηρία ήταν να απαγκιστρωθούν από τον καταραμένον αυτόν κάμπον και να ξαναγυρίσουν στην Κόρινθον». Και ο Κολοκοτρώνης που ολημερίς περιφερόταν γύρω από τα στρατεύματα του Δράμαλη, διησθάνθη την πρόθεση επιστροφής του στην Κόρινθον. Η επιστροφή θα ήταν ατιμωτική για τον Δράμαλην και στις 24 Ιουλίου έστειλε τον γραμματέα του Παναγιώτην Μανούσον να ανακοινώσει στον Κολοκοτρώνη ότι ο πασάς θα τους συγχωρήσει όλους. Ο εν λόγω ήταν προδότης από την Κυπαρισσίαν και ήθελε να μάθει τα σχέδια των Ελλήνων, τον αριθμόν των στρατιωτών, ακόμα δε δασκαλεμένος από τον Δράμαλην πρότεινε να συγκεντρωθεί ο στρατός στον Αχλαδόκαμπον και να αποσυρθεί από τα στενά!  Ο Κολοκοτρώνης δεν έπεσε στην παγίδα και του έστεισε άλλην.

Στο λόφον ψηλά από τα στενά των Δερβανακίων προς τον ΄Αγιον Γεώργιον όπου ο δρόμος είναι ευρύς και βατός για Κόρινθον, άπλωσε χλαίνες σε κλαριά, σε άλλα κλαριά φέσια, μετακινούσε ολίγες δεκάδες γαϊδούρια από άνω προς τα κάτω και τα επέστρεφε πίσω, σχημάτισε μερικές ομάδες χορευτών οι οποίοι δεν έμεναν στο ίδιον σημείον αλλά εκινούντο σε διάφορα μέρη, ώστε να φαίνονται πολλοί. Την γνώμην του πολυαρίθμου στρατού μετέφερε ο προδότης στον Δράμαλην, με σκοπόν να τον ενημερώσει ότι πρέπει να διέλθει από το Δερβανάκι. Ενώ όμως ακόμα ευρισκόταν στο Ελληνικόν στρατόπεδον ο Κολοκοτρώνης σε σύσκεψη με τους οπλαρχηγούς απεφάσισαν να έλθει ο στρατός από τους Μύλους και να καταλάβει τα Δερβενάκια απ’ όπου υπέθετε ότι  θα περνούσε ο Δράμαλης. Στόχος του Κολοκοτρώνη ήταν ο εχθρικός στρατός να περάσει από τα χαμηλώτερα στενά που ήταν και πιο δύσκολα, γι’ αυτό έβαλε τον στρατόν να χορεύει στα υψηλά του λόφου!!!

Οι στρατιώτες τοποθετήθησαν σε διάφορα μέρη στο επάνω μέρος του Δερβενακίου κρυμμένοι στους θάμνους. Πριν ξεκινήσουν για στις θέσεις τους ο Κολοκοτρώνης σε μια συγκέντρωση τους ενεψύχωσε και τους ενεθάρυνεν.  Ο Φωτάκος που παραθέτει τα λόγια του Κολοκοτρώνη μας ενημερώνει ότι τους είπε.

• ‘Ελληνες σήμερα εγεννήθημεν και σήμερα θα πεθάνομεν δια την  σωτηρίαν της πατρίδος μας  και δια την εδικήν μας. Να  πάτε αμέσως στα κονάκια σας και να πάρετε το ταΐνι σας. Διέταξα  να σας δοθεί καθώς και τα φουσέκια, αλλά να είσθε έτοιμοι στο γελέκι, όλοι δυνατοί. Αλλά σας λέγω και τούτο, ότι απόψε  ήλθεν η τύχη της πατρίδος μας και μου μου είπε ότι θα είμεθα νικηταί τόσον πολύ όπου άλλην νίκην καλλιτέραν από την σημερινήν μέχρι σήμερον δεν εκάμαμε αλλ’ ούτε θέλομεν κάμει. Έχω  τόσην βεβαιότητα να σας το είπω να μη πάρετε ούτε τα άρματά σας, δια να πάρωμεν των τούρκων. Αύριον αυτήν την στιγμήν θα σας ίδω όλους με τα άρματα των τούρκων με τα άλογά τους, λαμπροφορεμένους. Ο θεός είναι με μας. Πηγαίνετε ετοιμασθείτε και  ελάτε εδώ να ξεκινίκωμεν. Σ.σ. Κονάκι =σπίτι, κατάλυμα, Ταΐνι = φαγητόν. Έτοιμοι στο γελέκι, φράση του αγώνα =  ελαφρώς  ενδεδυμένοι. Φωτάκος ο Φώτιος Χρυσανθακόπουλος γραμματέας του Κολοκοτρώνη, αγωνιστής  και απομνηματογράφος του Αγώνα.

Η απόλυτη πεποίθηση του Κολοκοτρώνη για την νίκην έδωσε δύναμη στους πολεμιστές. Είναι και σε μας ζηλευτή.

Όλοι ήδη είχαν καταλάβει τις θέσεις τους. Στην θέση Χρυσοκουμαριές προς το τέλος του Δερβανακίου είχαν κρυβεί 800 στρατιώτες του Κολοκοτρώνη μέσα στους θάμνους.  Αριστερότερα αυτών άλλοι οπλαρχηγοί,  μετά ο Δημητρακόπουλος με  700 στρατιώτες. Όλοι  αυτοί στην αριστεράν πλευρά του Δερβανακίου προς Κόρινθον.  Στην δεξιάν πλευράν απέναντι από  τον Δημητρακόπουλον ο Αντώνης Κολοκοτρώνης, ο Ζέκας και άλλοι οπλαρχηγοί με 700 στρατιώτες. Η  εντολή του Κολοκοτρώνη ήταν όσοι εχθροί και αν  εισέλθουν στο Δερβενάκι δεν θα πυροβολούσε κανείς  πρίν εκείνος δώσει το σύνθημα. Ήθελε να γεμίσει ασφυκτικά στο στενόν δρομάκι. Οι οθωμανοί  άρχισαν να εισρέουν στο Δερβανάκι άφθονοι, σε πυκνή φάλαγγα. Στα αριστερά τους ήταν οι Χρυσοκουμαριές όπου ευρισκόταν κρυμμένοι Έλληνες στρατιώτες τόσον επιτυχώς ώστε επί δύο ώρες οι εχθροί που ήταν εγγύς τους δεν αντελήφθησαν τίποτε!

Η εμπροσθοφυλακή από εμπειροπόλεμους αλβανούς  άρχισε να εισέρχεται στις 2 μ.μ. η μάχη ξεκίνησε  στις 4 μ.μ. με αποκορύφωμα στις 5 το απόγευμα.  Μέχρι τις 4 μμ είχαν στριμωχθεί στο Δερβενάκι 3-4  χιλιάδες τουρκαλβανοί! Ο εξαιρετικώς καυτερός ήλιος τύφλωνε τους τουρκαλβανούς  από τις αντανακλάσεις της πλαγιάς των Χρυσοκουμαριών, αντανάκλαση την οποίαν οι Έλληνες είχαν στα νώτα τους! Και σήμερα το καλοκαίρι αν ευρεθεί εκεί κάποιος δεν έχει ορατότητα από αυτό το αίτιον σε απόσταση μεγαλυτέραν των 4 μέτρων! Άλλον ένα σοφόν σχέδιον του Κολοκοτρώνη.

Ο  Νικηταράς (Νικήτας Σταματελόπουλος) που είχε ξεκινήσει για να εμποδίσει τουρκικόν στρατόν στα Γεράνεια, απεδείχθη ότι η πληροφορία ήτο λανθασμένη και επέστρεφε, όπου στα Δερβενάκια απάντησε την μάχην και ερίφθη και αυτός λάβρος. Μαζί ο Παπαφλέσσας και τα τρία αδέλφια του.

Η μάχη άρχισε με την στεντόρεια φωνήν του Κολοκοτρώνη να δίδει το σύνθημα από το ύψωμα «απάνω τους Έλληνες»! Επακολούθησε φρικτή σφαγή. Οι τουρκαλβανοί που επιχείρησαν να ανέβουν στις Χρυσοκουμαριές έπαθαν τρομερήν καταστροφήν από τους Έλληνες και άρχισαν να οπισθοχωρούν βαλλόμενοι  από παντού ήταν αδύνατον να φύγουν. Ήταν δε αδύνατον να δράσουν γιατί ήταν τόσον στριμωγμένοι ώστε είχαν δυσκολίες στις κινήσεις. Επολεμούντο έμπροσθεν, όπισθεν, δεξιά και αριστερά σπρωχνόμενοι και στριμοχνώμενοι προσπάθησαν να φύγουν από το Δερβενάκι και κοντά στην εκκλησίαν του Αγίου Σώστη που ευρίσκεται δεξιά και προς το τέλος του στενού έπεσαν σωρηδόν επί αποτόμου βαράθρου ίπποι και πεζοί και εφονεύθησαν.  Γράφει παραστατικώς ο Τρικούπης.

• «Πολλοί υπεκφεύγοντες τον κίνδυνον εδοκίμασαν να αναβώσιν έφιπποι τα όρη. Άλλοι  ωδήγουν δι εκείνου του μέρους  φορτωμένους ίππους και καμήλους, αλλ΄ οι ίπποι και  αι κάμηλοι ωλισθαίνοντες εκρημνίζοντο, ώστε ζώα, άνθρωποι, φορτία και λίθοι έπιπταν επί ζώων, ανθρώπων, φορτίων και λίθων».
• Υπολογίζεται ότι στο φαράγγι  είχαν πέσει 1.000 άτομα και όλα χάθηκαν, ενώ οι απώλειες των οθωμανών στο διήμερον υπολογίζονται στις 4.000 μαζί με τους χαμένους στην χαράδραν. Εν τω μεταξύ ο Νικηταράς είχε κάμει «θραύση» στους εχθρούς. Συνεχώς κατέσφαζε μέχρι τα μεσάνυχτα, έσπασε το σπαθί του και ζήτησε και δεύτερον και τρίτον. Το τρίτον ήταν αδύνατον να αφαιρεθεί  λόγω οιδήματος της παλάμης ώστε έκοψαν την λαβήν του ξίφους για να απελευθερωθεί το χέρι του ΗΡΩΑ Νικηταρά που από την μάχην αυτήν  προσεπικαλείτο του λοιπού «τουρκοφάγος».Πραγματικός όλεθρος και συμφορά των τουρκαλβανών. Συμφορά για τον Δράμαλην, ο οποίος έφυγε ντροπιασμένος προς την Τίρυνθα.Στις 27 Ιουλίου και με πολλούς ντόπιους τούρκος πιλότους θέλησε να συνεχίσει προς Κόρινθον. Εστράφη με τους πιστούς του προς αριστερά, ενώ έστειλε 10.000 στρατιώτες και όλα τα ζώα με  τους θησαυρούς τα πολεμοφόδια και τα λοιπά αναγκαία από το χωρίον Μπερμπάτι με πορείαν προς Στεφάνι. Στο χωρίον αυτό ο Νικηταράς είχα στήσει το στρατόπεδόν του και τους λοιπούς. Όταν πλησίασαν οι εχθροί άρχισαν  αγρίαν επίθεση κατά των Ελλήνων και η πίεση που ασκούσαν ήταν ισχυροτάτη, Δόθηκαν   μάχες, αλλά οι Έλληνες έπαθαν συμφοράν χάνοντας σε ολίγον διάστημα 60 άτομα!!  Και οπισθοχώρησαν προς του Στεφάνι. Οι εχθροί βάδισαν δεξιά κάτω, διέσχισαν το Δερβανάκι και προχωρούσαν προς το χωρίον Αγιονόρι. Εκεί υπήρχαν ΄Ελληνες Φλεσσαίοι καιροφυλακτούντες.
• Ο Νικηταράς με τους στρατιώτες του ξεκίνησε από το Στεφάνι και εβάδιζε παραλλήλως με τους εχθρούς. Ήθελε να φθάσουν πολλοί στο Αγιονόρι ώστε να αρχίσει η επίθεση και έμπροσθεν και όπισθεν.  Την δύσκολην αυτήν στιγμήν και ενώ πλησίαζαν το Αγιονόρι ο Νικηταράς βλέποντας μίαν καμήλα που σίγουρα μετέφερε πυρίτιδα, έριξε μιάν πιστολιάν στο φορτίον και τα πάντα ανετράπησαν! Γράφει ο Ν. Γιαννόπουλος σε άρθρον του για τον Νικηταράν στην Στρατιωτικήν Ιστορίαν. «Ο εκκωφαντικός θόρυβος της έκρηξης προκάλεσε αναστάτωση στον τουρκικόν στρατόν. Τα υποζύγια και τα άλογα αφηνίασαν και άρχισαν να τρέχουν ασυγκράτητα. Η τάξη της τουρκικής πορείας διελύθη. Οι επαναστάτες εκμεταλλεύτηκαν τον πανικόν, αντεπιτέθηκαν και επεδόθησαν για δεύτερη φορά σε  μία ασυγκράτητη σφαγή, Εκείνην την καταστροφική ημέρα οι τούρκοι έχασαν 600 άνδρες».  Τα ζώα δηλαδή ανέτρεψαν φορτία, έριξαν κάτω αναβάτες, καταπατούσαν  στρατιώτες και αυτοί  τρέχοντας πανικόβλητοι και μη βλέποντας μπροστά τους έπεφταν ο ένας πάνω στο άλλον, έχαναν την ισορροπίαν τους και βρισκόταν στην παρακείμενην χαράδραν.  Οι γυναίκες δε από το χωρίον Αγιονόρι κυλούσαν μεγάλους λίθους προς τους πανικοβλημένους τουρκαλβανούς και εφόνευσαν πολλούς. Την ημέραν αυτήν της τρίτης αναμετρήσεως οι απώλειες των εχθρών έφτασαν τους 1.000  και όχι 600 που αναφέρει ο Γιαννόπουλος. Και οι σφαγές θα ήταν περισσότερες αν οι Έλληνες μετά τον διασκορπισμόν των εχθρών δεν επιδιδόταν στην λαφυραγωγίαν. Η διανομή των χρημάτων όπως λέει ο Κολοκοτρώνης έγινε «με το φέσι». Χρυσοποίκιλτα όπλα, ξίφη, ρούχα, γούνες κλπ. Στον Νικήτα Φλέσσαν έτυχε μία ανδρική γούνα την οποίαν χάρισε στον αδελφόν Παπαφλέσσαν ο οποίος την φορούσε μέχρι τον  ηρωικόν θάνατόν του στο Μανιάκι. Ο Νικηταράς που του έλαχε ένα χρυσόν σπαθί το πώλησε και διέθεσε τα χρήματα για τον στόλον.
• Από τις 30.000 στρατιώτες του Δράμαλη που ξεκίνησαν για την Τριπολιτσάν, μετά τις καταστροφές στο Άργος και την επιστροφή μέσω Δερβενακίων στην  Κόρινθον έφθασαν μόνον 6.000 άτομα όπως αναφέρει η Βικιπαίδεια.Ο Δράμαλης που παρακολουθούσε την μάχην από ύψωμα έπαθε ψυχικόν τραυματισμόν κατέβηκε από το ολόχρυσα στολισμένον άλογόν του έβγαλε τα ρούχα του και φόρεσε  ενδυμασία ενός κουρελή, ίππευσε σ’ ένα γαϊδουράκι και καταντροπιασμένος και σε αθλίαν κατάσταση έφθασε στην Κόρινθον. Πέθανε τον Οκτώβρίον από βαρειάν κατάλθιψη.Αντιθέτως ο Κολοκοτρώνης με «μίαν χούφταν στρατιωτών» συνέτριψε τον υπερφίαλον πασάν και έζησε στις ευτυχέστερες ημέρες της ζωής του.

  24 Οκτωβρίου 2021

  Μιχαήλ  Στρατουδάκης

Η Κάσος ορεινόν, τραχύ, άγονον και άνυδρον νησί των Δωδεκανήσων, απέχει 37 ν. μ. από τα ανατολικά παράλια της Κρήτης. Για όλα  αυτά στράφηκε στην θάλασσαν και δημιούργησε ναυτικόν στόλον εκατόν  (100)  πλοίων μικρών και μερικών μεγαλυτέρων, εξόχως όμως δυναμικών στο εμπόριον και  στις κατά θάλασσαν επιχειρήσεις.  Η  ναυτική αυτή ανάπτυξη το κατέταξε στα «προνομιούχα νησιά»   και είχε κερδίσει κάποιον είδος αυτονομίας. Γι’ αυτό πριν την Επανάσταση εδέχετο διωκομένους από άλλες περιοχές.   Τα πλοία της έφθαναν ως τον Εύξεινον Πόντον και μετέφεραν φορτία στα μεγάλα ναυτικά κέντρα της Δύσεως. Τολμηρά ταξίδια για τολμηρούς ναυτικούς.

Με επικεφαλής του στόλου τον Νικόλαον Γιούλιον  συμμετείχε σε διάφορες πολεμικές επιδρομές, ακόμα και στην Συρίαν και στον Λίβανον, συλλαμβάνοντας και βυθίζοντας πολλά οθωμανικά πλοία.  Στο Νότιον Αιγαίον είχε κυρίως την δράση του και ήλεγχε κάθε ύποπτον πλοίον. Ιδίως των διαφόρων ευρωπαϊκών κρατών τα οποία μετέφεραν τρόφιμα ή πολεμοφόδια στην οθωμανίαν. Μπορεί η πράξη να έμοιαζε σαν πειρατεία, αλλά όλα τα πλοία και των άλλων νησιών είχαν τονίσει στους διαμαρτυρόμενους ότι «εμείς δεν κάνομεν ληστρικήν πράξη αλλά υπερασπιζόμεθα την πατρίδα μας». Και με τα πλοία  τους  φρόντιζαν το αχανές  Νότιον  Αιγαίον και Κρητικόν Πέλαγος. Ο έλεγχος αυτού του διαύλου ήταν σημαντικός και κατά την έναρξη της Επαναστάσεως.

Η Κάσος γενικώς συνεισέφερε στην Επανάσταση του 1821 και στον επαναστατικόν στόλον όλα  τα πλοία της γιατί  ήταν μεγάλη ναυτική δύναμη και πατρίδα πολλών πλοιοκτητών. Ο στόλος αυτός βοήθησε σημαντικώς την Επανάσταση στην Κρήτην εφοδιάζοντας τους επαναστάτες και κανονοβολώντας τα τουρκικά οχυρά. Τον  Σεπτέμβριον του 1822 οι Κασιώτες προέβησαν σε μεγάλον ναυτικόν κατώρθωμα στην περιοχήν Δαμιέττη της Αιγύπτου όπου με τέσσερα  (4) πλοία τους, συνέλαβαν 19 εχθρικά που προοριζόταν για την Κρήτην για να εφοδιάσουν τον εκεί πασάν Χασάν με τρόφιμα κα πολεμοφόδια!! Τα πλοία αυτά παρεδόθηκαν στην Εληνικήν Διοίκηση για να γίνουν πυρπολικά! Και άλλον γιγαντιαίον άθλον έκαμαν εκεί τα μικρά Κασιώτικα πλοία. Συνέλαβαν μεγάλον εμπορικόν πλοίον έμφορτον αλλά το άφησαν επειδή ήταν Ευρωπαϊκόν και προορίζετο  προς Ευρωπαϊκά λιμάνια. Σίγουρα αν πήγαινε προς Κωνστανινούπολη θα το εδήμευαν!!! Με τα Πολεμικά της η Κάσος το ίδιον έτος  έλαβεν μέρος στην ναυμαχίαν της Σάμου και συνέβαλε στην εκδίωξη του οθωμανικού στόλου.

Η ισχυρή  προφύλαξη του διαύλου στο Νότιον Αιγαίον, αλλά και υπεράσπιση της Κρήτης είχε ενοχλήσει τα μέγιστα τον σουλτάνον, ο οποίος με τον αιγυπτιακόν στόλον ήθελε να την αφανίσει.

Την μελετωμένην επίθεση κατά του Νησιού τους από αιγύπτιον στόλον είχαν διαβλέψει οι Κασιώτες από ενωρίς και έστειλαν επιστολήν στους Υδραίους τονίζοντας, «Όθεν μένει εις την ευγένειάν σας, να φροντίσετε περί του συμφέροντος ημών και της Κρήτης». Δυστυχώς ο καιρός περνούσε και απάντηση δεν φαινόταν. Και πράγματι  επετέθηκαν οι αιγύπτιοι, αρχικώς στην Κρήτη και αργότερα στην Κάσον το 1824. Στην απόλυτην απογοήτευση τους οι Κασιώτες έστειλαν νέαν επιστολήν στους Υδραίους γράφοντας. «Προύχοντες  ομογενείς της νήσου Ύδρας, μετά δακρύων προσπίπτοντες  παρακαλούμεν την υμετέραν φιλογένειαν ως αρχηγούς των θαλασσών, να μας προφθάσετε θαλάσσιον δύναμιν επειδή έφθασεν ο Αιγυπτιακός στόλος και μας έχει ήδη τρεις ημέρας καθ΄ όλα τα μέρη πλόκον». σ.σ. δηλ, αποκλεισμόν. Το έγγραφον δραματικόν  προβλέπει με σφοδράν ανησυχίαν τα μελλούμενα να συμβούν στο νησί. Ο πρόεδρος της Κυβερνήσεως Γ. Κουντουριώτης τους απάντησε ότι θα τους βοηθήσει αλλά όταν έρθουν τα χρήματα του δανείου, τώρα τα πλοία δεν κινούνται διότι οι ναύτες είναι  απλήρωτοι!!! Ζήσε μαύρε μου……

Στην Κάσον είχαν μεταφερθεί 600 ένοπλοι Κρήτες με αρχηγόν τον Δ. Κουρμούλην, μετά την καταστροφή του νησιού. Οι ένοπλοι Κασιώτες ήσαν 500. Στις 14 Μαΐου τουρκική μοίρα  εμφανίσθηκε έξω από την Κάσον. Η τουρκική ναυρχίδα «ΑΦΡΙΚΗ» προσέκρουσε σε ύφαλον, τα δε λοιπά πλοία δεν πλησίασαν να την βοηθήσουν φοβούμενα τυχόν υφάλους και σε δύο ημέρες έφυγαν για την Σούδαν. Το διάστημα αυτό οι Κασιώτες απέκρουαν συνεχώς τις επιθέσεις από ξηράς και θαλάσσης.

Οι εχθροί ενισχύθηκαν με πολλά πλοία και έφθασαν περίπου 45 με αρχηγόν τον Ισμαήλ Γιβραλτάρ και 4.000 αλβανούς στρατιώτες  με γενικόν αρχηγόν τον Χουσεΐν.  Παρατάχθηκαν στο παρακείμενον νησίδιον Μακριάς, και οι δυο στράφηκαν λυσσωδώς κατά της Κάσου,  άρχισαν  δε να πυροβολούν «χαλαζηδόν» και τα τέσσερα χωριά που δεν απείχαν πολύ μεταξύ τους.  Η σφοδρή ανταλλαγή κανονιοβολισμών κράτησε 2 ημέρες και στο νησί  υπολογίζεται ότι έπεσαν 4.000 βόμβες!!!!  Προσέτι απεβίβασεν ο Χουσεΐν 1.100 αλβανούς στην Αγίαν Μαρίναν με τον εξής δόλιον τρόπον. Την νύκταν προς την 3^ην ημέραν και ενώ ο Αγών  συνεχιζόταν με την ιδίαν ένταση,18 καΐκια με στρατιώτες απεσπάσθηκαν από την κεντρικήν δύναμη του εχθρικού στόλου και στράφηκαν προς το Βόρειον μέρος της Αγίας Μαρίνας σε άκρως δύσβατη ακτή του νησιού, για να αποσπάσουν την προσοχήν των αμυνομένων.  Έτσι οι  Κασιώτες δεν αντελήφθησαν 30 βάρκες με 1.100 αλβανούς που απεβιβάζοντο στο Νότιο Μέρος της Αγίας Μαρίνας μέσα στην ασέληνην  νύκτα στην θέση Αντιπέρατος! Εκεί υπήρχε άκρως δύσβατον μονοπάτι και από αυτό έγινε η ανάβαση. Το μονοπάτι φυλασσόταν από 4 άτομα γιατί εχθροί ήταν αδύνατο να γνωρίζουν την ύπαρξή του. Με την προσέγγιση των αλβανών σκοτώθηκαν οι δύο! Αν φυλασσόταν από περισσοτέρους δεν θα περνούσε  «ούτε κουνούπι». Την πρώτην απόβαση των αλβανών ακολούθησε και δευτέρα κι έτσι 2.000 αλβανοί  βρέθηκαν στα νώτα των πολεμιστών του χωρίου Αγία Μαρίνα! Σκοτώθηκαν 220 κάτοικοι εκεί και αιχμαλωτίστηκαν περί τις 300 γυναίκες και παιδιά.  Η απόβαση στο άγνωστον και δύσβατον μονοπάτι, κατά την Ιστορίαν του Ελληνικού  ΄Εθνους της Εκδοτικής Αθηνών τόμος ΙΒ  σελ 348, οφείλεται σε προδοσίαν!!! Αναφέρεται μάλιστα κάποιος  Κάσιος ονόματι Ζαχαριάς, τον οποίον είχαν εξορίσει από το νησί  και για να τους εκδικηθεί προέβη σ’ αυτήν την μιαράν και αντεθνικήν πράξη. Ήταν μυριάκις αδύνατον ο εχθρός να γνωρίζει αυτήν την αόρατην και δύσβατην ατραπόν. Ο Εφιάλτης κατά του Λεωνίδα σε πανομοιότυπη αισχράν προδοσίαν. Μία θλιβερή κατάσταση των Ελλήνων. Ποίοι ήσαν αυτοί οι ουτιδανοί «υπεράνθρωποι» που θνάτωσαν τον Σωκράτην; Ποίοι σκότωσαν τον Πυθαγόραν, τον Δημοσθένην, τον Αριστοτέλην, τον Θεμιστοκλήν και άλλους παγκοσμίου κύρους μέχρι σήμερα Αρχαίους Έλληνες;;;

Ο Χουσεΐν  με προκήρυξή του καλούσε  το πλήθος να παραδοθεί. Αντέδρασαν  και πολεμούσαν  σαν λιοντάρια φονεύοντες και φονευόμενοι, προκαλούντες μεγάλες φθορές στον εχθρόν, αλλά συγχρόνως κατανούσαν ότι η επιχείρηση ήταν καταδικασμένη. Πολλοί προσπάθησαν να πλησιάσουν τις ακτές όπου ήσαν Κασιώτικα πλοία  και έφευγαν προς την Κάρπαθον ή σε Κυκλαδονήσια.

Ο Πλοίαρχος και γενναίος Κάσιος Μάρκος Μαλλιαράκης ή Διακομάρκος, είχε διακριθεί στους αγώνες της Κρήτης και ακολούθως ήλθε στην Κάσον προς υπεράσπιση της Νήσου. Ήταν επικεφαλής 30-40  μαχητών στην ξηράν  και «μεγάλως ηνδραγάθησεν σκοτώσας  μόνον αυτός  30 εχθρούς», όπως αναφέρει ο Σ. Τρικούπης. Και για την τύχην του αναφέρει ο ίδιος ιστορικός. «Ζωγρηθείς δε και οπισθαγκωνισθείς απήχθη προς τον Χουσεήμπεην. Αλλά και ενώπιον αυτού επεσφράγησεν ενδόξως τας ανδραγαθίας του. Έσπασεν τα δεσμά του, ήρπασεν από την ζώνην ενός των περισταμένων την μάχαιράν του, εσκότωσε  τρεις των φυλάκων και έπεσε και αυτός υπό τα τραύματα των άλλων». Τόμος Γ΄ Σελ 130.

Μετά τον όλεθρον  όσοι δεν κατόρθωσαν να φύγουν με τα πλοία  έπερναν τα όρη! Πώς να ζήσουν εκεί;;; Οι αιμοχαρείς αλβανοί απλώθηκαν στα χωριά σκορπίζοντας τον θάνατον και λεηλατούντες τα πάντα. Στην Ιστορίαν του Ελληνικού Έθνους, ένθα ανωτέρω, διαβάζομεν τα πιο κάτω δραματικά και απάνθρωπα. «Μετά το σκόρπισμα των επαναστατών του Νησιού, ο δρόμος έμεινε ελεύθερος στην μανίαν του εχθρού. Όρμησαν  στα χωριά ακράτητοι σκορπίζοντες τον θάνατον και την καταστροφήν στον άμαχον πληθυσμόν. Ο Χουσεΐν είπε στους στρατιώτες του να εκδηλώσουν το μένος τους όπως ήθελαν για μίαν ημέραν. Ακολούθησαν σκηνές φρίκης. Οι άνδρες του νησιού  σφάχθηκαν και οι νεώτερες γυναίκες και τα παιδιά συνολικά άνω των 2.000 ατόμων πήραν τον δρόμον της σκλαβιάς ενώ τα σπίτια του νησιού λεηλατήθηκαν αγρίως».Τα πλοία των Κασιωτών όσα κατέστη αδύνατον να φύγουν αρπάχθηκαν  από τους εχθρούς Πλείστα ήσαν γεμάτα από λάφυρα που είχαν πάρει οι Κασιώτες από εχθρικά πλοία καθώς και από ξυλείαν.  Όλα οδηγήθηκαν στην Αλεξάνδρειαν.

Η Κάσος ερημώθη. Οι αγνοί κάτοικοί του, γενναίοι και τολμηροί ναυτικοί, πλοιοκτήτες  αλλά και έμποροι ζήτησαν αλλού πατρίδα. Πολλοί κατέφυγαν στην Σύρον όπου με τους Χιώτες που είχαν φθάσει ενωρίτερα και την αγάπην των κατοίκων ανέδειξαν την Ερμούπολη ως το μεγαλύτερον εμπορικόν Κέντρον της Ελλάδος και το αξιολογότερον λιμάνι. Άνθησαν τα Γράμματα και πολλοί από διάφορα μέρη της Ελλάδος σπούδαζαν εκεί μεταξύ των οποίων και ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Οι Κασιώτες πριν  την Σύρον πλησίασαν την Αμοργόν και ζήτησαν άσυλον για να εργασθούν. Οι κοντόφθαλμοι Αμοργιανοί δεν τους δέχθηκαν  «για να μη φάνε το ψωμί των κατοίκων» και τους απέπεμψαν όπου έφθασαν στην Σύρον. Με τους Κασιώτες αν έμεναν στο νησί, η Αμοργός θα είχε ανάπτυξη ανάλογη της Ερμουπόλεως Σύρου!!!!  Μία απερισκεψία κατέστρεψε το νησί!!!

Άλλη ερήμωση του Νησιού, όχι αιτία πολέμου,  αλλά πενίας ένεκεν ανάγκασε τους Κασιώτες να μετακομίσουν ως εργάτες στο Σουέζ που διανοίγετο η διώρυγα. Μερικοί εργάτες αρχικώς μετεκάλεσαν και άλλους συμπατριώτες τους συν γυναιξίν και τέκνοις και στο νησί έμεινα ελάχιστοι! Η προσφορά των Κασιωτών στο έργον ήταν μεγίστη.  Οι Γυναίκες μαγείρευαν  για  τους εργαζομένους και οι άνδρες φρόντιζαν για την εξασφάλιση νερού και άλλοι παρείχαν χειρονακτικήν εργασίαν. Ο Γάλλος μηχανικός του έργου Φερδινάρδος Λεσσέψ, τους είχε σε μεγίστην  εκτίμηση και συχνά επεσκέπτετο τις γυναίκες να τις ευχαριστήσει. Αμφίβολον αν θα είχε ολοκληρωθεί εγκαίρως το έργον άνευ της συμβολής των Κασιωτών.  Οι συνεργάτες του Λασσέψ, πολλάκις του έλεγαν ότι  στην διώρυγα πρέπει να δοθεί το όνομα της Κάσου. Το εσκέπτετο και το ήθελε. Τελικώς έδωσε το όνομα του αντιβασιλέα της Αιγύπτου πασά Σάϊντ, επειδή του επέτρεψε να ανοίξει την διώρυγα.(Πόρτ Σάϊντ).

Πάντα εργαζόταν οι Έλληνες και καπηλευόταν οι τούρκοι!

7 Οκτωβρίου 2021

Μιχαήλ Στρατουδάκης

Οι επιχειρήσεις στην  Μακεδονίαν κατά του δυνάστη δεν είχαν ανάλογα αποτελέσματα με αυτά της Πελοποννήσου και της Στερεάς Ελλάδας. Και η απορία είναι μεγάλη  και εν πολλοίς ανεξήγητος, δοθέντος ότι ο ΄Ολυμπος και οι περί αυτόν περιοχές ακόμα και οι χαμηλότερες ήταν η «καρδιά» των κλεφτών! Η μεγαλύτερη παράδοση κλεφτών αναφέρεται εκεί και ήταν ευρέως γνωστή αλλά και ζηλευτή για την δράση της. Είχε ριζώσει στις συνειδήσεις των κατοίκων όπως μαρτυρεί και η Δημοτική παράδοση. «Κάθε κορφή και φλάμπουρο κάθε κορφή και κλέφτης». Αυτονόητον τι δεινά κυρίως εκ κακουχιών ψύχους, βροχής κλπ.  υπέφεραν οι  αφανείς αυτοί Ήρωες!! Από το τέλος του1821 είχαν αρχίσει επαναστατικές διακινήσεις  στα Γρεβενά, στην Σιάτισταν, στην Καστοριάν, στο Βογατσικόν και αλλού από τους μεμυημένους στην Φιλικήν Εταιρείαν.  Σημαντικότατες ήσαν στην Νάουσαν και την Βέροιαν. Ο πόλεμος κατά του δυνάστη διετηρείτο αλλά δεν είχε εμφανή αποτελέσματα.

Η Πύλη φοβουμένη τις επιτυχίες στον Νότον και μήπως αυτές προχωρήσουν προς Βορράν, όρισε τον Αβδούλ πασάν ως γενικόν αρχηγόν Μακεδονίας και Θεσσαλονίκης. Όταν έφθασε στην Θεσσαλονίκην εξέδωκεν προκήρυξη και εξυμνούσε την γενναιοφροσύνην του σουλτάνου προς τους ραγιάδες, αλλά και εμέμφετο την προς αυτόν αγνωμοσύνην των ονειροπολούντων την ανόρθωση της προγονικής αυτοκρατορίας. Ήτο δε ο χαρακτήρας όστις εδείκνυε όπως αναφέρει ο Σ. Τρικούπης στην Ιστορίαν του, «κατά τας περιστάσεις οτέ μεν υπό την λεοντήν την ωμότητα της ψυχής του, οτέ δε υπό την αλωπεκήν την υπουλότητα του χαρακτήρος του».

Μετά την κατάπνιξη του κινήματος της Χαλκιδικής, ευρισκόμενος στην Θεσσαλονίκην κάλεσε τους προκρίτους  της Δυτικής Μακεδονίας, για «προληπτικούς λόγους»!! Φυσικά τα σχέδιά του θα ήταν ένοχα όπως όλοι και ο ίδιος ο σουλτάνος μέχρι τότε έπρατταν.  Τους ήθελε ως ομήρους. Κάποιοι πήγαν με δεδομένον ότι η θέση τους θα ήταν λίαν επισφαλής. Φυλακίσθηκαν στην Θεσσαλονίκην!  Οι πλείστοι αρνήθηκαν. Οι προληπτικοί λόγοι που ανεφέραμεν ήταν στο ένα σκέλος η εξασφάλιση ομήρων ώστε να μη διατρέχει επιθέσεις. Έτσι μεταξύ των άλλων πόλεων ζήτησε και από την Νάουσαν επειδή είχε παρά πολλούς κατοίκους Χριστιανούς. Εσκόπευε δε να στείλει 500 δικούς τους για περιφρούρησή της!!! «Ο λύκος να φυλάει τα πρόβατα»!

Για τους αρνηθέντες οπλαρχηγούς ίσχυσε το.

Εγώ βεζύρη δεν ψηφώ, πασά δεν προσκηνάω

πασά έχω το τουφέκι μου βεζύρη το σπαθί μου

Προεστός στην Νάουσαν ήταν εκείνην την περίοδον  ο Ζαφείρης Θεοδοσίου, γνωστός στην Ιστορίαν ως Ζαφειράκης. Ο  Ζαφειράκης  έδωσε δύο σκληρές μάχες κατά του Αλή και των αλβανών  μισθοφόρων του, αλλά το 1804  η Νάουσα κατελήφθη και ο Ζαφειράκης έφυγε στην Θεσσαλονίκην. Εκεί κατώρθωσε, ώστε  η Πύλη να εκδιώξη τον Αλή από την Νάουσαν της οποίας οι   κάτοικοι 12.000 ήσαν όλοι Χριστιανοί με  δύο μόνον τούρκους τον βοεβόδα και τον κατήν.  Η Πόλη ήταν ευμερούσα και ησχολείτο με την υφαντουργίαν και την κατασκευήν όπλων. Διέθεταν αυτονομίαν, κατέβαλαν  πλουσίους φόρους  στον οθωμανόν, αλλά  είχαν  και μίαν υποχρέωση. Να ανάβουν κάθε βράδυ δύο κεριά στο θρησκευτικόν κατάλυμα τούρκου ιερωμένου.

Μετά την εκδίωξη του Αλή  από την Νάουσαν ο Ζαφειράκης επανήλθε  σχεδόν σαν θεός!, οιονεί βασιλιάς.  Η πόλη είχε μεγάλην ασφάλειαν (κατ’ επίφαση). Γι’ αυτό ήλθαν εκεί και οι οπλαρχηγοί των Βοδενών (Εδέσσης)  Αγγελής Γάτσος, όστις περιγράφεται ως ψηλός, ξανθός, δασύτριχος, ατρόμητος στις μάχες και ιδιαίτερα ρωμαλέος και Γέρο- Καρατάσος της Βεροίας.

Οι τρεις αυτοί οπλαρχηγοί ήταν στο στόχαστρον του αβδούλ πασά που τους καλούσε για ενημερώσεις αλλά αρνήθηκαν. Τότε αποφάσισαν να δράσουν. Συνήλθαν πρώτα για συνδιάσκεψη στην Μονήν Δοβρά και εκτός αυτών συμμετείχαν και οι  Ιωάννης Βαρβαρέσος από την Καστοριάν,  Γεώργιος Νεόπουλος (Νιόπλιος) από την Σιάτισταν, Παναγιώτης Ναούμ από την Έδεσσαν. Απεφάσισαν συμμετοχήν στον Αγώνα με επαναστατικόν Κέντρον την Νάουσαν, η οποία εκτός των Χριστιανών που είχε, διέθετε και σπουδαίον περιτείχισμα και ήτο λίαν ασφαλές ορμητήριον των κατ’ εκείνα τα μέρη επαναστατικών κινημάτων.

Στις 22 Φεβρουαρίου 1822 Καρατάσος και Γάτσος εισήλθαν στην Νάουσαν συνέλαβαν και εφόνευσαν τον βοεβόδα και ολίγους τούρκους, με τον Ζαφειράκην  δε ύψωσαν την επαναστατικήν σημαίαν  και την επομένην κινήθηκαν προς την Βέροιαν, 1800 στρατιώτες, είχαν επιτυχίες αλλά  η προσπάθειά τους δεν ευωδόθηκε, πιθανόν λόγω προδοσίας.

Ο αβδούλ ήθελε να συντρίψει την επανάσταση στην Νάουσαν. Πέρασε πρώτα από την Βέροιαν συνέλαβε  και φυλάκισε 72 προκρίτους και  ευπόρους και κατηυθύνθη προς Νάουσαν με 16.000 τουρκαλαβανούς. Στρατοπέδευσε στην θέση Ροδιά. Μερικοί τους ανεβάζουν σε 35.000. Καθ΄ οδόν με 4.000 στρατιώτες επετέθη κατά του Γέρο-  Καρατάσου που εκλείσθη στην Μονήν  Δοβρά και αμύνετο γενναίως, ευρισκόμενος όμως σε δύσκολην κατάσταση. Αλλά ήλθαν έξω της  Μονής οι Ζαφειράκης και Γάτσος που  με  σκληρήν μάχην τον απελευθέρωσαν. Οι  οθωμανοί είχαν 300 νεκρούς και πολλούς τραυματίες.

Εν τω μεταξύ ο αβδούλ επετέθη με μεγάλην σκληρότητα κατά της Ναούσης με τον πολυπληθή στρατόν του που ανεφέραμεν προηγουμένως. Οι οπλαρχηγοί κατέλαβαν ο μεν Καρατάσος το Παλαιοεκκλήσιον του  Θεολόγου, ο δε Γάτσος το μοναστήρι του Προδρόμου  και τα δύο κοντά στην Νάουσαν και ο Ζαφειράκης τον Παλαιόπυργον στο άκρον της πόλεως. Γύρω από αυτόν είχαν συγκεντρωθεί πολλοί Χριστιανοί θεωρουμένου ως ασφαλούς μέρους. Οι ομοβροντίες των βαρβάρων άρχισαν από  τις 6 Απριλίου και τα κανόνια δεν σταματούσαν τις βολές.  Στις 12 προς13 Απριλίου, παρά την σκληροτάτην αντίδραση των υπερασπιστών και τις απώλειες των κατακτητών, κατόρθωσαν να δημιουργήσουν ρήγμα  στους αμυνομένους στην θέση Αλώνια και εισήλθαν στην Πόλη. Πιστεύεται ότι υπήρξε προδοσία εχθρού του Ζαφειράκη!  Επεκράτησαν στιγμές φρίκης. Μάχες  ελάμβαναν χώραν από σπίτι σε σπίτι, Σκηνές ηρωισμού από τους Επαναστάτες, αλλά και απεριγράπτου βαρβαρότητος από τους οθωμανούς.  Η Πόλη μετεβλήθη σε κόλαση, αλλά εγράφησαν και στιγμές αυτοθυσίας και ηρωισμού οι οποίες καταλέγονται μεταξύ των ενδοξοτάτων της Επαναστάσεως!  Δεκατρείς (13)  κοπέλες για να αποφύγουν την ατίμωση έπεσαν σε ποτάμι και πνίγηκαν! Η Πόλη έπεσε, αλλά ο πρώτος στόχος των οθωμανών, ο Ζαφειράκης, αμύνετο ηρωικώς με τα 500 παλληκάρια του για τρεις ημέρες ώστε να δοθεί ευκαιρία να φύγουν κάτοικοι από την Πόλη.  Ο τούρκος πασάς τον ήθελε ζωντανόν.  Ο στρατός συνέλαβε όλους τους αμάχους που είχαν συγκεντρωθεί γύρω του προς ασφάλειαν και τους εφόνευσε ανηλεώς! Κάποιαν στιγμήν έφυγε και ο ίδιος, με  ελαχίστους που του απέμειναν και ετράπη  προς Βέροιαν κρύφτηκε σε κάποιον βάλτον, αλλά οι καταδότες τον πρόδωσαν   και τούρκοι από την Βέροιαν ήλθαν να τον συλλάβουν, το επέτυχαν αλλά εχάθηκαν πολλοί από την ατρόμητην  αντίσταση του μεγάλου ΄Ηρωα. Οι Καρατάσος και Γάτσος αμύνοντο ηρωικώς άλλα διέβλεψαν ότι ήταν αδύνατον θετικόν αποτέλεσμα, και έφυγαν προς το παρακείμενον χωρίον Σέλι και κατόπιν  προς Μακεδονίαν.  Δύο οπλαρχηγοί ο Ζώτος και ο Τσούπης  συνελήφθησαν  και  ο μεν Τσούπης με την ανδρείαν του κατόρθωσε και διέφυγε, ο δε Ζώτος τραυματίας  εσύρθη προς την πυριτοθήκην και της έβαλε φωτιάν αποθανών αυτός και πολλοί εχθροί.    Αναφορικώς με την προδοσίαν σε βάρος του Ζαφειράκη που προεθίξαμεν και γενικώς εναντίον της Πόλεως, υποψίες στρέφονται  σε κάποιον ονόματι Μάμαντη, άλλες δε προς  τον Χατζή -Ίσβον γέροντα άτεκνον, πλούσιον με λέβητες και πίθους χρυσά και αργυρά νομίσματα από τον οποίον ο Ζαφειράκης, ως και από τους άλλους ευπόρους, είχε ζητήσει βοήθειαν για δυνάμωση των αμυντικών προαπαιτουμένων, αλλά αρνήθηκαν! Πρώτα η φιλαργυρία και ύστερα η Απελευθέρωση!!!!

Πρέπει να σημειωθεί ότι  τρεις ημέρες οι σκληρές μάχες είχαν φέρει σε αδιέξοδον τον τούρκον πασάν. Στις μάχες ελάμβανε μέρος όλος ο πληθυσμός της Ναούσης με όποια μέσα διέθετε. Οι οπλαρχηγοί εντός και εκτός  ήταν δεινοί μαχητές.

Η καταστροφή της Ναούσης και των πέριξ χωρίων ήτο απερίγραπτος σε βαρβαρότητα. Πέντε χιλιάδες (5.000) εφονεύθησαν και αιχμαλωτίσθησαν εντός της Πόλεως Ναούσης και άλλοι τόσοι περί  τον Παλαιόπυργον έπεσαν στα  χέρια του εχθρού βασανισθέντες ανηλεώς. Όπως γράφει ο Α. Μαραβελέας «Το αίμα χυνόταν παντού άφθονον. Μέσα στην εκκλησίαν του Αγίου Γεωργίου σφάγηκαν πέντε παπάδες την στιγμήν που προσευχόταν. Οι Βαλαάδες (Έλληνες εξισλαμισθέντες στην ύστερην τουρκοκρατίαν στην Κεντρικήν Μακεδονίαν) και Νοτιαλήδες  ουδενός των συλληφθέντων εφείσθησαν. Παρθένους προ των γονέων ητίμαζον, εγκύων τας κοιλιάς έσχιζον ίνα ίδωσιν αν το έμβρυον είναι άρρεν  ή θήλυ, νήπια αρπαζόμενα από  των μητέρων τους εδιχοτομούντο».  Ο δε Σπυρίδων Τρικούπης στην Ιστορίαν του τόμος Β΄ σελ 173 εκτός των άνω βασανιστηρίων προσθέτει. « Γυναίκες εις τας φλόγας ερρίφθησαν, έγκυοι εξεκοιλιάσθησαν, τέκνα έμπροσθεν των γονέων εσφάγησαν,  βρέφη από των τραχήλων των μητέρων εκρεμάσθησαν, παρθένες και μητέρες αγκαλοφορούσαι τα τέκνα των έπεσαν αυθόρμητοι εις την πλησίον του Παλαιοπύργου λίμνην και επνίγησαν εις αποφυγήν ατιμίας και βασάνων»!! Νέα περίπτωση Ζαλόγγου,  μετά αναλόγων  σε Χίον και Ψαρά! Αι δε σύζυγοι του Καρατάσου και Ζαφειράκη μετεφέρθησαν στην Θεσσαλονίκην, «όπου προσηλώθησαν έναντι αλλήλων  όρθιαι επί του τοίχου  μιάς των αιθουσών  του παλατίου  του θηριώδους βεζύρη και απέθανον πολυειδώς βασανιζόμεναι». Σ. Τρικούπης, ένθα ανωτέρω. Από δε τους Χριστιανούς, όσοι εσώθησαν  της φρικιαστικής  φονικής λαίλαπας «δεν είχαν που την κεφαλήν κλίναι, διότι εκατόν είκοσι (120) κωμοπόλεις, χωρία και ζευγολατεία απετεφρώθησαν»!!!!! Όλεθρος απερίγραπτος, απάνθρωπος.

Για τις φρικτές αυτές θηριωδίες ο αβδούλ επαιρώμενος έγραψε στον  ιεροδίκην της Βεροίας τα πιο κάτω.

«Όταν εισήλθομεν θριαμβευτικώς εντός της ειρημένης πόλεως, γενόμενοι κύριοι αυτής, οι καπεταναίοι αυτών επωφελούμενοι του σκότους της νυκτός κατόρθωσαν να αποδράσουν εις τα γειτονικά όρη, Όσοι όμως των ειρημένων επαναστατών δεν κατόρθωσαν να διαφύγουν κρυβέντες εντός της πόλεως, συνελήφθησαν εφαρμοσθεισών κατ’ αυτών αυστηρότατα και άνευ οίκτου των ιερών διατάξεων του φατβέ. Ούτοι υπερέβαινον τας 2.000 εθαντώθησαν άπαντες είτε διελθόντες  δια στόματος μαχαίρας, είτε σταλέντες εις την κόλασιν δι απαγχονισμού, τα τέκνα δε και

αι σύζυγοί των εξανδραποδήθησαν. Αι περιουσίαι των εδημεύθησαν και παρεδώθησαν εις το πυρ, συμπληρωθείσης  ούτω της νίκης και εκτελεσθείσης πλήρως της αυτοκρατορικής επιθυμίας».

Έγγραφον δείγμα φρικτού θανατικού το οποίον θεωρεί επιθυμίαν του σουλτάνου.  Έχει δε και ανακρίβειες διότι δεν συνέλαβεν 2.000 καπεταναίους! Δεν ήταν τόσον δειλοί να παραδοθούν στον εχθρόν. Γυναικόπαιδα συνέλαβαν!

Με το τραγικόν τέλος της Ναούσης, έσβησε η Επανάσταση στην Μακεδονίαν.

3/10/2021

Μιχαήλ Στρατουδάκης

Τα Ψαρά είναι νησάκι εκτάσεως 40 τετρ. χιλιομέτρων στο Βόρειον Αιγαίον δυτικώς της Χίου. Προεπαναστατικώς ανέπτυξε σπουδαίον εμπορικόν στόλον, ασχολούμενον με εμπόριον και μεταφορές τροφίμων,  αλλά και ασκώντας νηοψίες στα πλοία διαφόρων κρατών που   τροφοδοτούσαν την Κωνσταντινούπολη αλλά και όσους εμπορευόταν στα παράλια της Μικράς Ασίας. Ήθελαν  να επιφέρουν πλήγμα στην οθωμανίαν. Η υπέρμετρη αυτή νηοψία είχε θεωρηθεί  μάλλον ως μορφήν πειρατείας από τους εμπορευομένους!  Δεν έπαυσε  να  αποφέρει  πολλά οφέλη στο νησί των Ψαρών, τους πλοιοκτήτες αλλά και  τους ναυτικούς. Τα αρπαγέντα με προορισμόν την Κωνσταντινούπολη αλλά και τα κέρδη από  κανονικόν εμπόριον, μοιραζόταν σε τρία  μέρη. Στον Ιδιοκτήτην, στον Πλοίαρχον και στους Ναύτες. Για τον λόγον αυτόν οι εργαζόμενοι επί των Ψαριανών Πλοίων δεν υπελόγιζαν ούτε κόπους, αλλά ούτε κινδύνους . Ορμούσαν με πάθος στην κίνηση του πλοίου. Αυτό τους ενδιέφερε. Στάση του πλοίου για κανέναν λόγον δεν ήταν επιτρεπτή.

Οι πρόξενοι των διαφόρων αυλών που ευρίσκοντο στην Σμύρνην είχαν ενοχληθεί υπερμέτρως από τις νηοψίες των Ψαριανών ώστε έστειλαν  στις 12 Δεκεμβρίου 1823 επιστολήν διαμαρτυρίας προς τους Δημογέροντες του Νησιού, πως αν δεν σταματήσουν τις νηοψίες στον λιμένα της Σμύρνης, εκεί ευρίσκοντο πολλοί πρέσβεις, θα υποστούν εκδίκηση από τους ισχυρούς της ευρώπης! Να την πάλιν η ευρώπη προστάτης της οθωμανίας και επίβουλος των Ελλήνων! Ό,τι γίνεται μέχρι και σήμερα!!! Πήραν όμως γενναίαν απάντηση από το νησίδιον των 40 τ.χ. και των 7.000 κατοίκων, κάτι που δεν συμβαίνει σήμερα από μίαν Ελλάδα 10 εκατομμυρίων κατοίκων, συνεχώς ταπεινουμένων από την μαμά ευρώπην. Διεμήνυσαν στους πρέσβεις.

• Ο πόλεμος ημών κατά των οθωμανών είναι εθνικός και όχι ληστρικός και διαφέρει πολύ από τον των Ρώσων και των Άγγλων. (Σ.σ. και αυτοί έκαναν νηοψίες αλλά πρωτίστως στα Ελληνικά πλοία!!!)

Η κυριαρχία των Ψαριανών στο Αιγαίον εμετριάσθη με την κήρυξη της Επαναστάσεως και τα εμπορικά των δυτικών απέκτησαν σχετικήν πρωτοβουλίαν στον εμπορικόν τομέα. Αν δε καταστρεφόταν τα Ψαρά αυτό θα ήταν μεγάλον κέρδος για τους δυτικούς εμπόρους και φυσικά  και τους οθωμανούς.

Οι συμφορές των οθωμανών από την δράση των Ψαριανών ήταν μεγάλες. Ο σουλτάνος Μαχμούτ ο Β΄ είχε εξαγριωθεί υπερμέτρως και ήθελε να δει ποιά είναι τα περιβόητα  Ψαρά. Ζήτησε να του φέρουν έναν  χάρτην. Όταν του τα έδειξαν έγινε πιο θηρίον και είπε «αυτή η κουτσουλιά τα βάζει μαζύ μας;»  Και με το νύχι του έξυσε τον χάρτην και την διέγραψε. Και λέει στον Χοσρέφ. «κάμε και εσύ το ίδιο στην πράξη. Εξαφάνισέ τα!!!!!!!!» (Ναύαρχος Κ. Νικόδημος, Υπόμνημα περί της νήσου των Ψαρών Αθήνησι 1862).

Ο Χοσρέφ ανέλαβε την επιχείρηση και συγκέντρωσε έναν τεράστιον όγκον ναυτικών δυνάμεων πρωτόγνωρον αποτελούμενον από 140 πλοία ήτοι 2 πλοία γραμμής, 5 φρεγάτες, 45 δρόμωνες και 88 μεταγωγικά στα οποία επέβαιναν  14.000 στρατιώτες!!

Οι κάτοικοι του νησιού από 7.000 είχαν αυξηθεί λόγω προσφύγων από Χίον, Μοσχονήσια, Κυδωνίες αλλά και την μετάκληση 1.000 Θετταλομακεδόνων  μισθωτών προς  αναπλήρωση του εντοπίου ανδρικού πληθυσμού όστις ήταν  στα πλοία ανήρχοντο δε  όλοι σε 30.000. Στο νησί υπήρχαν 150 κανόνια, πολλά από τα οποία είχε στείλει ο Βαρβάκης από την Ρωσίαν. (Ο Ιωάννης Βαρβάκης γεννήθηκε στα Ψαρά . Υιός του Ανδρέα Λεοντή. Βαρβάκης ονομάσθη από το πτηνόν Βαρβάκι ή Βαρβακιά που έχει λαμπερά μάτια, επειδή και του νεαρού Ιωάννη ήσαν έντονα. Το παρεπώνυμον του άρεσε και το  καθιέρωσε ως επώνυμον Ήταν μέγας ευεργέτης. Στην τσαρικήν Ρωσίαν το όνομα  Βαρβάκης είναι τίτλος ευεργέτου).

Ο οθωμανός ναύαρχος  με ενισχυμένον και άλλον τον στόλον κατά 60 πλοία από Λέσβον εφάνη έμπροσθεν των Ψαρών στις 20 Ιουνίου και άρχισε να πυροβολεί απαύστως. Οι Ψαριανοί είχαν οχυρώσει καλώς το τείχος, αλλά ήταν ανίσχυρον να αντέξει. Το υπάρχον ανδρικόν δυναμικόν αλλά και οι μισθωτοί Θετταλομακεδόνες δεν είχαν εξασκηθεί σε χερσαίον πόλεμον. Το νησί ήταν ικανόν για ναυτικούς αγώνες.  Οχύρωσαν  έναν υπερκείμενον λόφον την Μαύρην Ράχην και εντός του περιβόλου είχαν και την πυριταποθήκην.  Οι πυροβολισμοί εγίνοντο σε διάφορα σημεία του νησιού. Ισχυρή ήταν στην θέση Κάναλος αλλά οι Ψαριανοί εδώ δεν αντιμετώπιζαν οθωμανούς πυροβολητές αλλά ευρωπαίους έμπειρους και εύστοχους στην σκόπευση.  Ο καπνός από τους πυροβολισμούς «εξαφάνισε» το νησί. Ήταν  αόρατον. Ο Χοσρέφ έδωσε εντολή να βγούνε στην ξηρά ένοπλοι αρκετοί. Εβγήκαν αλλά πυροβολήθηκαν και επέστρεψαν άπραγοι! Την επομένην 21 Ιουνίου, διέταξε νέαν επίθεση και απόβαση. Οι  Ψαριανοί με τις δυνάμεις τους αντέστησαν και ο Χοσρέφ ήταν σε απόγνωση  ώσπου  γάλλοι πιλότοι που υπηρετούσαν στον τουρκικόν στρατόν, υπέδειξαν νέον όρμον πλησίον του Κανάλου και οι εκεί απεβιβάσθησαν  2.500 τουρκαλβανοί και ευρέθηκαν στα νώτα των Ελλήνων.  Ο κίνδυνος μέγας. Ένας Έλληνας πολεμιστής ονόματι Σαρρής καλεί τους συμπολεμιστές σε αγώνα θυσίας λέγοντας. «Σήμερα γεννηθήκαμεν σήμερα πεθαίνομεν»! Οι Ψαριανοί ήταν κυκλωμένοι από παντού. Όσοι επέζησαν από τον Κάναλον  απετόλμησαν έξοδον ξιφήρεις και κατεφυγαν στο Μοναστηρι της Απάνω Παναγιάς. Οι τουρκλαβανοί τους εκύκλωσαν και τους ζητούσαν να προσκυνήσουν. Φυσικά αρνήθησαν και επωφελούμενοι  χαλαρότητα των εχθρών διέφυγαν  προς το λιμάνι και σώθηκαν από δύο γαλλικά πλοία.

Εν τω μεταξύ οι τουρκαλβανοί στρατιώτες που απεβιβάσθηκαν εκ νέου στο νησί ανήλθαν στις 10.000,  κυνηγούσαν παντού και μετά μανίας τους κατοίκους. Στην Χώραν η Βουλή των Ψαρών έστειλε ομάδα μαχητών να ανακόψουν τους εχθρούς  αλλ’ αυτοί όρμησαν λυσσωδώς εναντίον τους και τους εφόνευσαν εκτός ελαχίστων που διέφυγαν. Ο άμαχος πληθυσμός έτρεχε ουριάζοντας να σωθεί Γυναίκα που κρατούσε τα παιδιά της προ του κινδύνου τα έριξε  στην θάλασσα και πνίγηκαν όλοι. Κάποιοι μπήκαν στα πλοία μήπως σωθούν. Ο εχθρικός στόλος πλησίαζε. Το σκάφος του Δημήτρη Λενού κυκλώθηκε από οθωμανικά πλοία. Μόλις άρχισαν να ανεβαίνουν στο Ελληνικόν οι εχθροί, ο ναύτης Ιωάννης Κουτέπας έβαλε φωτιά στην πυριταποθήκην και εκάηκαν όλοι! Οι δεσποινίδες του νησιού για να αποφύγουν την οθωμανικήν ατίμωση έπιπταν στην θάλασσαν και επνίγοντο! Συνεχή ολοκαυτώματα.

Ο Ψαριανός ιερέας Μικές Δούκας  σε φυλλάδιόν του που διεσώθη αναφέρει μεταξυ άλλων.  «Όθεν ως λύκοι ορυώμενοι και ως λυσσώδεις κύνες γαυγίζοντες εισέρχονται εις την Χώραν, διασκορπίζονται εις τας οικίας, προχωρούσιν εις τον λιμένα, φονεύουσιν, αρπάζουσι, λεηλατούσι και αιχμαλωτίζουσι».

Ο  Σάμουελ Χάου σε κάποιον σημείον των περιγραφών του αναφέρει. «Όταν το  πλήθος έφτασε στην αμμουδιάν….μερικοί μπήκαν σε μιαν βάρκαν την έσπρωξαν προς τα ανοιχτά αλλά σε λίγο βυθίστηκε λόγω του βάρους. Άλλοι βρέθηκαν στην θάλασσαν από την έλλειψη χώρου να μείνουν στην στεριάν, οι φωνές των ανδρών και τα στριγγλίσματα των γυναικών, οι κραυγές της αγωνίας, τα χτυπήματα του νερού από τους δυστυχισμένους που πνίγονταν, δημιουργούσε τόσον πανικόν, ώστε κάθε προσπάθεια για ομαλήν  επιβίβαση στα πλοία πήγαινε χαμένη».

Ο   Κλοντ Ραφενέλ Γάλλος ιστορικός και Φιλέλληνας αναφέρει ότι μία μητέρα έτρεχε με τα  τέσσερα παιδιά της προς την Μαύρην Ράχην και βλέποντας ότι οι οθωμανοί ήταν κοντά άρπαξε το μαχαίρι ενός σκοτωμένου νέου και σκότωσε τα παιδιά και ακολούθως έπεσε νεκρή.  Στη Μαύρη Ράχη είχαν συγκεντρωθεί 700 γυναικόπαιδα και 150 μαχητές. Βλέποντας τους εχθρούς να πλησιάζουν πυροβολούσαν αδιακόπως και τους έκαναν θραύση, αλλά ήτο αδύνατον να σωθούν κι έτσι ένας έβαλε φωτιά στην πυριταποθκην και  σκωτώθηκαν όλοι και από τους επιτιθέμενους αρκετοί. Ο Χοσρέφ επέμενε στους πυροβολισμούς. Από την Χώραν και άλλα μέρη γυναικόπαιδα έτρεχαν προς την Μαύρην Ράχη για να σωθούν,  άλλες έπεφταν με τα παιδιά τους στα βράχια και άλλες στην θάλασσαν όπου πνιγόταν. Ο  αφανισμός των Ψαριανών δεν σταματούσε, η θάλασσα είχε γεμίσει πτώματα γιατί πάντες έτρεχαν προς τα πλοία για να σωθούν αλλά αυτό ήταν αδύνατον . Μόνον 19 πλοία έφυγαν με Ψαριανούς. Τα λοιπά περίπου 100 αρπάγησαν από τους εχθρούς και οδηγήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη!! Πρόκειται για καίριον πλήγμα στην ναυτικήν υπεροχήν των Ελλήνων. Η Καταστροφή των Ψαρών επισημαίνει ο Σ Τρικούπης, από πολεμικήν άποψη δεν  ομοιάζει με αυτήν των Κυδωνιών, της Ναούσης,  της Κασσάνδρας, της Χίου. Ήταν καταστροφή μεγάλου μέρους της ναυτικής δυνάμεως της Ελλάδος και εξαφάνιση της προφυλακής αυτής.

Από τις 30.000 κατοίκους διεσώθησαν 3.500 αυτόχθονες από τις 7.000 Ψαριανούς που είχε το νησί πριν τους εποικισμούς και 10.000 από τις 23.000 πρόσφυγες. Οι   13.000 χάθηκαν! Συνολικώς εσφαγιάσθησαν ή εξωθήθηκαν στον  θάνατον 16.500 άτομα!!!!  Ο Γιάννης Κορδάτος στην Ιστορίαν του γράφει.

« Σχεδόν όλοι οι άντρες, πολλά γυναικόπαιδα και οι Χιώτες πρόσφυγες σφάχτηκαν. Οι τούρκοι έκοψαν χιλιάδες αυτιά και μύτες από τους Ψαριανούς  και τα έστειλαν στην Πόλη, όπου έγιναν γιορτές και παράτες για την εξόντωση των απίστων».

Τα αίτια της καταστροφής των Ψαρών είναι  πολλά.

• Η επίθεση είχε γνωστοποιηθεί και οι Ψαριανοί έστειλαν επανειλημμένες παρακλήσεις στον Γ. Κουντουριώτην τον αρχηγόν του Εκτελεστικού να σταλεί ναυτικήν μοίρα προς προστασίαν του νησιού. Απάντησε ότι  στις 17 Μαΐου ξεκίνησαν Υδραιοσπετσώτικα πλοία για τα Ψαρά. Ψέμα.  Εστάλησαν στην Κάσον.
• Η Κυβέρνηση διέθετε περισσότερα χρήματα στις χερσαίες δυνάμεις, σε βάρος ενισχύσεως του Ναυτικού.
• Η Βουλή των Ψαρών δεν άκουσε την γνώμην του Κανάρη, ο αγώνας να δοθεί στην θάλασσαν και όχι στην ξηράν.
• Οι μισθοφόροι Θετταλομακεδόνες επειδή φοβήθηκαν μήπως φύγουν και τους εγκαταλείψουν οι Ψαριανοί, ζήτησαν εγγυήσεις. Και οι φιλότιμοι Ψαριανοί προέβησαν στο ασύγγνωστον λάθος. Αφαίρεσαν τα πηδάλια των πλοίων και τα εναπέθεσαν στην ξηράν! Γι’ αυτό οι διωκόμενοι κάτοικοι που έφθαναν στο λιμάνι για να σωθούν με τα πλοία δεν εύρισκαν κενά και πνιγόταν!! Δεκαεννέα μόνον πήραν διωκομένους, Τα εκατόν δεν είχαν τιμόνι!! Αφαίρεσαν επίσης και τα κανόνια και τα μετέφεραν στν ξηράν.
• Οι Πλοίαρχοι ξένων πλοίων που ήσαν έξω από το λιμάνι δεν ειδοποίησαν τους πρέσβεις στην Σμύρνην για να επέμβουν ώστε σταματήσει η φρικτή σφαγή την οποίαν έβλεπαν.
• Πράκτορες ευρωπαίοι ήσαν εγκατεστημένοι στην Κωνσταντινούπολη, στην Σμύρνην και στην Θεσσαλονίκην εξαγορασμένοι από τους οθωμανούς και τους ενημέρωναν για τις κινήσεις των Ψαριανών και, πια σημεία στα παράλια είναι οχυρωμένα και πιά όχι.
• Οι πιλότοι που οδηγούσαν με ασφάλειαν τον οθωμανικόν στόλον στα Ψαρά ήσαν ευρωπαίοι!!! Η κατασκοπία σε βάρος της Ελλάδος οργίαζε τότε και σήμερα!
• Υπήρχαν στα πλοία Γαλλικά και Αγγλικά συγγραφείς και ιστορικοί οι οποίοι συνέλεγαν ύλην για τα έργα τους σε βάρος ενός κατασφαζομένου νησιδίου! Έβλεπαν τα πτώματα στην θάλασσαν! Οι ανθρώπινες χορδές τους κινήθησαν;;; ΟΧΙ!Η καταστροφή των Ψαρών είχε ολέθρια αποτελέσματα για τον πληθυσμόν ο οποίος διεσκορπίσθη στην Μονεμβασία, την Σύρον και σε  άλλα μέρη. Ο Διπλωμάτης  Πρόκες Ώστεν που τους συνήντησε στην Σύρον γράφει παραστατικώς. «Γύρω από το λιμάνι βρήκα χιλιάδες πρόσφυγες από την Χίον, το Αιβαλί και τα Ψαρά, κατά τέσσερα πέμπτα γυναίκες και παιδιά, εδώ κάτω από σκηνές, εκεί μέσα σε παράγκες, παρακάτω  μέσα σε χωματολάκκους και εν μέρει στην ύπαιθρον στερημένους από όλα  τα μέσα. Δίπλα τους ήσαν απλωμένα τα ρούχα που είχαν σώσει  και τα λιγοστά σκεύη. Ο τρόμος, η ανάγκη και απόγνωση ήταν ζωγραφισμένα στα πρόσωπα όλων. Γρήγορα μας είχαν  περιζώσει οι δύστυχοι αυτοί και μας ικέτευαν να τους δώσουμε ελεημοσύνη». ( Π. Ενεπεκίδης Γράμματα προς την Βιέννην).Σ’ αυτό το φρικτό σημείον κατήντησαν οι πλούσιοι Ψαριανοί οι οποίοι με τον μόχθον τους στην θάλασσαν απεκόμιζαν μεγάλα κέρδη. Γυμνοί, πεινασμένοι, επαίτες στα Κυκλαδονήσια. Ό Μέγας Ποιητής Διονύσιος Σολωμός με τους ελαχίστους  στίχους του παρουσιάζει εναργέστατα την άφατην  σφαγήν και συμφοράν των Ψαρών.

Στων Ψαρών την ολόμαυρη Ράχη

περπατώντας η Δόξα μονάχη

μελετά τα λαμπρά παλληκάρια

 και στην κώμη στεφάνι  φορεί

γινομένο από λίγο χορτάρι

πούχε μείνει στην έρημη γη.

8/9/2021

Μιχαήλ Στρατουδάκης

Υπόκλιση στους ΗΡΩΕΣ του 1821

Η προσφορά των Αγωνιστών στην Επανάσταση του 1821 για την αποτίναξη της  μακροχρονίου οθωμανικής βαρβαρότητας δεν είναι δυνατόν να περιγραφεί με λόγια. Υπέφεραν τα πάνδεινα μαχόμενοι κατά του δυνάστη. Δεν είχαν τα αναγκαία πολεμικά μέσα και στο ξεκίνημα του Αγώνα, εκτός από τις ελάχιστες πιστόλες χρησιμοποιούσαν τα ξίφη, αλλά και αξίνες, τσεκούρια, λοστάρια, ρόπαλα, ακόμα και πέτρες.

Μέγα και ακατάβλητον όπλον  είχαν την Ελευθερίαν και για  την απόκτηση αυτής το μένος εναντίον του μαύρου κατακτητή ήταν απύθμενον. Αυτό όπλιζε τα χέρια των μαχομένων Ελλήνων. Δεν είχαν εξασκηθεί σε τακτικόν στρατόν αλλά αυτό δεν εμπόδισε να δίνουν μάχες που προξένησαν τον θαυμασμόν. Οι οπλαρχηγοί και τα πρωτοπαλλήκαρά τους είχαν εξασκηθεί στα βουνά ως κλέφτες, στην αντοχήν των πάσης μορφής κακουχιών, στο τρέξιμον, στην σκοποβολήν με τόξον ή σφεντόνα, στην πάλην, στην αντοχήν κατά δυσμενών καιρικών συνθηκών και στην πείναν. Έτρεχαν αλλά και πολεμούσαν στα άγρια βουνά ως να περιπατούσαν στο σπίτι τους.

Οι δε ναυτικοί μας στην θάλασσαν ήσαν πρωτοφανείς ήρωες. Δεν τους εμπόδιζε ποτέ η αγριεμένη και κυματώδης θάλασσα και ας είχαν σκάφη «βαρκούλες» έναντι των «κινητών βουνών» που είχε ο κατακτητής, αλλά μ’ αυτά τον κατατρόπωναν συνεχώς. Η κυριαρχία των ναυτικών μας στο Αιγαίον έναντι οθωμανικών και αιγυπτιακών δυνάμεων τις οποίες μάλιστα καθοδηγούσαν Ευρωπαίοι πλοίαρχοι, ήταν συνεχής και θριαμβευτική. Οι ΗΡΩΕΣ κίνησαν πρωτοφανή θαυμασμόν στους Λαούς της Ευρώπης. Στον Μάρκον Μπότσαρην δόθηκε οδός  με το όνομά του στο Παρίσι. Οι αμυνόμενοι του Μεσολογγίου έδωσαν λαβήν σε καλλιτέχνες και συγγραφείς.

Η Επανάσταση της Ελλάδος κατά της παντοδυνάμου οθωμανίας κατέπληξε τους πάντες. Και η πεποίθηση ότι πρέπει να ελευθερωθούν έγινε πραγματικότητα, παρά τα άπειρα εμπόδια προερχόμενα και από το εξωτερικόν, αλλά και από το εσωτερικόν με την αιώνιαν διχόνοιαν και τις εσωτερικές διαμάχες για πρωτοκαθεδρίαν … Δεν ήταν εκτός πραγματικότητος  οι απόψεις του Κολοκοτρώνη στην Πνύκα προς φοιτητές. «Αν  δεν υπήρχε η διχόνοια θα είχαμε φτάσει στην Θεσσαλία, την Μακεδονία και ίσως στην Κωνσταντινούπολη»!! Η ενδελεχής μελέτη των ιστορικών γεγονότων αποδεικνύει ότι οι απόψεις του Κολοκοτρώνη ήταν εφικτές. Ας απεμπολίσομεν πλήρως τις έριδες και ας αφοσιωθούμεν στην πρόοδον του τόπου.

Οι ΗΡΩΕΣ του 1821 μας έδωσαν πολλά μαθήματα. Ας διδαχθούμεν και ας τους ευγνωμονούμεν ες αεί.

Η Χίος ήταν από τα πλέον εύφορα νησιά, με μεγάλες εκτάσεις σε λεμονώνες, πορτοκαλεώνες,  κιτρώνες, ελαιώνες, δεκάδες ανθώνες και τα γνωστά μαστιχοχώρια. Οι  κάτοικοι την περίοδον αυτήν, ήτοι τω 1822 ανήρχοντο σε 113.000 εξ ών 2.000 τούρκοι. Η Πόλις είχε 30.000 κατοίκους, μεγαλοπρεπές Γυμνάσιον με σπουδαίους  και σοφούς διδάσκοντες οίον  Αθανάσιος  Πάριος, Αδαμάντιος Ρώσιος, Δωρόθεος Πρώϊος, Νεόφυτος Βάμβας, με  μαθητές απ΄ όλην την Ελλάδα, Βιβλιοθήκην,  Τυπογραφείον, Νοσοκομείον, Λωβοκομείον. Η νήσος αύτη  ήκμαζεν επί του αγώνος περισσότερον από κάθε άλλην όπως και επί των Ομηρικών χρόνων, όπου εκαλείτο λιπαρωτάτη ήτοι πλουσιωτάτη. «Πλουσιωτάτη και ευνομωτέρα πάσης άλλης ελληνικής πολιτείας, μετά την  αριστοκρατουμένην Λακεδαίμονα» επιβεβαιοί και ο  Θουκυδίδης.

Την ευτυχίαν των  Χίων ήλθε να ταράξει ο Λυκούργος Λογοθέτης της Σάμου που ηθέλησε να κινήσει τους κατοίκους του νησιού κατά των τούρκων,  θέση την οποίαν  δεν συνεμερίζετο η κυβέρνηση και δεν του έδωσε ποτέ σχετικήν άδειαν. Την σκέψη ενέβαλεν στον Λυκούργον ο  Χίος Αντώνης Μπουρνιάς ο οποίος με ασημάντους συμπατριώτες του μετέβη στην Σάμον για να τον πείσει να αναλάβει το σχέδιον, κάτι  απολύτως λανθασμένον το οποίον δυστυχώς  επιπολαίως εδέχθη. Απεβιβάσθη στην Χίον, κατήργησε την δημογεροντίαν και όρισε  επταμελή εφορίαν.

Όταν έμαθε την απόβαση των Σαμίων στην Χίον ο σουλτάνος, διέταξε να συλληφθούν όλοι οι εν Κωνσταντινουπόλει γνωστοί Χίοι. Συνελήφθησαν περίπου 60 διακεκριμένοι Χίοι έμποροι και οι πρόκριτοι Μιχαήλ Ροδακανάκης, Μιχαήλ Σκυλίτσης,  Θεόδωρος Ράλλης και παρότι δεν είχαν καμμίαν σχέση με την απόβαση των Σαμίων, άλλοι εσφαγιάσθησαν και άλλοι εκρεμάσθησαν αν και ήσαν παντελώς αθώοι. Επίσης διέταξε τα στρατεύματα από Ασίαν να μεταβούν αμέσως στην Χίον από το Τσεσμέ, ο δε στόλος να πλεύσει εκεί συντόμως..

Οι  τουρκικές ναυτικές δυνάμεις με αρχηγόν τον Καρά Αλή  είχαν εισέλθει  το 1821 στο Αιγαίον με κατεύθυνση την Σάμον την οποίαν ήθελαν  να συντρίψουν,  όπου όμως απέτυχαν. Μετά την αποτυχίαν πήγε στην Αλικαρνασόν, πήρε τον Ισμαήλ Γιβραλτάρ και έφυγαν προς Καλαμάταν για να κάμουν απόβαση η οποία ευτυχώς απέτυχε γιατί με τις οδηγίες του Φιλέλληνα Βαλέστ οι Έλληνες έδωσαν επιτυχή μάχην. Κατόπιν έπλευσε προς την Ζάκυνθον όπου οι άγγλοι κατακτητές του νησιού τον δέχθηκαν με ανοικτές αγκάλες, με κάθε φιλοφρόνηση και εφοδίασαν τα πλοία με τρόφιμα και πολεμοφόδια. Πάντα στον Αγώνα των Ελλήνων οι άγγλοι αλλά και άλλοι Ευρωπαίοι ήσαν με τους τουρκαλβανούς, κάτι που δεν σταμάτησαν να κάνουν μέχρι σήμερον σε βάρος μας.

Τον επόμενον χρόνον ο σουλτάνος διόρισε αρχιναύαρχον τον Καραλή και του έδωσε εντολήν να τιμωρήσει παραδειγματικώς τους αχάριστους Χίους.

Στις 30 Απριλίου Μεγάλην Πέμπτην εμφανίσθηκε από την πλευράν των Οινουσσών ο τουρκικός στόλος, με 46  πλοία έμφορτα από  7.000 στρατιώτες. Τα ολίγα Ψαριανά πλοία που προστάτευαν το Νησί της Χίου έφυγαν. Οι οθωμανοί άρχισαν τον κανονοβολισμόν και στην ακμήν αυτού απεβιβάζοντο στο Νησί στρατιώτες, επετέθησαν στους  Σαμίους, είχαν έλθει 3.000 χιλιάδες.  Ο Λογοθέτης και ο Μπουρνιάς αντέστησαν  σθεναρώς και κατόρθωσαν δύο ημέρες να κρατήσουν την πόλη στα χέρια τους, αλλά δεν είχαν πολεμοφόδια και ηττήθηκαν. Οι αιμοχαρείς εχθροί έκαυσαν  την πόλην και τρία πέριξ χωριά και επεδόθησαν σε σφαγήν, σε αρπαγήν και σε αιχμαλωσίαν.  Εφονεύθησαν 10.000 Χριστιανοί και τα πτώματά τους τα πέταξαν οι οθωμανοι στην θάλασσαν.  Την επομένην άπειρα πλοιάρια μετέφεραν από τις οθωμανικές ακτές πλήθος κόσμου, οι δε Χριστιανοί κάτοικοι της πόλεως έφευγαν προς τα ενδότερα προς αποφυγήν σφαγιασμών. Μερικοί κατέφυγαν και στις πρεσβείες των ευρωπαϊκών αυλών όπου ήσαν ασφαλείς. Τα πτώματα έπλεαν  τυμπανισμένα  στο λιμάνι και οι ναύτες του εχθρού τα ωθούσαν με τα κουπιά για να περάσουν οι βάρκες!!! Εκατόν χρόνια μετά στο λιμάνι της Σμύρνης επανελήφθη το ίδιον φρικτόν σκηνικόν με ηθικούς αυτουργούς ευρωπαίους!  Ο Γάλλος διπλωμάτης και ιστορικός  Φρανσουά Πουκεβίλ ιστορεί  το φρικιαστικόν αυτό φαινόμενον της Χίου, αναφέροντας μεταξύ άλλων.«Συσσωρευθέντα πέριξ των πλοίων δεν αφήκαν πλέον τα πλευρά αυτών.  Ηκολούθουν τους αύλακας δι ών αι τρόπιδες ώργουν το κύμα, πολλά δε ως απαίσιος συνοδεία αφίκοντο ούτω μέχρι Τσεσμέ και εις τον κόλπον της Σμύρνης». (σ.σ. Τρόπιδα =καρίνα, ώργουν το κύμα= έκαναν αυλακές όπως το άροτρον και οι αυλακές αυτές ήταν ελκτικές των τυμπανισμένων πτωμάτων).

Την Κυριακήν του Πάσχα, 2 Απριλίου. αιμοχαρείς οθωμανοί βάδισαν προς τα ενδότερα και συγκεκριμένως προς την Μονήν του Αγίου Μηνά  μίαν και ημίσειαν ώραν μακράν. Η Μονή είναι περιτειχισμένη και σ’ αυτήν είχαν καταφύγει 3.000 Χίοι, ως ασφαλές μέρος. Οι εχθροί περιεκύκλωσαν τον εξωτερικόν τοίχον παντού, κατόρθωσαν να τον κρεμίσουν εισήλθαν ξιφήρεις, κατέκαυσαν το Μοναστήρι και τους ευρισκομένους σε κατάσταση αλλοφροσύνης  εγκλείστους, από δε τους ευρισκομένους στον αύλειον χώρον άλλους εξολόθρευσαν δια πυρός και άλλους δια σιδήρου!  Ο όλεθρος ήταν γενικός. Ελάχιστοι σώθηκαν. Μερικοί είχαν κρυβεί στην υδατοδεξαμενήν της αυλής αλλά οι αιμοχαρεις οθωμανοί άναψαν πανί μεγάλον και το έριξαν μέσα ώστε χάθηκαν όλοι. Την άλλην ημέραν βάδισαν στο χωρίον Άγιος Γεώργιος όπου ήταν οι Σάμιοι, κατέσφαξαν αρκετούς και αιχμαλώτισαν άλλους. Ο Λυκούργος κατόρθωσε να διαφύγει, πήγε στα Ψαρά και από εκεί στην Σάμον. Οι Χίοι αγρότες τράπησαν προς τα όρη και τα σπήλαια και τις χαράδρες ωσάν κυνηγημένοι από πειναλέες τίγρεις για να σωθούν από το μανιασμένον και αιμοδιψές στίφος.

Ο οθωμανός τοπάρχης Βαχίτ μετά ολίγας ημέρας,  εξεδωσε προκήρυξη και καλούσε όλους να επιστρέψουν και θα τους προσφέρει αμνηστήρια δηλ. συγχωροχάρτια! Την προκήρυξη δυστυχώς είχαν προσυπογράψει και επιφανείς Χιώτες, αλλά δυστυχέστερον  ανέφεραν  και πρέσβεις ευρωπαϊκών χωρών ότι οι σκοποί του Βαχίτ είναι ειλικρινείς. Είχε καλέσει στο σαράι  όλους τους προξένους και τους είπε ότι εκτελεί άνωθεν εντολήν (ψέμα)  για την συγχώρεσή τους.  Είχαν στείλει δε ένιοι πρέσβεις  και προσωπικόν τους να μοιράζει προκηρύξεις στα βουνά, στους κατατρομαγμένους  και κρυμμένους Χιώτες! Οι πρόξενοι της Αυστρίας και της Αγγλίας ανέλαβαν να μεταφέρουν αυτήν την πρόταση προς τους κατοίκους και να τους πείσουν να δεχθούν.  Χαρακτηριστικώς αναφέρει ο Νικόλαος Σπηλιάδης (Αγωνιστής, Πολιτικός και Συγγραφέας της Επαναστάσεως) για τους Πρέσβεις. «Έδραμον εις τα όρη, εις τα παράλια και εις όλα τα μέρη, κηρύττοντες αμνηστίαν, εκθειάζοντες την ευσπλαχνίαν του τούρκου, προσκαλούντες τους Χριστιανούς εις υποταγήν και υποσχόμενοι  προς αυτούς  όλην την ασφάλειαν».

Οι καταδιωγμένοι ούτε στην πρόσκληση έδωσαν βάση,  ούτε στο αμνηστευτήριον, ούτε προς τα γράμματα των προκρίτων τα οποία πίστευαν ότι είχαν γραφεί υπό την επικρεμαμένην μάχαιραν, αλλά μόνον στην διαβεβαίωση των Προξένων!!. Άλλο ένα έγκλημα της ευρώπης κατά των αγωνιζομένων Ελλήνων! Τα γνωρίζετε αυτά πολιτικοί;

Οι κάτοικοι πείσθηκαν στους προξένους που  διέδιδαν την απατηλήν προκήρυξη, κατέβηκαν  και  παρέδοσαν τα όπλα! Η παγίδα ελειτούργησε θανατηφόρος.   Οι αιμοσταγείς στρατιώτες βλέποντες τους Χιώτες να έρχονται ανύποπτοι εβάδισαν προς τα χωριά  και ανέμεναν την συγκέντρωση όσον το δυνατόν περισσοτέρων. Κατόπιν εφόρμησαν και άρχισαν ανηλεείς σφαγές, λεηλασίες και αιχμαλωσίες. Μοναστήρια ανδρών και γυναικών  κατεπατήθησαν άλλοι εσφαγιάσθηκαν  και άλλοι αιχμαλωτίσθηκαν. Ακολούθησαν  εμπρησμοί, λεηλασίες, που  αφάνισαν το νησί το οποίον  έσφυζε από ζωήν.  Σημείον σωτηρίας δεν υπήρχε. Πολλοί θεωρούσαν ως τοιούτον τις ακτές. Κατέφυγαν χιλιάδες ανδρών και γυναικών σε απέναντι των Ψαρών παραλίαν μήπως φανεί κάποιον πλοίον. Δυστυχώς έπεσαν σε χείρες δημίων και  τόσον αίμα εχύθη ώστε εκοκκίνισε η παράκτιος θάλασσα όπως χαρακτηριστικώς  αναφέρει  ο Σπυρίδων Τρικούπης στην Ιστορίαν του τόμος Β΄ σελ 198 και συνεχίζει «η μάχαιρα, το πυροβόλον, η αγχόνη, το οζόδες ρόπαλον, δεν ήρκουν εις χορτασμόν των αιμοδιψών. επενόησαν   νέον είδος θανάτου οι αλητήριοι  άναπταν τα ενδύματα των ταλαίπωρων γυναικών και βασανίζοντας τας απανθρώπως τας έκαιγαν.  Αδυσώπητοι  εφάνησαν προς πάσαν φωνήν ελέους και κωφοί προς πάσαν φωνήν αιδούς. Εγέμησαν τας αγοράς των μεγάλων πόλεων   αιχμαλώτων ως ποίμνια ελαυνόμενων και παρ’ ενός ανδροκαπήλου εις άλλον μεταπωλουμένων. μετέβαλαν τα λαμπρά της πόλεως  κτήρια    εις σωρούς ερειπίων την βιβλιοθήκην της εις στάκτην, και τους ευανθείς  υγιεινούς  αγρούς  της  εις γην δυσωδίας και λοιμικής νόσου».

Εσφαγιάσθησαν άλλες 13 .000 ήτοι συνολικώς 23.000 , κατ΄ άλλους δε  42 000. Εζωγρήθησαν 47.000 με ένα ποσόν 5.000 ατόμων να μη έχει γραφεί στα Τελωνεία. Διεσκορπίσθηκαν οι  λοιποί παντού  εκτός νήσου, άλλοι έφυγαν προς τις Κυκλάδες και ιδίως την Σύρον, όπου  ανέδειξαν με την εμπορικήν  δράση τους την Ερμούπολη  ως το μεγαλύτερον εμπορικόν Κέντρον και την αξιολογότερην πόλην της Ελλάδος.  Απέμειναν δε στο Νησί τον Αύγουστον  1822  περίπου 1.800 ψυχές!!!!!!!  Από 113.000 που είχε!  Περιφερόταν  στα αγαπημένα τους χώματα, σπίτια και αγροικίες ως άτομα απολωλότα. Ερείπια και στάχτες αντίκρυζαν  καθημερινώς. Έψαχναν για  τα  μεγαλοπρεπή οικοδομήματα της  ευκλεούς Χίου και δεν εύρισκαν τίποτε. Τα πάντα διαλυμένα. Πώς να ξεκινήσουν; Και αν έφτιαχναν παραγωγικούς αγρούς θα μπορούσαν να απολαύσουν τα γεννήματα ή θα ερχόταν η ανθρωποβόρος λαίλαπα να τους τα στερήσει;

Οι  αγωνιστές στην Επανάσταση τόσον στην ξηράν όσον και στην θάλασσαν ήσαν ΗΡΩΕΣ. Εξίσου όμως γενναίοι ΗΡΩΕΣ ήσαν και οι κάτοικοι και οι αγρότες και όσοι έμειναν στο νησί να το υποστηρίξουν με όποιες δυνάμεις είχαν ή να συνδράμουν τους μαχητές. Όλοι οι κατακτημένοι ήσαν ΗΡΩΕΣ. Και έδρασε έκαστος με την δύναμή του. Συμφορές που δεν υπάρχει  δυνατότητα να περιγραφούν  αλλά και να συλληφθούν από ανθρώπινον νούν. Είχαν στην Ευρώπην, δυσμενή αντίκτυπον για την οθωμανίαν αλλά πέραν βρέχει για εκείνην. Έκτοτε μέχρι σήμερον καταπατεί τα πάντα και επιπλέει πάντα  με σωσίβιον  την αδιαφορίαν των παθόντων μη εξαιρουμένων των   Ελλήνων! Η καταστροφή της Χίου ουδέποτε απεκατεστάθη στην προτέραν της θέση. Πληθυσμός, μεγαλόπρεπα κτήρια, πλουσιοτάτατη παραγωγή εκ της γεωργίας, άπαντα χάθηκαν. Πανωλεθρία απερίγραπτη.

Ο χρωστήρας του Γάλλου Ζωγράφου Ντελακρουά έδωσε την εικόνα  στην έκτασή της και συνεκλόνισε την Ευρώπην. Μεγάλοι συγγραφείς όπως ο Λεμπράν, ο Μίλερ,  ο Βίκτωρ Ουγκώ και άλλοι εμπνεύσθηκαν από την καταστροφήν της Χίου. Γιατί να συγκλονισθούν όμως οι ευρωπαίοι;  Οι Πρόξενοί  τους έχουν μέρος ευθύνης αυτής της καταστροφής, με την αδιάφορην κυβέρνηση του Γ. Κουντουριώτη.

20/8/2021

Μιχαήλ Στρατουδάκης

Η ανδρεία και η δεξιοτεχνία των Ελλήνων Ναυτικών στον κατά θάλασσαν Αγώνα δεν είναι δυνατόν να περιγραφεί. Όσον άριστος χειριστής της γραφίδας και αν είναι  κάποιος, δεν θα μπορέσει  να περιγράψει την πρωτοφανή ελευθερίαν με την οποίαν εκινούντο οι Ναυτικοί μας, με   τα μικρά σαν βάρκες πλοιάριά τους, στην  φουρτουνιασμένην θάλασσαν με τα γιγάντεια κύματα τα οποία αντιμετώπιζαν ανέτως!! Είναι ακριβώς αυτό που είπε από μέγιστον  θαυμασμόν στην Ελληνικήν Ναυτοσύνην, ο  Γραμματέας του Ναυάρχου Δεριγνύ. «Κινούνται επί της φουρτουνιασμένης θαλάσσης, ως να κάνουν περίπατον στο σπίτι τους!». Θεωρώ λίαν εύστοχην την παρατήρηση και μένω ακόμα πιο έκθαμβος επειδή έχω γνωρίσει ταξίδια με πολλά Μποφώρ και έχω ιδεί τα τότε ακτοπλοΐκά σκάφη να σκεπάζονται ολόκληρα από τα «ζωντανά κύματα» και να ταξιδεύουν χωρίς να τα «τρομάζουν» τα θηριώδη κύματα. Τότε που δεν υπήρχε απαγορευτικόν απόπλου, όπως σήμερα παρά τα τεράστια πλοία.

Οι Ναυτικοί μας στον Αγώνα ταξίδευαν αλλά και ναυμαχούσαν ανεξαρτήτως καιρού! Οι άνεμοι έγερναν τα πλοία προς την επιφάνειαν της θαλάσσης, λόγω των πανιών που είχαν, ως μέσον κινήσεως. Και εδώ ήταν η τέχνη του πλοιάρχου να ρυθμίζει συνεχώς τα πανιά, ώστε να μη έχει μεγάλην κλίση το σκάφος.  Γι’ αυτό σε κάθε κατάρτι ήταν συνεχώς έξι (6) ναύτες, ώστε να εκτελούν τις εντολές του Πλοιάρχου. Η θάλασσα που συνεχώς κάλυπτε τα καταστρώματα των πλοίων, είχε σαν αποτέλεσμα τους μονίμως βρεγμένους ναύτες.

Και παρά τις δυσμενείς αυτές συνθήκες ο αγώνας στις ναυμαχίες δεν σταματούσε. Οι Έλληνες ορμούσαν. Οι τουρκαλβανοί και τουρκοαιγύπτιοι, δεν απέδιδαν εν καιρώ αγρίας θαλασσοταραχής και ας είχαν πλοία 10, 20 ή  και 30 φορές μεγαλύτερα από τα Ελληνικά. Πλοία «κινούμενα βουνά» όπως τα αποκαλεί ο Σπυρίδων Τρικούπης στην Ιστορίαν του. Αλλά και δυσμενείς καταστάσεις δεν τους απογοήτευαν.

Είδαμεν σε προηγούμενα σημειώματα τον δεινόν πόλεμον  στο πλοίον «ΑΡΗΣ» του Τσαμαδού, από δεκάδες αιγυπτιακά. Μέσα σε κόλαση μαχόταν οι ανδρείοι μας και διεσώθησαν!!!

Σημαντική  και αξία μεγάλης προσοχής και θαυμασμού είναι η προσπάθεια του Γεωργίου Πολίτη να πυρπολήσει εχθρικόν στο λιμάνι της Σούδας.

Ο Μιαούλης με την μοίραν του σχεδίαζε να επιτεθεί στον αιγυπτιακόν στόλον, ο οποίος ήταν ελλιμενισμένος και αμέριμνος στον λιμένα της Σούδας. Και θα του κατέφερε ακαριαίον κτύπημα. Όταν όμως μπήκε στο λιμάνι στις 31 Μαΐου 1825, είδε 15 εχθρικές προφυλακίδες, επετέθη σ’ αυτές και τις ηνάγκασε να εισέλθουν στον λιμένα. Προχωρώντας συνήντησε εχθρικά πλοία σε τέσσερις μοίρες δεξιά και αριστερά στο λιμάνι και έμεινε έκπληκτος, δοθέντος ότι ήλπιζε πως θα τους εύρισκε ηρέμους και αμερίμνους όπως προανεφέραμεν. Το μυστήριον δεν άργησε να λυθεί.

Όταν ό Ελληνικός στόλος κατέπλευσε στην Μήλον, προοριζόμενος για Σούδαν, βρέθηκε εκεί και η γαλλική γολέττα «Αμάρυνθος». Ο πλοίαρχός της, επεσκέφθη «φιλοφρόνως» τον Μιαούλην και του γνωστοποίησε ότι αγκυροβόλησε  προς ύδρευση, στην πορείαν του προς Ύδραν ή Ναύπλιον.  Στις συζητήσεις που είχαν φαίνεται ότι ο γάλλος έμαθε λίγο- πολύ τα σχέδια του Μιαούλη. Απέπλευσε δε το γαλλικόν πλοίον την αυτήν ημέραν που ξεκίνησε ο Ελληνικός στόλος προς Σούδαν.  Όλως δε παραδόξως το γαλλικόν ευρέθη στην Σούδαν (ενώ είχε ειπεί ψευδώς στον Μιαούλην ότι θα βαδίσει προς Ναύπλιον!!!) όταν  έφθασε ο Ελληνικός στόλος!!! Αυτό ήγειρεν σφοδρές υποψίες, ότι  ο γάλλος πλοίαρχος απεκάλυψε στους τουρκοαιγυπτίους τα σχέδια του Μιαούλη, ο οποίος θα τους είχε συντρίψει, αν δεν πρόφθαναν να παραταχθούν σε θέση μάχης!

Ανάλογες προδοσίες και κινήσεις σε βάρος του δεινώς χειμαζομένου επαναστατημένου Έθνους είχαμεν πολλές από αγγλογάλλους και λοιπούς οι οποίες μέχρι σήμερον δεν εξαλείφθησαν αλλά συνεχίζονται με την διάτρητην λεοντήν της φιλίας! Μας έχουν «κατασπαράξει» αλλά εμείς ηδονιζόμεθα να είμεθα  φίλοι μ’ αυτούς!!!!

Ο Μιαούλης έδωσε εντολήν,  ο στόλος να μη επιτεθεί στα εχθρικά που ήσαν στον προλιμένα. Παρ’ όλα αυτά τρία πυρπολικά επετέθησαν σε μίαν κορβέταν. Τα δύο πέτυχαν και την έκαυσαν. Νεκροί ήσαν 200 ναύτες τουρκοαιγύπτιοι  και 10 Έλληνες. Τότε ο Γεώργιος Πολίτης, κατηύθυνεν το πυρπολικόν του σε άλλην εχθρικήν κορβέταν κοντά στο φρούριον, αλλά απέτυχε. Ακολούθως οι πυρπολιστές του πυρπολικού του, κατέβηκαν στο εφόλκιον, την βάρκαν διαφυγής και προσπάθησαν να εξέλθουν του προλιμένος. Ξαφνικά βρέθηκε περικυκλωμένον από τριάντα (30) εχθρικές λέμβους οι οποίες όρμησαν να το κατασπαράξουν. Και φυσικά ο θάνατος ήταν πλέον ή βέβαιος! Η ανδρεία, το θάρρος και η τόλμη του Πολίτη, ανέτρεψαν τα δεδομένα! Κατόρθωσε να βυθίσει μίαν πολεμικήν βάρκα, από το άοπλον εφόλκιόν του! και οι άλλες αμέσως φοβηθείσαι απεμακρύνθησαν!!! Ασύληπτον και αδιανόητον κατόρθωμα. Το δε εφόλκιον ελεύθερον παρελήφθη από πλοίον του Σαχίνη και έσωσε τους πυρπολιστές. Πρόκειται για πράξη ιδιαζόντως ανδρείαν. Πως επετέθη ο Πολίτης στην εχθρικήν βάρκαν;  Το εφόλκιον έχει μόνον κουπιά, παραλαμβάνει το πλήρωμα του πυρπολικού μόλις αναφλεγεί και απομακρύνεται. Πως βύθισε την εχθρικήν βάρκαν; Στο εφόλκιον δεν υπάρχει πολεμικόν υλικόν. Προξενεί μεγίστην απορίαν πως εβύθισε την εχθρικήν βάρκαν. Είναι δε απολύτως άξιον προσοχής το θάρρος που φαίνεται  ότι όπλισε τον Πολίτην και τους λοιπούς, όταν βρέθηκε περικυκλωμένος από 30 πολεμικές αιγυπτιακές λέμβους! Δεν υπελόγισε τον θάνατον, έδωσε σκληρήν μάχην και νίκησε κατά κράτος τους πανίσχυρους και πολυαρίθμους εχθρούς του.

Κατά την πολιορκίαν του Μεσολογγίου 2^α  φάση, Ελληνικά πλοία που είχαν έλθει για απόβαση τροφών, ανήχθησαν έξω, διαρρήξαντα τις εχθρικές γραμμές. Αφού απεμακρύνθησαν έμαθε ο Μιαούλης, ότι  μία εχθρική φρεγάτα 20 κανονίων «κόλλησε» στα ρηχά νερά του Προκοπανίστου. Αμέσως έσπευσε την νύκταν ο πυρπολιτής  Γεώργιος Πολίτης  την έκαυσε, οι ναύτες του 200 τούρκοι και 30 ναυλολογηθέντες δια της βίας Χριστιανοί, άλλοι εκάησαν, άλλοι επνίγησαν. Η θέα της πυρκαγιάς στην  φρεγάτα και ο κρότος της  εκρήξεως, τόσον εφόβησαν τον εχθρόν ώστε τα πλοία από το ακρωτήριον Πάπας, αντί να επιτεθούν των Ελληνικών, «ετράπησαν εις αισχράν φυγήν εκτός του κόλπου» όπως χαρακτηριστικώς αναφέρει ο Τρικούπης.

Η δειλία των τούρκων εφάνη για μίαν ακόμη φοράν και δη έντονος. Όπως αναφέρει ξένος παρατηρητής για την περίπτωση της Σούδας που καλύπτει και  του Μεσολογγίου, «ουδέποτε, κατά την μαρτυρίαν των Ελλήνων, οι δια παντός δειλοί και ανίκανοι κατά θάλασσαν τούρκοι, εφάνησαν ενώπιον του εχθρού τους, τόσον  ανίκανοι και τόσον δειλοί»!!!

Στην επίθεση της Ύδρας από τον άγγλον  Χάμιλτων για να αποτρέψει την Κυβέρνηση, ο Πολίτης ευρίσκετο επί της παραλίας αμέτοχος στα γεγονότα και τραυματίσθηκε από τις αγγλικές βολές!!!

Ο Γεώργιος Πολίτης, έδωσε ηχηρόν ράπισμα στους δειλούς οθωμανούς και ανέδειξε στα μεσουράνιαν την Ελληνικήν Ναυτοσύνην, τόλμην, ανδρείαν και αποφασιστικότητα. Εμείς οι νεώτεροι υποκλινόμεθα στην τόλμην του.

26/7/2021

Μιχαήλ Στρατουδάκης