ΜΕΡΟΣ Β΄

Αθανάσιος Κριεζής

Πλοίαρχος και πλοιοκτήτης.
Μετά την εφόρμηση στην Σούδαν των Ελληνικών πλοίων κατά
του εχθρού και την καύση ενός με απώλειαν 200 ναυτών,
ενέσκυψε σφοδρή θαλασσοταραχή   και τα πλοία επέστρεψαν
στην Πελοπόννησον. Ήταν 16 Ιουνίου 1825 και ξάφνου
ανεφλέγη η πυριτοθήκη του πλοίου του Πλοιάρχου  Αθανασίου

Κριεζή, ο οποίος είχε μεταβεί και αυτός στην Σούδαν και κατεκάη και ο ίδιος και ο αδελφός του και 62 ναύτες πλην δύο οι οποίοι πρόφθασαν και έπεσαν εγκαίρως την θάλασσαν! Ο ένας από τους διασωθέντες ανέφερε την αιτίαν την φωτιάς. Όπως την διασώζει  ο Τρικούπης «ο πλοίαρχος είχεν ως υπηρέτην του νεανίαν τινα τούρκον, όστις αγανακτήσας διότι  ερραπίσθη την ημέραν εκείνην ως παρήκοος, έριψε πυρ εις την πυριτοθήκην».Παρά την προσφοράν που του παρείχε ο Έλληνας Πλοίαρχος το τουρκικόν μένος εξεδηλώθη σε εγκληματικόν βαθμόν!

Ο Ολετήρας Ιμπραήμ

Ο τυραννικός Ιμπραήμ ήταν καταστροφές ανθρώπων και
φυτών. Στην Πελοπόννησον είχε κατασφάξει πολύν κόσμον.

Επίσης είχε αφανίσει αμάχους και παιδιά τους οποίους εφόρτωνε στα καράβια του και τους πήγαινε στις αγορές δούλων στην αφρικήν όπου και τους πωλούσε! Ποια η τύχη και η ζωή αυτών των Ελλήνων άγνωστον. Πάντως θα ήταν δραματική, πειναλέα, βασανιστική, μαρτυρική! Επί της Πελοποννήσου όπου περνούσε σκόρπιζε θάνατον. Σπίτια κατεδάφιζε, καλύβες έκαιγε σε σημείον όπου οι κάτοικοι δεν είχαν χώρον να στεγασθούν. Κατέστρεψε 60.000 συκιές, 25.000 ελαιόδενδρα και συκομωρέες, λεμονιές, πορτοκαλιές, βερυκοκιές, βυσινιές τα πάντα. Και δεν τα έκοβε μόνον αλλά τα έκαιγε ώστε οι κάτοικοι να μη μπορούν να φάνε τίποτε από αυτά ή  να τα χρησιμοποιήσουν! Έτσι ανάγκασε πολλούς κατοίκους σε απομάκρυνση από την Πελοπόννησον. Στην περιοχήν της Πυλίας βαδίζοντας για Πάτρα κατέκαψε καλύβες οι οποίες ήσαν κενές ανθρώπων. Απλώς για να επιφέρει όλεθρον.

Τον στρατόν του εγύμναζαν Ευρωπαίοι Αξιωματικοί οι οποίοι μετά την καταστροφήν του Ναπολέοντος σκόρπισαν σε διάφορες χώρες. Του προσέφεραν μεγάλες εξυπηρετήσεις σε βάρος φυσικά της Ελλάδος. Την υπεροχήν των Ελλήνων αγωνιστών την γνώριζε καλώς και εξεφράσθη γι’ αυτήν στον Δεριγνύ λέγοντας του για του ΗΡΩΕΣ μαχητές του Μεσολογγίου, ότι αν είχαν φαγητόν για τρεις εβδομάδες θα μας είχαν συντρίψει! Ο υπερεγωιστής για να εκφρασθεί έτσι ευκόλως μπορούμεν να εννοήσομεν την απερίγραπτην ανδρείαν της φρουράς του Μεσολογγίου.

Ο Ιμπραήμ με πολυπληθή στρατόν ανέβαινε κάποιαν στιγμήν τον Αχλαδόκαμπον κινούμενος για την μάχην των Μύλων και στο πέλαγος ίδε την θαλασσοκράτειρα Ύδραν  και με πικρίαν ανεφώνησε.  «Ως πότε μικρά Αγγλία θα μου διαφεύγεις;»

Την ιδίαν περίοδον και πριν την μάχην των Μύλων, ο Δεριγνύ πλησίασε την στεριά από το πλοίον   και είπε ότι αν μείνουν εκεί θα καταστραφούν και τους συνέστησε να φύγουν και θα διαθέσει το πλοίον για τους οπλαρχηγούς. Δεν γνώριζε φαίνεται τον σκοπόν της Επαναστάσεως. Ανάλογην απάντηση του έδωσε και ο Μακρυγιάννης υπενθυμίζοντάς του ότι «την Ελλάδα πολλά θεριά την κατασπάραξαν αλλά πάντα έμεινε μαγιά»!!

Οι αγωνιστές στην Τραμπάλα επί Ιμπραήμ, άρπαζαν με τα χέρια τις πυρακτωμένες μπάλες που έπεφταν στο οχυρόν τους και τις πετούσαν έξω!

Παπουλάκης

Το 1826 ενεφανίσθη στα Τριπόταμα Αχαΐας ασκητής εξ Ιθάκης αποκληθείς για το μικρόν ανάστημα Παπουλάκης. Τον ασκητήν συνόδευε ασκήτρια η οποία εθαύμαζε την αρετήν  και διέδιδε την οσιότητα του βίου του. Αγαπήθηκε από το κοινόν το οποίον προσήρχετο σ’ αυτόν για να λάβει την ευχήν του. Συν τω χρόνω του έφερναν και δώρα. Από το σύνολον αυτών κατόρθωσε να κτίση Μονήν και οι προσερχόμενοι άκουγαν με εσταυρωμένας τας χείρας τα θεόπνευστα όπως θεωρούσαν λόγια του. Στην Μονήν είχαν συγκεντρωθεί δεκάδες αφιερώματα. Ο Ιμπραήμ μαθών την φήμην του Παπουλάκη έστειλε ένα σώμα στα Τριπόταμα, όρμησαν αιφνιδίως στην Μονήν, άρπαξαν τα αφιερώματα και ακολούθως την έκαυσαν, τον δε ασκητήν έσφαξαν την δε ασκήτριαν εδημοπράτησαν!

Παράδοση λόγω δίψης

Στο φρούριον Χλουμουτσίου Γορτυνίας είχαν εισέλθει 1500 προς ασφάλειαν, αλλά ήταν σχεδόν εγκαταλελειμμένον και αφρόντιστον. Ο Μιχαήλ Σισίνης με 300 παλληκάρια εισήλθε σ’ αυτό για να τους υπερασπισθεί και  ο Ιμπραήμ το επολιόρκη επί τρεις εβδομάδες  Οι πολιορκούμενοι ήσαν πλημμελώς εφοδιασμένοι. Η δίψα τους είχε εξουθενώσει και την 5^ην Μαΐου 1827 αναγκάσθησαν να παραδοθούν. Οι εξελθόντες είχαν  σφοδράν δίψαν ώστε μόλις βρήκαν νερό ήπιαν τόσον πολύ ώστε αρκετοί απέθαναν  από την κατά κόρον πόσιν νερού!!

Άγνοια πυρπολικών

Το 1822 έξω από το Χέλι ο Ελληνικός στόλος παρακολουθούσε τον εχθρικόν. Ο Πιπίνος πλησίασε το πυρπολικόν του και το προσεκόλλησε σε ένα αλγερινόν. Πενήντα αλγερινοί ναύτες έπεσαν στο πυρπολικόν για να το αποκολλήσουν, πλην αυτό ανεφλέγη και οι 50 εκάηκαν, όσοι δε έπεσαν στην θάλασσαν επνίγηκαν. Η κίνηση αυτή δείχνει ότι οι εχθροί ναύτες είχαν παντελή άγνοιαν πως λειτουργεί ένα πυρπολικόν. Διαφορετικά δεν θα ορμούσαν πάνω σ’ αυτό.

Βύρων

Στο Μεσολόγγι ευρίσκοντο πολλοί Σουλιώτες για την υπεράσπισή του επί μισθώ φυσικά.  Κάποιος Σουλιώτης ήθελε να εισέλθει στο  οπλοστάσιον όπου ήταν το σιδηρουργείον.  Ο σκοπός τον εμπόδισε, αλλ’ εκείνος επέμενε και τον εξύβριζεν. Επενέβη ο αξιωματικός Σάσσος και λογομαχίας συνεχιζομένης ο μέν αξιωματικός εγρονθοκόπησε τον Σουλιώτην, ο δε Σουλιώτης τράβηξε την πιστόλαν και  τον εσκότωσε. Ο φονεύς συνελήφθη. Έγινε μεγάλη αναταραχή. Οι Σουλιώτες πήραν τα όπλα και απαιτούσαν να απελευθερωθεί ο πατριώτης τους διαφορετικώς θα καταλάβουν το οικοδόμημα, το οπλοστάσιον και την οικίαν του Λόρδου Βύρωνος που ήταν πλησίον. Ήλθαν και ένοπλοι Μεσολογγίτες για υποστήριξη του οικοδομήματος. Τελικώς απελευθερώθη ο φονιάς και επήλθε η ησυχία. Οι Σουλιώτες απήτουν όμως τους μισθούς τους. Οι προεστώτες έντρομοι για τα επαπειλούντα την πόλη, ζήτησαν ως δάνειον από τον Βύρωνα 3.000 δίστηλα, (νόμισμα). Τους τα έδωσαν και τους απεμάκρυναν, αλλά δυστυχώς έφυγαν και Σουλιώτες σιδηρουργοί που εργαζόταν εκεί κι έτσι το σιδηρουργείον αχρηστεύθηκε. Ο Βύρωνας μοναδικήν ψυχαγωγίαν κατά την παραμονήν του στο Μεσολόγγι είχε την ιππασίαν. Στις 28 Μαρτίου πήγε για το άθλημα του, πλην όμως έπεσε ραγδαία βροχή, εβράχη αγρίως και σε ολίγον προσεβλήθη από σφοδρόν πυρετόν, έμεινε κλινήρης, δεν δέχθηκε φλεβοτομήν  και  στις 7 Απριλίου 1824 Δευτέραν του Πάσχα απεβίωσεν. Στον Ιατρόν του είχε ειπεί  για την φλεβοτομήν «Πίνω όλα τα ιατρικά σου, αλλ΄ ουδέ μίαν ρανίδα αίματος χύνω κείμενος επί  της κλίνης. Πρόθυμος είμαι να το χύσω όλον εν τω πεδίω της μάχης». Αυτός ήταν ο Μέγας Φιλλέλην Λόρδος Βύρων.

Φαβιέρος

Ο Κάρολος Φαβιέρος ήταν Γάλλος Στρατιωτικός και πολέμησε στο  πλευρόν των Ελλήνων από το 1823 έως το 1827.Αγνός Φιλέλλην αγαπήθηκε παρά πολύ,  αλλά και αγάπησε την Ελλάδα ώστε  συν τοις άλλοις είχε προσαρμοσθεί με τα Ελληνικά δεδομένα ακόμη και ως προς την ενδυμασίαν. Το 1842 η Εθνοσυνέλευση του απένειμε τον τίτλον του επιτίμου Έλληνα Πολίτη και εκείνος συγκεκινημένος δήλωσε. «Η Ελλάς μου πληρώνει μεγαλοπρεπώς τας ολίγας σταγόνας αίματος που έχυσα για την αγίαν υπόθεσή  της».

Μπουντούρης – Ματρώζος

Στις 13 Ιουλίου 1825     ο εχθρικός στόλος από Κρήτην με χιλιάδες στρατιώτες και 80  πολεμικά ανεχώρησε προς Νεόκαστρον (Πύλον). Στον Μαλέαν ανοίχθηκαν και 18 Ελληνικά πολεμικά με σκοπόν την σύγκρουση, εναυμάχισαν αλλά έπαθαν πολλές ζημιές. Ο πυρπολητής Μπουντούρης όρμησε σε εχθρικήν κορβέταν αλλά,  άναψε ξαφνικά η πυρίτιδα στο εφόλκιόν του και εκάησαν όλοι!  Οδήγησε και ο Ματρώζος το πυρπολικόν του σε άλλον πλοίον αλλά ενώ κρατούσε το φυτίλιον καιροφυλακτών την στιγμήν, σφαίρα εχθρική τον εκτύπησε στο μέτωπον και έπεσε νεκρός στο κατάστρωμα. Το φυτίλιον άναψε την πυρίτιδα και εκάη το πυρπολικόν!

Χοίροι προστάτευσαν το Βασιλάδι

Οι οθωμανοί επεδίωκαν την άλωση του Βασιλαδίου αλλά δεν κατέφερναν να αποβιβάσουν ναύτες σ’ αυτό. Εις δε το Μεσολόγγι ο οπλαρχηγός Μακρής έδωσε εντολήν στους περιορισμένους στρατιώτες του να κινούνται ποικιλοτρόπως στην παραλίαν την νύκταν ήτοι να τυφεκίζουν συνεχώς, να ανάβουν πολλά πυρά, να χορεύουν, να χρησιμοποιούν μουσικά όργανα ώστε να φαίνονται πολυάριθμοι. Το πρωί ενώ οι οθωμανοί προσηύχοντο και διαλαλούσαν την ιερήν αποστολήν του προφήτη, ΄Ελληνες στρατιώτες του Μεσολογγίου ανέβηκαν στα δένδρα και προσποιούμενοι ότι  προσεύχονται έβριζαν τον προφήτην. Άλλοι στρατιώτες είχαν συνάξει χοίρους, τους έσφιγγαν αγρίως τον λαιμόν και οι χοίροι ούρλιαζαν εκκωφαντικώς. Οι οθωμανοί ακούσαντες τόσους ασεβείς λόγους αλλά και τα ουρλιαχτά των βδελυρών και μισητών γι’ αυτούς ζώων, ιδόντες και την αφοβίαν των Μεσολογγιτών απέπλευσαν την επομένην άπρακτοι,  για Πάτραν. Στο Βασιλάδι δεν επεβιβάσθη ούτε ένας εχθρός!!

Μένος της Κυβερνήσεως κατά  Ανδρούτσου

Στις διαμάχες μεταξύ στρατιωτικών και πολιτικών δεν ήταν αμέτοχη η εκάστοτε Κυβέρνηση. Πολλάκις εστρέφετο κατά οπλαρχηγών  χωρίς να έχει δίκαιον και εδίωκεν αδίκως άτομα. Η αγανάκτηση και καταδρομή της Κυβερνήσεως κατά του Οδυσσέως Ανδρούτσου ήταν μανιώδης, αλλά όλα αυτά δεν φαινόταν ικανά για να αμαυρώσουν την υπόληψη που έτρεφε στο πρόσωπόν του το κοινόν. Ως προδότην και ενθαρρύνοντα τον εχθρόν  κατηγόρησεν  τον Οδυσσέαν Ανδρούτσον ο  Άρειος Πάγος, αλλά το κοινόν της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδος απεδοκίμασε αυτήν την κατηγορίαν, όχι διότι ο Οδυσσέας ίσως να μη ήταν παντελώς καθαρός, αλλά γιατί τον θεωρούσεν ως τον ικανότερον να βοηθήση την Πατρίδα η οποία είχε καταπέσει. Γι’ αυτό τον αγαπούσε υπερβολικώς, τον ενεθάρυνεν και ήταν στο πλευρόν του. Ο Τρικούπης δικαιολογεί αυτήν την στάση του κοινού με το σκεπτικόν. «Ισχυρότεραι των ανθρώπων της μαχαίρας είναι οι άνθρωποι του νόμου εν καιρώ ειρήνης. Αλλ’ εν καιρώ επαναστάσεων και πολέμων η μάχαιρα τιμάται υπέρ τον νόμον και θεωρείται ως  ασπίς κατά κακοποιήσεων και αδικιών και ως ασφαλιστήριον κατ’ εθνικών προσβολών».

27.2.2022

Μιχαήλ Στρατουδάκης

Οι επιτυχίες του Ελληνικού Στόλου  στις Ναυμαχίες κατά τουρκαλβανών και τουρκοαιγυπτίων άφησαν παγκοσμίως αρίστην εικόνα αλλά και θαυμασμόν. Όχι μόνον για τις μεγαλειώδεις επιτυχίες, αλλά για την πρωτοφανή τόλμην των Ναυτικών μας και την αφοβίαν τους έναντι του τεραστίου σε αριθμόν  πλοίων και μέγεθος στόλου.

Μετά τις Ναυμαχίες στην Σάμον ακολούθησαν  παρά πολλές μικρές ή μεγαλύτερες. Σπουδαία και σημαντική ήταν η Ναυμαχία στον κόλπον του Γέροντα  στην Μικράν Ασίαν.

Το χωρίον Γέροντας ευρίσκεται στο σημείον όπου κατά την αρχαιότητα είχε ιδρυθεί η πόλη Δίδυμα από Έλληνες της Σαλαμίνας οι οποίοι αποίκησαν την περιοχήν, απέχει δε 18 χιλιόμετρα από την Ιστορικήν Μίλητον. Στην περιοχήν υπήρχε το Ιερόν του Διδυμαίου Απόλλωνα και πιστεύεται ότι η λέξη Γέρον-τας προέρχεται  από  παραφθοράν της λέξεως Ιερόν. Το χωρίον αυτό των πάλαι ποτέ 600 κατοίκων ευρίσκεται στον μυχόν ενός κόλπου το Βόρειον άκρον του οποίου είναι το αρχαίον ακρωτήριον Ποσείδιον νυν δε κάβο- Γέροντας. Το στόμιον του κόλπου είναι απέναντι από την  νήσον Κάλυμνον, Λέρον, Λειψούς  και εγγύς στα γνωστά και υπό διεκδικητικήν  τουρκικήν παραφροσύνην Ύμια! Γιατί δεν φωνάζομεν ότι είναι δικά μας και να βόσκουν εκεί τα ποίμνιά τους οι Καλύμνιοι; Τι φοβούμεθα; Μη χάσομεν τον θώκον;;; Που είσαι Μιαούλη!!!!!

Ο ιμπραήμ με τον αιγυπτιακόν στόλον ήθελε να διασπάσει το «φράγμα» από τα Ελληνικά πλοία και να καταλάβει την Σάμον. Τα Ελληνικά πλοία ήταν έξω από τον κόλπον του Γέροντα κοντά στα νησιά Κάλυμνον, Λέρον και Λειψούς έτοιμα για επίθεση και άλλα έξω από τον κόλπον του Γέροντα. Ο Μιαούλης και ο  Σαχτούρης ήταν μέσα στον κόλπον. Το κενό μεταξύ των Ελληνικών πλοίων ήθελε να καλύψει ο ιμπραήμ  και να περικυκλώσει τα πλοία μας, να εισέλθει μέσα στον κόλπον και να συντρίψει  τα πλοία του Μιαούλη και του Σαχτούρη ήτοι 9 πολεμικά και 2 πυρπολικά. Τα εχθρικά πλοία και των δύο στόλων εγγύς του κόλπου αλλά και μακρύτερα αριθμούνται κατά τον Τρικούπην, τόμος Γ΄σελ.155, ως εξής. «Ο τουρκικός και αιγυπτιακός συγκείμενοι, εξ ενός δικρότου, 25 φρεγατών, 25 κορβετών, και περίπου 50 βρικίων και γολεττών ένοπλα και άοπλα.  Παρηκολούθουν τους στόλους και πάμπολα φορταγωγά ένοπλα και άοπλα. Συναριθμούντο  δε όλα πολεμικά και φορτηγά, μικρά και μεγάλα ως πεντακόσια. Ελέγετο δε ότι έφεραν 80.000 ναύτας και στρατιώτας και είχαν  υπέρ τα 2.500 κανόνια. 70 δε πλοία μόνον ήσαν τα Ελληνικά, φέροντα ως 5.000 ναύτας και 850 κανόνια».

Στις 29 Αυγούστου 1824 ημέραν Παρασκευήν επεχείρησε ο αιγύπτιος  Ισμαήλ Γιβραλτάρ να  καλύψει το κενόν μεταξύ των Ελληνικών πλοίων. Επικρατούσε νηνεμία. Τα εχθρικά έξω είχαν κάποιαν μικρήν αύραν και μπορούσαν να κινηθούν στοιχειωδώς. Τα πλοία του Μιαούλη δεν εκινούντο με τίποτε μέσα στον κόλπον. Αυτήν την ακινησίαν περιγράφει ο ίδιος ο Μιαούλης  σε επιστολήν του  στους Προκρίτους της Ύδρας επισημαίνοντας το υπέρμετρον άγχος των πληρωμάτων και την αδυναμίαν να κινηθούν προς ναυμαχίαν.

Το πρωί πριν της Ανατολής  του ηλίου οι εχθροί έχοντες σοβράνο ύψωσαν την αλαζόνα σημαίαν των δια μουσικών οργάνων και με πλείστα κανόνια και ήρχοντο καθ’  ημών  ευρισκομένων εις γαλήνην. Ώ πόσ’ άπειρα οι ‘Ελληνές μας έχυσαν δάκρυα, διότι δεν είχον άνεμον δια να ορμήσωσι κατά απίστων! Τόσον τους εστενοχώρησε  το να είναι μακράν και εις γαλήνην, ώστ’   αν ήτον δυνατόν να κάμωσι άνεμον  φυσώντες με τα στόματά των  δια να πλησιάσωσιν εις τους εχθρούς!  Όλοι εστέκοντο  με μεγίστην προσοχήν να παρατηρήσωσιν πόθεν  ακούεται ολίγη  πνοή ανέμου αύρα  δια να ωφεληθώσι  και από αυτήν  και να διευθύνωσι τα πανιά  των καθώς της ναυτικής  η τέχνη διδάσκει.

Σημ. Σοβράνο = ναυτικός όρος, από την φοράν που φυσά ο άνεμος. Ενάντια στον άνεμον. Παρ΄ Αρχαίοις. Προσηνέμως. Το αντίθετον είναι σταβέντο. ( Όρα «Λαογραφικόν Λεξικόν της Αμοργού» Μιχαήλ Στρατουδάκης).

Αλαζόνα σημαία από τότε μέχρι σήμερον οι τούρκοι την προβάλουν παντού και εκτός αυτών είναι και οι Ελληνικές Τηλεοράσεις που μας την «μοστράρουν» χίλιες φορές την ημέραν! Την δεκαετίαν του 1980 τουρκικοί θαλαμηγοί που έφθαναν σε Ελληνικά Νησιά, μερικοί ευρέθησαν στον λιμένα των Καταπόλων Αμοργού ανήρτον σε πρημναίον ιστόν την σημαίαν τους, όχι 1Χ1 μέτρου όπως όλα τα σκάφη, αλλά μεγέθους σινδόνης διπλού κρεβατιού!!!. Ήταν αρκετά ενοχλητική η έκτασή της. Πρόκληση!

Αν ήτο δυνατόν να φυσήξωσι με το στόμα για να δημιουργήσουν άνεμον! Υπεράνω όλων η μάχη κατά του εχθρού. Σήμερον το πλείστον των Ελλήνων προσπαθεί ευσχήμως να αποφύγει κάθε προσπάθειαν προαστασίας της Πατρίδος! Στρατιωτικήν, οικονομικήν κλπ.

Ο Μιαούλης όμως δεν περίμενε τον Αίολον να έλθει αρωγός στην πρόθεσή του να επιτεθεί στον εχθρόν. Έθεσε σε κίνηση ενέργεια μοναδικήν στα παγκόσμια ναυτικά πολεμικά χρονικά, άκρως ευφυήν και αποτελεσματικήν ενάντια στον μέγαν κίνδυνον που διέτρεχαν. Διέταξε τους ναύτες να κατεβάσουν τις λέμβους και να τις μετατρέψουν  σε  ρυμουλκά!! έλκοντας τα πολεμικά προς την έξοδον του κόλπου!!! Καινοτόμος σκέψη και σωτηρία όπως απεδείχθη. Οι ναύτες κατέβαλαν γιγαντιαίες προσπάθειες για να ολοκληρώσουν αυτήν την προσταγήν, κωπηλατούσαν  με τεράστιον μόχθον αλλά δεν αγανακτούσαν. Ήλπιζαν! Απεναντίας τα τουρκοαιγυπτιακά ερχόταν με ούριον άνεμον, με φουσκωμένα τα πανιά για να τους κλείσουν την έξοδον και να τα συντρίψουν. Για το συμβάν αυτό ο Σπύρος Μελάς στο έργον του  «Ο Ναύαρχος Μιαούλης», εκδόσεις Σιδέρη 1932 γράφει παραστατικώς.

Οι μουσικές,  τα κανόνια, τα ξεφωνητά των τσούρμων της αιγυπτιακής αρμάδας, όλο ζυγώνουν. Οι όγκοι των καραβιών  τους σκεπάζουν το πέλαγο μ’ ίσκιο πελώριο γεμάτον φοβέρα. Οι ναύτες του Ελληνικού στόλου, καθισμένοι στα κουπιά, κολυμπηστοί στον ιδρώτα, γδέρνουν, ματώνουν τα χέρια τους για να τραβήξουν τα καράβια έξω από τον κόρφο. Μέσα στις βάρκες έχουν μοιραστεί σε βάρδιες και σκαντζάρουν κάθε  λίγο, για να τραβούνε πάντα με ορμή. Τρίζουν οι σκαρμοί, φωτιές πετούν.

Σημ. Σκαρμός = κάθετος ξύλινος ήλος, κυκλικόν στυλιαρόξυλον στην κουπαστήν της βάρκας όπου στηρίζεται το κουπί με κυκλικόν ιμάντα και την ωθεί εμπρός. Παρ’ Αρχαίοις, κωπητήρ, σκαλμός, ( Όρα «Λαογραφικόν Λεξικόν της Αμοργού» Μιχαήλ Στρατουδάκης).

Τα πολεμικά εξήρχοντο, ελκόμενα από τους κωπηλάτες, σε δύο γραμμές η μία των  Σαχτούρη, Τομπάζη, Σαχίνη, Γκιώνη, Λαλεχού και Κρεμάδη  και η άλλη των Μιαούλη, Τσαμαδού, Λεμπέση, Σάντου και Κριεζή. Η αγωνία του Μιαούλη και όλων ήταν αν θα φυσούσε άνεμος έστω και ολίγος.  Αν  δεν γινόταν αυτό η καταστροφή ήταν σίγουρη και το μέλλον της επαναστάσεως σκοτεινόν. Ο Μιαούλης με τα κυάλια στο χέρι κοίταζε τα πανιά των ρυμουλκουμένων προς την έξοδον πολεμικών αν πάλλουν έστω και από ολίγον άνεμον. Όταν είδε αυτό «πέταξε» από την χαράν του. Έδωσε  αμέσως εντολήν για σχηματισμόν μάχης, γιατί ο Γιβραλτάρ έσπευδε να αποκλείσει την έξοδον. Ο Παπανικολής με το πυρπολικόν του έλαβε εντολήν από τον Μιαούλην  να επιτεθεί εναντίον του εχθρικού στόλου. Με την δεξιότητα που τον διέκρινεν απειλούσε πότε την μίαν και πότε την άλλην εχθρικήν φραγάταν βαλλόμενος αγρίως από τα πυρά τους, αλλά προξενώντας τους άφατον πανικόν. Τα πυρά ήσαν άφθονα και το πυρπολικόν δεν άντεξε. Ακινητοποιήθηκε βαρειά τραυματισμένον και ο Παπανικολής του έβαλε φωτιά. Δεύτερος επετέθη ο Ιωάννης Ματρόζος με το πυρπολικόν που προσκόλλησε σε  αιγυπτυακόν βρίκιον 20 κανονιών, αλλά εδέχθη σοβαρόν τραύμα και αναγκάσθηκε να υποχωρήσει οι δε αιγύπτιοι απεμάκρυναν το φλεγόμενον πυρπολικόν πριν εκραγεί.  Επετέθη και ο Ανδρέας Πιπίνος  και άλλος πυρπολητής  στην συνέχειαν  αλλά δεν έφθασαν στον στόχον τους. Επέτυχαν όμως να διασπάσουν την γραμμήν του εχθρού και έδωσαν την ευκαιρίαν στον Ελληνικόν στόλον να ανασυνταχθεί. ΄Εφθασαν πλοία από τους Λειψούς και από τα γύρω μέρη και συνεκεντρώθη ένα σύνολον αντιμαχομένων πλοίων τεράστιον. Τα Ελληνικά εκινούντο ανέτως στο στενόν χώρον. Ο Δημήτριος Φωτιάδης  στο έργο του « Ο Κανάρης» σ’ ένα σημείον αναφέρει για την Ναυμαχίαν του Γέροντα.

Τώρα τον είχαμεν πρύμα εμείς και κατάπλωρα οι οχτροί. Κ’ η νίκη άλλαξε στέκι. Πέταξε από τα κοράκια της αρμάδας πάνω στ΄ άλμπουρά μας. Στη βράση της η μπατάγια. Οι φρεγάτες κι  οι κορβέτες ξερνάνε μονόπαντα  την χοντρή φωτιά τους. Χοχλακάει η θάλασσα από τις μπάλες. Άρμενα και σκάφες τυλίγονται μέσα στην άσπρη άχνα του καθενού. Τα σινιάλα  δεν ξεχωρίζουν. Δουλεύουν οι τρομπαρίνες δίνοντας τις προσταγές. Δύο χιλιάδες πεντακόσιες μπούκες του οχτρού πασχίζουν να βουλώσουν  οκτακόσιες δικές μας.

Σημ. Πρύμα = πνοή ανέμου από το πίσω μέρος του πλοίου, Μπατάγια = μάχη, Χοχλακάει = βράζει η θάλασσα. Μπάλες = οβίδες στρογγυλές εξερχόμενες από τα κανόνια. Σκάφες = τα πλοία, Τρομπαρίνες = σάλπιγγες, Μπούκες = στόμια κανονιών.

Από τα ολίγα πλην παραστατικά του Φωτιάδη φαίνεται το μέγεθος της διαφοράς των αντιμαχομένων αλλά και η δεξιότητα των ναυτικών μας.

Η αναμέτρηση ήταν υπεράνθρωπος για τους Έλληνες. Εκατοντάδες κανόνια έριχναν βόλια  και φωτιά προς όλες τις κατευθύνσεις. Ο Ιμπραήμ ήταν στην ναυαρχίδα του Γιβραλτάρ και απ’ εκεί έδιδε οδηγίες. Ο Μιαούλης είχε αποφασίσει ή θα νικήσει ή θα χαθεί. Ο Ελληνικός στόλος αναγκαστικώς μοιράσθη στα δύο και ο μισός ναυμαχούσε με τους Αιγυπτίους ο άλλος μισός με τους τούρκους υπό τον  Χοσρέφ.

Η πρόσφατη συμφορά των οθωμανών στην Σάμον λύγισε τα πληρώματα. Ο εγωιστής ιμπραήμ έδωσε εντολήν στον Γιβραλτάρ, να μη φοβηθεί τα Ελληνικά πυρά και να τους επιτεθεί μέχρι να τα συντρίψει στα βράχια.(Βλ  Η Ελληνική Επανάσταση του 1821  του Σαράντου Καργάκου). Ο ενωμένος τουρκοαιγυπτιακός στόλος κινείται εχθρικώς. Τότε ήλθε η ώρα των πυρπολικών. Ο Μιαούλης έδωσε εντολήν στα πυρπολικά να δράσουν. Ο Σπετσιώτης Λάζαρος Μουσιός προσεκόλλησε το πυρπολικόν του σ’ ένα αιγυπτιακόν βρίκι του έβαλε φωτιά και σε ολίγον διελύθη το δε πλήρωμα έπεσε στην θάλασσα και επνίγη.

Ακολούθησε ο Υδραίος πυρπολητής Γεωργάκης Θεοχάρης ο οποίος προσεκόλλησε το πυρπολικόν του  στην τυνησιακήν ναυαρχίδα με 54 κανόνια.  Οι τυνήσιοι με τις αντλίες έσβησαν την φωτιάν αλλά κοντά ευρίσκετο ο  Γ. Βατικιώτης ο οποίος προσεκόλλησε το δικόν  του από την άλλην πλευράν. Η φρεγάτα υπέστη καταστροφές  και τον πλοίαρχον μόλις και μετά βίας έσωσαν ναύτες με βάρκα. Όμως οι Έλληνες τον εζώγρησαν και αρχικώς τον  φρόντισαν αλλά «μετά ταύτα τον σκότωσαν υποπτεύοντες ότι υπενήργει την δραπέτευσίν του»  Βλ. Σ. Τρικούπης τόμος Γ. σελ. 370. Πρέπει να σημειωθεί ότι τα πληρώματα της Τυνησιακής αυτής φρεγάτας ήταν ευρωπαϊκά! Παντού μας κυνηγούν οι Ευρωπαίοι κεκαλυμμένοι και εμείς τους «λείχομεν τας χείρας»! Είμεθα άξιοι της τύχης μας!

« Εκάηκαν πολλά μπουρλότα εις την συμπλοκήν, ευδοκίμησε  όμως του Θεοχάρη και έκαψε τον αρχηγόν του Τουνεζίου, όστις ήτο εις μεγάλην υπόληψιν από τον Ιμπραήμ Πασάν όστις ελήφθη αιχμάλωτος  μαζύ με έναν χιλίαρχον, τούτοι όλοι 900 κατά την μαρτυρίαν του διοικητού τους. Τούτο πολύ μας εχαροποίησε  επειδή είδαμεν τον Ιμπραήμ Πασάν εις μεγάλον φόβον, όπου πριν μία ώραν μας αψηφούσε αμέσως επόδισε προς την  Κω».

Σημ. Μπουρλότα = τα πυρπολικά. Τουνέζιον = Τυνησιακόν. Επόδισε = ανέκρουσε πρύμαν, ανεχώρησε.

Οι τεράστιες ποσότητες πυρίτιδας των πυρπολικών προκαλούσαν ανατινάξεις και φοβερόν κρότον. Ο εχθρικός στόλος κατόρθωσε να ξεφύγει από  την  πυρίνην κόλαση και ετράπη ντροπιασμένος σε φυγήν. καταδιωκόμενος από ολίγες  Ελληνικές πολεμικές «βάρκες»!!!!

Η ναυμαχία του Γέροντα είναι από τις σημαντικότερες του Αγώνος, αλλά και η μεγαλυτέρα σε όγκον πλοίων. Από ναυτικής τέχνης επίσης είναι η σπουδαιοτέρα γιατί εφηρμόσθησαν ναυτικοί κανόνες σκληρού αγώνα και  η υπεροχή του εχθρού εξεμηδενίσθη από την υπέροχη δεξιοτεχνίαν των Ελληνικών πληρωμάτων.

Ο Ναύαρχος Αλεξανδρής αναφέρει σχετικώς. « Η παρά τον Γέροντα ναυμαχία υπήρξεν η μεγαλυτέρα καθ΄ όλην την διάρκειαν του Αγώνος. Κατ’ αυτήν ο Ναύαρχος Μιαούλης απέδειξεν ότι εκοσμειτο υφ’ όλων εκείνων  των αρετών, της διορατηκότητος, ετοιμότητος πνεύματος και αποφασιστηκότητος αίτινες χαρακτηρίζουσι τους μεγάλους  Αρχηγούς. Χάρις σ’ αυτά ο ασυγκρίτως  ασθενέστερος Ελληνικός στόλος κατώρθωσε να αναμετρηθεί εν ανοικτή θαλάσση προς μεγαλυτέρας και ισχυροτέρας ναυτικάς δυνάμεις». Η μεγαλοφυΐα του Μιαούλη έσωσε την Επανάσταση και τον ανέδειξε σε ναυτικόν ασυγκρίτων ικανοτήτων και δυνατοτήτων.

Η ναυμαχία του Γέροντα είναι το μοναδικόν γεγονός στα παγκόσμια ναυτικά χρονικά επιβοηθούμενον  και δια της ρυμουλκήσεως των πολεμικών σκαφών έξω του κόλπου. Επίσης άξιον ιδιαιτέρας προσοχής και εξάρσεως είναι το γεγονός ότι, πλείστοι Λαοί σ’ ολόκληρον την Υφήλιον εξανέστησαν  και ενίκησαν στρατούς, αλλά ουδέποτε κανένας δεν κατενίκησε στόλους. Η δόξα και προτεραιότητα αυτή ανήκει στους Έλληνας ναυμάχους, τους υπερμάχους ναυτικούς του Αγώνος του 1821. Και δι’ αυτό τους υποκλινόμεθα διότι μας κατέστησαν πρωτοπόρους στον κατά θάλατταν  πόλεμον.

05/01/2022

Μιχαήλ Στρατουδάκης

Η κυριαρχία του Ελληνικού στόλου στο Αιγαίον ήταν ένας από τους βασικοτέρους παράγοντες επιτυχούς εκβάσεως του Αγώνος, χωρίς φυσικά να παροράται ουδ’ επ’ ελάχιστον η συμβολή  στην Χερσαίαν Ελλάδα, Το ναυτικόν είχε το πλεονέκτημα ότι  εμπόδιζε μεταφοράν στρατιωτών, τροφίμων, πολεμοφοδίων από την Ασίαν ή την Αίγυπτον προς την Ελλάδα, είτε ναυμαχώντας εν τω πελάγει είτε προασπιζόμενον τους πιθανούς λιμένας αποβιβάσεων. Γι’ αυτό η συμβολή του ήτο δυναμική και αποφασιστική.

Δυστυχώς όμως πολλάκις ητόνισε αυτή η δράση λόγω του ότι δεν υπήρχαν χρήματα για τους μισθούς των πληρωμάτων. Μία τέτοια έλλειψη αλλά ουσιαστικώς αμέλεια της κυβερνήσεως Γεωργίου Κουντουριώτη ήταν ότι δεν έστειλε εγκαίρως ναυτικήν δύναμη στα Ψαρά με αποτέλεσμα την ολοκληρωτικήν καταστροφήν του Νησιού. Μετά τις κινήσεις των οθωμανών προς Σάμον τα Νησιά αντελήφθηκαν ότι ο κίνδυνος είναι μεγάλος και πρέπει να κινηθούν εγκαίρως. Η Κυβέρνηση «ξύπνησε» και διέθεσε το αναγκαίον ποσόν για την ετοιμασίαν του στόλου ο οποίος ανέχωρησε αμέσως. Έτσι στις 24 Ιουλίου1824 ανεχώρησαν 15 Σπετσιώτικα πλοία υπό τον  Πλοίαρχον Γεώργιον Κολονδρούτσον και  δύο πυρπολικά  υπό τους Λέκκαν Ματρόζον και Λάζαρον Μουσιόν. Αργότερα δε ξεκίνησαν και ο Υδραίικος στόλος σε δύο μοίρες. Την πρώτην κατηύθυνεν ο Πλοίαρχος  Γεώργιος Σαχτούρης, Έμπειρος Ναυτικός και εκτιμώμενος στην Ύδραν, με τα πυρπολικά των  Γεωργίου Βατικιώτη, Δημητρίου Ραφαλιά, Δημητρίου Τσάπελη και Αναστασίου Ρομπότση.  Ενωρίτερα είχαν ξεκινήσει οι Ψαριανοί με 10 πολεμικά υπό τον Ναύαρχόν Νικολήν Αποστόλην και 5 πυρπολικά υπό τους Κων. Κανάρην,  Κων. Νικόδημον, Δημήτριον Παπανικολήν   Δημήτριον Βρατσάνον και Ιωάννην Βρούλον.

Ο τούρκος Χοσρέφ με τον στόλον του είχε αράξει στον Μαραθόκαμον της Σάμου, αλλά τα Σπετσιώτικα πολεμικά που ήσαν πλησίον του, δεν ήταν αρκετά για να του επιτεθούν και περίμεναν ενισχύσεις. Στην ξηράν υπήρχε πλήρης προετοιμασία, τα γυναικόπαιδα είχαν ασφαλισθεί στα βουνά και οι μαχητές ήταν στα φρούρια. Εν τω μεταξύ κατέφθασαν και τα Υδραίικα πλοία και στο στενόν μεταξύ Ικαρίας και Φούρνων συνήντησαν εχθρικά πολεμικά και καΐκια τα οποία μετέφεραν στρατόν για να τον αποβιβάσουν στο Καρλόβασι της Σάμου. Κατά τον Κολιονδρούτσον περίπου 20.000 στρατιώτες ήταν έτοιμοι να περάσουν το στενόν της Μυκάλης δηλαδή τον πλάτους ενός μιλίου πορθμόν μεταξύ Σάμου και Ασίας. Ο Σαχτούρης έδωσε εντολήν να τους επιτεθούν και όλα τα Ελληνικά άρχισαν τον πυροβολισμόν. Η καταστροφήν του εχθρού ήταν ολοσχερής. Οι απώλειες των τούρκων υπολογίζονται σε 2.000 νεκρούς και πολλές καταβυθίσεις εχθρικών που έπεφταν στα βράχη της Ασίας κυνηγούμενα. Οι απώλειες των Ελλήνων ήταν 5 Νεκροί και 9 τραυματίες. Τι είδους άμυναν έκαναν οι αλαζόνες οθωμανοί; Αλλά και από ναυτικής πλευράς ήσαν αδαείς αφού όσα γλίτωσαν από τα Ελληνικά πυρά συνετρίβησαν στις τουρκικές ακτές!  Στις 31 Ιουλίου εισέρχονται στο στενόν της Μυκάλης 18 Οθωμανικά πλοία αλλά εναντίον τους στράφηκαν τα πυρπολικά των Τσάπελη και Ρομπότση και τα εχθρικά αμέσως τράπηκαν σε φυγήν! Αυτή  ήταν η πρώτην νικηφόρος Ναυμαχία στην Σάμον.

Την 1^ην Αυγούστου εχθρικά πλοία εισήλθαν στο στενόν της Μυκάλης, Πυροβολούντα και πυροβολούμενα επί τρίωρον. Πολύς κανονιοβολισμός και το αποτέλεσμα μηδέν έως ότου ανοίχθησαν από την παραλίαν   4 πυρπολικά και  μόλις είδαν αυτά πλησιάζοντα οι εχθροί,  απεχώρησαν. Αυτή είναι η δευτέρα Ναυμαχία.

Στις 4 Αυγούστου ο Χοσρέφ συνοδεία 42 πλοίων κάνει επιχείρηση και διατάσσει πυροβολισμόν στα πλοία αλλά και κανοβολισμόν στα επί της ξηράς παράκτια κανονοστάσια των Σαμίων. Τα Ελληνικά πλοία 17 τον αριθμόν ανοίχθησαν, τα δε πυρπολικά αρνήθηκαν!  Ο Σαχτούρης επεσκέπτετο ένα έκαστον των πυρπολικών και τους ανέφερεν την ανάγκην δράσεως. Οι πλοίαρχοι έριπτον τα βάρη στο πλήρωμα και το πλήρωμα στους πλοιάρχους. Εν τω μεταξύ είχε φθάσει κατά καλήν τύχην και ο Ψαριανός στόλος. Ο Κανάρης είχε συνομιλίαν με τον Σαχτούρην και του επέτρεψε να   δράσει. ΄Αρχισε  «το κυνήγι»  με κινητοποίηση 17 πολεμικών Υδραίικων και Σπετσιώτικων και τα τεράστια πλοία έφυγαν δρομέως έξω από το στενόν.  Ο Δ, Φωτιάδης γράφει χαρακτηριστικά «Ήταν παράδοξον να βλέπεις ένα μικρόν καραβάκι να κυνηγά κοτζάμ τεράστιον πλοίον»! Ο Σαχτούρης  συνεβούλευσε τα Ελληνικά πλοία να μη βγουν έξω από τον μικρόν κόλπον για τυχόν νέαν Ναυμαχίαν. Ήταν το ίδιον σχέδιον με του Θεμιστοκλέους στην Σαλαμίνα που ήθελε τα εχθρικά πλοία να εισέλθουν στο στενόν  και ως μεγαλύτερα δεν θα είχαν ελευθερίαν κινήσεως, όπερ και επέτυχε. Στην τρίτην αυτήν Ναυμαχίαν η οποία διήρκεσεν πέντε ώρες οι Έλληνες έριξαν 1.500 βολές και δέχθηκαν 5.000 όλες αβλαβώς και επί ματαίω! Πέραν αυτής της επιτυχίας υπήρξε  και μίαν άλλην επακόλουθη. Τα πολυπληθή οθωμανικά στρατεύματα επί της ασιατικής ακτής, έβλεπαν αυτοψεί την  καταισχύνην του μεγάλου στόλου τους, καταδιωκομένου και φεύγοντος ατάκτως μακράν και ησθάνοντο ταπείνωση. Μέχρις ολιγοψυχίας έφθαναν!!!!

Στις 5 Αυγούστου διεξήχθη νέα, σπουδαία και κρίσιμη Ναυμαχία. Τα Ελληνικά πλοία περιπολούσαν εντός του στενού της Μυκάλης για να εμποδίσουν την είσοδον των οθωμανικών πλοίων σ’ αυτόν και την απόβαση στρατιωτών στην Σάμον.  Ξαφνικά εφάνη  προεξάρχουσα του εχθρικού στόλου μία τεράστια φρεγάτα με  δύο σειρές κανονιών και το εγωιστικόν  όνομα «Μπουρλότ καρκμάζ» δηλαδή  Δεν φοβούμαι τα πυρπολικά! Έφερε εκτός από το πλήρωμα και 1.000 στρατιώτες με προορισμόν να τους αποβιβάσει στην Σάμον. Εναντίον της φρεγάτας αυτής επετέθη ο Τσάπαλης με το πυρπολικόν του αλλά δεν επέτυχε λόγω δειλίας των ναυτών του! δεδομένου ότι εδέχετο  βροχηδόν βολάς και  οι μύδροι και τα βόλια της φραγάτας  έπιπταν επί του πυρπολικού! Οι ναύτες του Τσάπαλη είδαν πολλές λέμβους που έριξε η εχθρική φρεγάτα και φοβήθηκαν μήπως πλησιάσει κοντά και τους αρπάξει το εφόλκιον μπήκαν δρομέως σε αυτό και φώναζαν απειλητικώς στον Τσάπαλην που έκανε χρέη πλοιάρχου και πηδαλιούχου, να  τους ακολουθήσει διαφορετικώς θα έκαιγαν το πλοίον και αυτόν! Το πυρπολικόν θα έπιπτε στα χέρια των εχθρών αν δεν επρόφθανε να το πυρπολήσει ο ίδιος  ο Τσάπαλης, ο  οποίος από την επιβαλλομένην ταχύτητα έπαθεν εγκαύματα στο πρόσωπόν  του και στο χέρι του! Ποίος πλαστικός χειρουργός τον φρόντισε άραγε;; Γενναίος ναυμάχος αλλά ατυχής εν προκειμένω. Ποίοι από τους ελευθέρους Έλληνες σε γνωρίζουν σήμερα λεοντόψυχε πυρπολητά;;;

Την ατυχίαν του Τσάπαλη προσπάθησε να καλύψει  ο Κανάρης με το δικόν του πυρπολικόν, παρά το ότι οι εχθροί είχαν ρίξει στην θάλασσαν εξοπλισμένες λέμβους για να το εμποδίσουν, αλλ’ ο θαλασσόλυκος Κανάρης διέσπασε τον κλοιόν με θανατηφόρον κίνδυνον, πλησίασε την γιγαντιαίαν φρεγάταν και της κόλλησε επιτυχώς το πυρπολικόν κυνηγώντας την ενώ είχε κατεύθυνση τα Ασιατικά παράλια και ευρίσκετο πλησίον αυτών. Σε 1 1/2  ώρας τινάχθηκε στον αέρα καταφλεγομένη! Ο  Σ. Τρικούπης περιγράφη την σπουδαίαν αυτήν επιτυχίαν του Κανάρη, επισημαίνοντας « Η φρεγάτα κατήντησε ακυβέρνητος και οι πλείστοι  των εν αυτή πεσόντες εις την θάλασσαν εξεκολύμβουν. Εν τούτω οι φλόγες διεδόθησαν εις αυτήν, άναψεν μετ΄ ολίγον και  η πυριτοθήκη και τότε κανόνια, κατάρτια, σφαίραι, ξύλα, σίδερα ετινάχθησαν όλα εις τον αέρα και πολλά αυτών έπεσαν εν μέσω των επί της ξηράς στρατευμάτων  και άλλους μεν εφόνευσαν, άλλους δε επλήγωσαν. Οι εναπομείναντες εν τη φρεγάτα  οι μεν συνεκάησαν  οι δε επί των κυμάτων φερόμενοι  εζωγρήθησαν και εσφάγησαν. Εφονεύθησαν και δύο ναύται του πυρπολικού υπό των τουφεκίων  των επί  της ξηράς».

Ο Σαχτούρης στο ημερολόγιον του αναφέρει.  «Πλήθος τούρκων έπλεον εις την θάλασσαν τους οποίους οι εδικοί μας πηγενάμενοι με ταις σκαμπαβίαις έπιαναν και έσφαζαν». (Σ. σ. σκαμπαβία το εφόλκιον του πυρπολικού). Η πυρπόληση της οθωμανικής ναυαρχίδος ήταν ένα νέον επίτευγμα του Κανάρη, όχι στον πυρπολισμόν που μέχρι τώρα εγίνετο σε αραγμένα πλοία αλλά σε πλοίον εν κινήσει! Το πρώτον και σημαντικόν κατόρθωμα που το μιμήθηκαν και άλλοι πυρπολητές σ’ αυτές τις Ναυμαχίες.

Ο Χοσρέφ δεν πτοπείται και επιχειρεί να πυρπολήσει τα χερσαία φρούρια της Σάμου. Οι Έλληνες που ανεθάρρυναν με το νέον κατόρθωμα του Κανάρη, ξεκίνησαν. Ο Απόστολος Λεμπέσης αντέστη σφοδρώς με τα Σπετσιώτικα πλοία. Ο Βατικιώτης αργότερα  επιτίθεται με πρωτοφανήν ορμήν σε τυνησιακόν πολεμικόν, προσκολλά το πυρπολικόν στα πλευρά του και του βάζει φωτιάν. Σε ημίσειαν ώραν ανετινάχθηκε στον αέρα και διελύθη καίγοντας τους εν αυτώ. Οι  Λέκκας Ματρώζος και  Δ. Ραφαλιάς κυνήγησαν μίαν κορβέταν εκ Τριπόλεως  Λιβύης, προσεκόλλησαν τα πυρπολικά ο εις εκ δεξιών και ο άλλος εξ ευωνύμων και εντός ολίγου ανετινάχθη στον αέρα διαλυθείσα. Στην θαυμαστήν αυτήν αλληλουχίαν επιτυχών πυρπολήσεων όρμησε και ο Ρομπότσης, πλεύρισε μίαν φρεγάταν της έβαλε φωτιάν αλλά το πλήρωμα κατόρθωσε να σβήσει την φωτιάν. Αυτό δεν θεωρείται αποτυχία γιατί οι οθωμανοί και οι αιγύπτιοι υποστηρικτές τους αντελήφθησαν ακόμα μίαν φοράν την δύναμη των πυρπολικών. Την ακατάλυτην δύναμη αλλά και δεξιοτεχνίαν των Ελλήνων Ναυτικών. Ο Samuel Howe, Σάμουελ Χάου  στο βιβλίον του «Ιστορική σκιαγραφία» γράφει.

«Οι τούρκοι ναύτες ήταν άξεστοι, δειλοί και άπειροι. Και πάνω απ’ όλα έτρεμαν τα πυρπολικά. Φανταζόταν ότι κάθε καράβι που τους πλησιάζει ήταν πυρπολικόν. Οι Έλληνες αντιθέτως πάνω εις την θάλασσαν ένοιωθαν σαν στο σπίτι τους. Ζωηροί κα άφοβοι ναυτικοί ήξεραν πως να φέρουν βόλτα μίαν τουρκικήν φρεγάταν χωρίς να πάθουν τίποτε. Γνώριζαν τον φόβον που ένοιωθαν οι τούρκοι δια τα πυρπολικά και είχαν ανάμεσά τους  τον τολμηρόν Κανάρην».

Ο Σάμουελ  Χάου ήταν Αμερικανός από την Βοστώνην. Απόφοιτος Ιατρικής ήλθε στην Ελλάδα σε ηλικίαν 26 ετών, ως αγνός  φιλέλλην και πρόσφερε σημαντικές υπηρεσίες στους τραυματίες. Σε μίαν επιστολήν προς τον πατέρα του γράφει.

Η δουλειά μου την νύχτα που πέρασε ήταν ατελείωτη … έκαμα τόσες εγχειρήσεις που αμφιβάλω αν θα κατόρθωνα να τις κάμω κατά την διάρκειαν ολοκλήρων ετών εις  Βοστώνην. Δύο μήνες τώρα κοιμάμαι εις το έδαφος με τα ρούχα.  Είχα σκεφτεί να φύγω από δω, αλλά θα ήταν πράξις επονείδιστος…

Ιατρός που έπρεπε να ξεκουράζεται για το δύσκολον έργον του κοιμώταν στο πάτωμα δύο μήνες με τα ρούχα!!! Βλέπετε αυτά ψευτοαριστοκράτες σημερινοί  κάθε κλάδου και ηλικίας! Βλέπετε αυτά δυνάμενοι προς εργασίαν που απέχετε της εργασίας για να λαμβάνετε το επίδομα των 400 Ευρώ! Βλέπετε αυτά νεολαίοι που προτιμάτε τις καφετέριες παρά την εργασίαν έστω και σε ελαιοσυλλογήν!

Η ημέρα αυτήν ήταν θαυμαστή για την ναυτικήν δράση των Ελλήνων. Τρία πολεμικά και δη τεράστια αφανίσθηκαν σε μίαν ημέραν!!! Ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος έφυγε καταντροπιασμένος προς το Αγαθονήσι  και την επομένην ανεχώρησε για Πάτμον.

Οι  θαυμαστές αυτές ναυμαχίες στην Σάμον ενεθάρυναν όλους τους μαχομένους Έλληνες και θεωρήθησαν τιμωρία για την σφαγήν των Ψαρών και της Κάσου.

Η μεγάλη σπουδαιότητα της Ελληνικής Ναυτοσύνης στα στενά της Μυκάλης έγκειται πλέον των άλλων και σε τούτο. Ήθελαν να αποβιβάσουν οι εχθροί στρατεύματα από την ασιατικήν ακτήν στην Σάμον που απέχει ένα ναυτικόν μίλλιον =1852 μέτρα. Και δεν το πέτυχαν επί πέντε ημέρες!!!! Είχαν περίπου 50 τεράστια πλοία. Αν έκλειναν ένα μέρος του πορθμού με τα μισά πλοία δεν θα μπορούσαν με τα λοιπά να κάνουν αποβάσεις;;; Σίγουρα ναι. Αλλά έπρεπε να είναι επιδέξιοι ναυτικοί, κάτι που φαίνεται δεν διέθεταν  όπως διεπίστωσε και ο Φιλλέλην Χάου.

Η ανδρεία των Ελλήνων δεν ηλλοιώθη  και δεν υστέρησε δια μέσου των  αιώνων. Αυτό να γνωρίζει καλώς ο τούρκος πρόεδρος που απειλεί ότι θα μας πνίξει στην θάλασσαν!!

Ξεχνά ότι δεν μας έπνιξε εκείνος!!!!

13/11/2021

Μιχαήλ Στρατουδάκης

Φόβον και τρόμον είχε προκαλέσει  σε στρατιωτικούς και πληθυσμόν  η πορεία του Μαχμούτ πασά του γνωστού Δράμαλη αποκαλουμένου ούτως, επειδή  γεννήθηκε στην Δράμα,  προς την Τριπολιτσάν. Ήταν τεράστιος. Απ’ όλες τις στρατιωτικές οργανώσεις για καταπνίξεις κινημάτων  η μεγαλύτερη και αρτίως εξοπλισμένη ήταν του Δράμαλη που συγκροτήθηκε στην Λάρισαν και ξεκίνησε να καταπνίξει  την Επανάσταση στην  Στερεάν και την Πελοπόννησον. Οι δυνάμεις που την συγκροτούσαν ήταν πρωτοφανείς για τα δεδομένα της εποχής ακόμα και σε ευρωπαϊκόν επίπεδον όπως αναφέρει ο  Σαράντος Καργάκος στην « Η Ελληνική Επαναστάση του1821»  τ. 1^ος.

Πεζικόν, 24.000 στρατιώτες. Ιππικόν 6.000, Ημίονοι, 30.000 για μεταφοράν αναγκαίων,  στρατευμάτων, αντισκήνων, τροφών, πολεμοφοδίων, Καμήλες 500, για μεταφοράν πυρίτιδος και άλλων χρειωδών, Ιατρικός εξοπλισμός. ΄Ηταν αρκετός για τις ανάγκες της εκστρατείας, Ψυχαγωγία. Βασική εθεωρείτο και η ψυχαγωγία του στρατεύματος, γι’ αυτό υπήρχαν συνοδοιπόροι τραγουδιστές σε μεγάλον πλήθος, οργανοπαίχτες, κωμικοί, έμποροι, δουλέμποροι και πόρνες.

Ο Φ. Πουκεβίλ στο βιβλίον του «Ιστορία αναγέννησις της Ελλάδος»  αναφέρει. «Προηγούντο της στρατιάς πολυάριθμοι δερβίσαι, εμίραι, και άλλοι κληρικοί  αγέρωχοι, ενθουσιώντες και αλαλάζοντες, άλλοι έψαλον στίχους από το κοράνιον και άλλοι εθορύβουν με τους αυλούς και τα βαρύηχα όργανα, οι δε άτακτοι στρατιώται ηλλάλαζον, ή έψαλλον ή επυροβόλουν δια διασκέδασιν. Οι ψαλμοί, οι  αλλαλαγμοί, οι χρεμετισμοί των ίππων και οι δαιμονιώδεις θόρυβοι χιλιάδων ανθρώπων και κτηνών, αντήχουν εις τα βουνά και τας πεδιάδας και επανήρχοντο εις τα ώτα του στρατεύματος, οιστρηλατουμένου δια παρήβολα όνειρα κατακτήσεων, λαφύρων, θριάμβων».

Είναι φυσιολογικόν ότι ακούγοντες αυτόν τον  δαιμονιώδη ορυμαγδόν οι Έλληνες, θα ετρέποντο εις άτακτον φυγήν! πόσον μάλλον να πολεμήσουν εναντίον τους, πράγμα που συνέβη σε δύο οπλαρχηγούς!! Ο Κολοκοτρώνης δεν φοβήθηκε το ανατολίτικον τέχνασμα, επέμενε και η συντριβή τους στα Δερβενάκια ήταν ολοκληρωτική! Πως επετεύχθη αυτό.

Το πρώτον βήμα του Κολοκοτρώνη, του εμπνευστού της νίκης, ήταν να κάψει τον αργολικόν κάμπον, έκαψε τα κλαδιά και τις αποθήκες με γεννήματα, ώστε ο τεράστιος στρατός και τα ζώα να μη έχουν τρόφιμα. Επίσης έριξε δηλητήριον  και στα πηγάδια. Η ζέστη εκείνον το καλοκαίρι είχε φτάσει σε μεγάλα ύψη με αποτέλεσμα να ξεραθούν και τα πηγάδια. Το γεγονός αυτό επέφερε δεινά στον τουρκαλβανικόν  στρατόν ο οποίος προσεβλήθη από δυσεντερίαν. Ο Κολοκοτρώνης με 5.000 στρατιώτες ήταν σε στρατόπεδον στους Μύλους και επέφερε πλήγματα στον εχθρόν. Ο Δράμαλης είχε περιέλθει σε τρομακτικήν θέση. Γράφει ο Δημήτρης Φωτιάδης. «Ο Δράμαλης είχε πια χάσει το παιχνίδι. Η πείνα, η δίψα, η αρρώστια θέριζαν ανθρώπους και ζώα. Οι πασάδες κατάλαβαν πως η μόνη σωτηρία ήταν να απαγκιστρωθούν από τον καταραμένον αυτόν κάμπον και να ξαναγυρίσουν στην Κόρινθον». Και ο Κολοκοτρώνης που ολημερίς περιφερόταν γύρω από τα στρατεύματα του Δράμαλη, διησθάνθη την πρόθεση επιστροφής του στην Κόρινθον. Η επιστροφή θα ήταν ατιμωτική για τον Δράμαλην και στις 24 Ιουλίου έστειλε τον γραμματέα του Παναγιώτην Μανούσον να ανακοινώσει στον Κολοκοτρώνη ότι ο πασάς θα τους συγχωρήσει όλους. Ο εν λόγω ήταν προδότης από την Κυπαρισσίαν και ήθελε να μάθει τα σχέδια των Ελλήνων, τον αριθμόν των στρατιωτών, ακόμα δε δασκαλεμένος από τον Δράμαλην πρότεινε να συγκεντρωθεί ο στρατός στον Αχλαδόκαμπον και να αποσυρθεί από τα στενά!  Ο Κολοκοτρώνης δεν έπεσε στην παγίδα και του έστεισε άλλην.

Στο λόφον ψηλά από τα στενά των Δερβανακίων προς τον ΄Αγιον Γεώργιον όπου ο δρόμος είναι ευρύς και βατός για Κόρινθον, άπλωσε χλαίνες σε κλαριά, σε άλλα κλαριά φέσια, μετακινούσε ολίγες δεκάδες γαϊδούρια από άνω προς τα κάτω και τα επέστρεφε πίσω, σχημάτισε μερικές ομάδες χορευτών οι οποίοι δεν έμεναν στο ίδιον σημείον αλλά εκινούντο σε διάφορα μέρη, ώστε να φαίνονται πολλοί. Την γνώμην του πολυαρίθμου στρατού μετέφερε ο προδότης στον Δράμαλην, με σκοπόν να τον ενημερώσει ότι πρέπει να διέλθει από το Δερβανάκι. Ενώ όμως ακόμα ευρισκόταν στο Ελληνικόν στρατόπεδον ο Κολοκοτρώνης σε σύσκεψη με τους οπλαρχηγούς απεφάσισαν να έλθει ο στρατός από τους Μύλους και να καταλάβει τα Δερβενάκια απ’ όπου υπέθετε ότι  θα περνούσε ο Δράμαλης. Στόχος του Κολοκοτρώνη ήταν ο εχθρικός στρατός να περάσει από τα χαμηλώτερα στενά που ήταν και πιο δύσκολα, γι’ αυτό έβαλε τον στρατόν να χορεύει στα υψηλά του λόφου!!!

Οι στρατιώτες τοποθετήθησαν σε διάφορα μέρη στο επάνω μέρος του Δερβενακίου κρυμμένοι στους θάμνους. Πριν ξεκινήσουν για στις θέσεις τους ο Κολοκοτρώνης σε μια συγκέντρωση τους ενεψύχωσε και τους ενεθάρυνεν.  Ο Φωτάκος που παραθέτει τα λόγια του Κολοκοτρώνη μας ενημερώνει ότι τους είπε.

• ‘Ελληνες σήμερα εγεννήθημεν και σήμερα θα πεθάνομεν δια την  σωτηρίαν της πατρίδος μας  και δια την εδικήν μας. Να  πάτε αμέσως στα κονάκια σας και να πάρετε το ταΐνι σας. Διέταξα  να σας δοθεί καθώς και τα φουσέκια, αλλά να είσθε έτοιμοι στο γελέκι, όλοι δυνατοί. Αλλά σας λέγω και τούτο, ότι απόψε  ήλθεν η τύχη της πατρίδος μας και μου μου είπε ότι θα είμεθα νικηταί τόσον πολύ όπου άλλην νίκην καλλιτέραν από την σημερινήν μέχρι σήμερον δεν εκάμαμε αλλ’ ούτε θέλομεν κάμει. Έχω  τόσην βεβαιότητα να σας το είπω να μη πάρετε ούτε τα άρματά σας, δια να πάρωμεν των τούρκων. Αύριον αυτήν την στιγμήν θα σας ίδω όλους με τα άρματα των τούρκων με τα άλογά τους, λαμπροφορεμένους. Ο θεός είναι με μας. Πηγαίνετε ετοιμασθείτε και  ελάτε εδώ να ξεκινίκωμεν. Σ.σ. Κονάκι =σπίτι, κατάλυμα, Ταΐνι = φαγητόν. Έτοιμοι στο γελέκι, φράση του αγώνα =  ελαφρώς  ενδεδυμένοι. Φωτάκος ο Φώτιος Χρυσανθακόπουλος γραμματέας του Κολοκοτρώνη, αγωνιστής  και απομνηματογράφος του Αγώνα.

Η απόλυτη πεποίθηση του Κολοκοτρώνη για την νίκην έδωσε δύναμη στους πολεμιστές. Είναι και σε μας ζηλευτή.

Όλοι ήδη είχαν καταλάβει τις θέσεις τους. Στην θέση Χρυσοκουμαριές προς το τέλος του Δερβανακίου είχαν κρυβεί 800 στρατιώτες του Κολοκοτρώνη μέσα στους θάμνους.  Αριστερότερα αυτών άλλοι οπλαρχηγοί,  μετά ο Δημητρακόπουλος με  700 στρατιώτες. Όλοι  αυτοί στην αριστεράν πλευρά του Δερβανακίου προς Κόρινθον.  Στην δεξιάν πλευράν απέναντι από  τον Δημητρακόπουλον ο Αντώνης Κολοκοτρώνης, ο Ζέκας και άλλοι οπλαρχηγοί με 700 στρατιώτες. Η  εντολή του Κολοκοτρώνη ήταν όσοι εχθροί και αν  εισέλθουν στο Δερβενάκι δεν θα πυροβολούσε κανείς  πρίν εκείνος δώσει το σύνθημα. Ήθελε να γεμίσει ασφυκτικά στο στενόν δρομάκι. Οι οθωμανοί  άρχισαν να εισρέουν στο Δερβανάκι άφθονοι, σε πυκνή φάλαγγα. Στα αριστερά τους ήταν οι Χρυσοκουμαριές όπου ευρισκόταν κρυμμένοι Έλληνες στρατιώτες τόσον επιτυχώς ώστε επί δύο ώρες οι εχθροί που ήταν εγγύς τους δεν αντελήφθησαν τίποτε!

Η εμπροσθοφυλακή από εμπειροπόλεμους αλβανούς  άρχισε να εισέρχεται στις 2 μ.μ. η μάχη ξεκίνησε  στις 4 μ.μ. με αποκορύφωμα στις 5 το απόγευμα.  Μέχρι τις 4 μμ είχαν στριμωχθεί στο Δερβενάκι 3-4  χιλιάδες τουρκαλβανοί! Ο εξαιρετικώς καυτερός ήλιος τύφλωνε τους τουρκαλβανούς  από τις αντανακλάσεις της πλαγιάς των Χρυσοκουμαριών, αντανάκλαση την οποίαν οι Έλληνες είχαν στα νώτα τους! Και σήμερα το καλοκαίρι αν ευρεθεί εκεί κάποιος δεν έχει ορατότητα από αυτό το αίτιον σε απόσταση μεγαλυτέραν των 4 μέτρων! Άλλον ένα σοφόν σχέδιον του Κολοκοτρώνη.

Ο  Νικηταράς (Νικήτας Σταματελόπουλος) που είχε ξεκινήσει για να εμποδίσει τουρκικόν στρατόν στα Γεράνεια, απεδείχθη ότι η πληροφορία ήτο λανθασμένη και επέστρεφε, όπου στα Δερβενάκια απάντησε την μάχην και ερίφθη και αυτός λάβρος. Μαζί ο Παπαφλέσσας και τα τρία αδέλφια του.

Η μάχη άρχισε με την στεντόρεια φωνήν του Κολοκοτρώνη να δίδει το σύνθημα από το ύψωμα «απάνω τους Έλληνες»! Επακολούθησε φρικτή σφαγή. Οι τουρκαλβανοί που επιχείρησαν να ανέβουν στις Χρυσοκουμαριές έπαθαν τρομερήν καταστροφήν από τους Έλληνες και άρχισαν να οπισθοχωρούν βαλλόμενοι  από παντού ήταν αδύνατον να φύγουν. Ήταν δε αδύνατον να δράσουν γιατί ήταν τόσον στριμωγμένοι ώστε είχαν δυσκολίες στις κινήσεις. Επολεμούντο έμπροσθεν, όπισθεν, δεξιά και αριστερά σπρωχνόμενοι και στριμοχνώμενοι προσπάθησαν να φύγουν από το Δερβενάκι και κοντά στην εκκλησίαν του Αγίου Σώστη που ευρίσκεται δεξιά και προς το τέλος του στενού έπεσαν σωρηδόν επί αποτόμου βαράθρου ίπποι και πεζοί και εφονεύθησαν.  Γράφει παραστατικώς ο Τρικούπης.

• «Πολλοί υπεκφεύγοντες τον κίνδυνον εδοκίμασαν να αναβώσιν έφιπποι τα όρη. Άλλοι  ωδήγουν δι εκείνου του μέρους  φορτωμένους ίππους και καμήλους, αλλ΄ οι ίπποι και  αι κάμηλοι ωλισθαίνοντες εκρημνίζοντο, ώστε ζώα, άνθρωποι, φορτία και λίθοι έπιπταν επί ζώων, ανθρώπων, φορτίων και λίθων».
• Υπολογίζεται ότι στο φαράγγι  είχαν πέσει 1.000 άτομα και όλα χάθηκαν, ενώ οι απώλειες των οθωμανών στο διήμερον υπολογίζονται στις 4.000 μαζί με τους χαμένους στην χαράδραν. Εν τω μεταξύ ο Νικηταράς είχε κάμει «θραύση» στους εχθρούς. Συνεχώς κατέσφαζε μέχρι τα μεσάνυχτα, έσπασε το σπαθί του και ζήτησε και δεύτερον και τρίτον. Το τρίτον ήταν αδύνατον να αφαιρεθεί  λόγω οιδήματος της παλάμης ώστε έκοψαν την λαβήν του ξίφους για να απελευθερωθεί το χέρι του ΗΡΩΑ Νικηταρά που από την μάχην αυτήν  προσεπικαλείτο του λοιπού «τουρκοφάγος».Πραγματικός όλεθρος και συμφορά των τουρκαλβανών. Συμφορά για τον Δράμαλην, ο οποίος έφυγε ντροπιασμένος προς την Τίρυνθα.Στις 27 Ιουλίου και με πολλούς ντόπιους τούρκος πιλότους θέλησε να συνεχίσει προς Κόρινθον. Εστράφη με τους πιστούς του προς αριστερά, ενώ έστειλε 10.000 στρατιώτες και όλα τα ζώα με  τους θησαυρούς τα πολεμοφόδια και τα λοιπά αναγκαία από το χωρίον Μπερμπάτι με πορείαν προς Στεφάνι. Στο χωρίον αυτό ο Νικηταράς είχα στήσει το στρατόπεδόν του και τους λοιπούς. Όταν πλησίασαν οι εχθροί άρχισαν  αγρίαν επίθεση κατά των Ελλήνων και η πίεση που ασκούσαν ήταν ισχυροτάτη, Δόθηκαν   μάχες, αλλά οι Έλληνες έπαθαν συμφοράν χάνοντας σε ολίγον διάστημα 60 άτομα!!  Και οπισθοχώρησαν προς του Στεφάνι. Οι εχθροί βάδισαν δεξιά κάτω, διέσχισαν το Δερβανάκι και προχωρούσαν προς το χωρίον Αγιονόρι. Εκεί υπήρχαν ΄Ελληνες Φλεσσαίοι καιροφυλακτούντες.
• Ο Νικηταράς με τους στρατιώτες του ξεκίνησε από το Στεφάνι και εβάδιζε παραλλήλως με τους εχθρούς. Ήθελε να φθάσουν πολλοί στο Αγιονόρι ώστε να αρχίσει η επίθεση και έμπροσθεν και όπισθεν.  Την δύσκολην αυτήν στιγμήν και ενώ πλησίαζαν το Αγιονόρι ο Νικηταράς βλέποντας μίαν καμήλα που σίγουρα μετέφερε πυρίτιδα, έριξε μιάν πιστολιάν στο φορτίον και τα πάντα ανετράπησαν! Γράφει ο Ν. Γιαννόπουλος σε άρθρον του για τον Νικηταράν στην Στρατιωτικήν Ιστορίαν. «Ο εκκωφαντικός θόρυβος της έκρηξης προκάλεσε αναστάτωση στον τουρκικόν στρατόν. Τα υποζύγια και τα άλογα αφηνίασαν και άρχισαν να τρέχουν ασυγκράτητα. Η τάξη της τουρκικής πορείας διελύθη. Οι επαναστάτες εκμεταλλεύτηκαν τον πανικόν, αντεπιτέθηκαν και επεδόθησαν για δεύτερη φορά σε  μία ασυγκράτητη σφαγή, Εκείνην την καταστροφική ημέρα οι τούρκοι έχασαν 600 άνδρες».  Τα ζώα δηλαδή ανέτρεψαν φορτία, έριξαν κάτω αναβάτες, καταπατούσαν  στρατιώτες και αυτοί  τρέχοντας πανικόβλητοι και μη βλέποντας μπροστά τους έπεφταν ο ένας πάνω στο άλλον, έχαναν την ισορροπίαν τους και βρισκόταν στην παρακείμενην χαράδραν.  Οι γυναίκες δε από το χωρίον Αγιονόρι κυλούσαν μεγάλους λίθους προς τους πανικοβλημένους τουρκαλβανούς και εφόνευσαν πολλούς. Την ημέραν αυτήν της τρίτης αναμετρήσεως οι απώλειες των εχθρών έφτασαν τους 1.000  και όχι 600 που αναφέρει ο Γιαννόπουλος. Και οι σφαγές θα ήταν περισσότερες αν οι Έλληνες μετά τον διασκορπισμόν των εχθρών δεν επιδιδόταν στην λαφυραγωγίαν. Η διανομή των χρημάτων όπως λέει ο Κολοκοτρώνης έγινε «με το φέσι». Χρυσοποίκιλτα όπλα, ξίφη, ρούχα, γούνες κλπ. Στον Νικήτα Φλέσσαν έτυχε μία ανδρική γούνα την οποίαν χάρισε στον αδελφόν Παπαφλέσσαν ο οποίος την φορούσε μέχρι τον  ηρωικόν θάνατόν του στο Μανιάκι. Ο Νικηταράς που του έλαχε ένα χρυσόν σπαθί το πώλησε και διέθεσε τα χρήματα για τον στόλον.
• Από τις 30.000 στρατιώτες του Δράμαλη που ξεκίνησαν για την Τριπολιτσάν, μετά τις καταστροφές στο Άργος και την επιστροφή μέσω Δερβενακίων στην  Κόρινθον έφθασαν μόνον 6.000 άτομα όπως αναφέρει η Βικιπαίδεια.Ο Δράμαλης που παρακολουθούσε την μάχην από ύψωμα έπαθε ψυχικόν τραυματισμόν κατέβηκε από το ολόχρυσα στολισμένον άλογόν του έβγαλε τα ρούχα του και φόρεσε  ενδυμασία ενός κουρελή, ίππευσε σ’ ένα γαϊδουράκι και καταντροπιασμένος και σε αθλίαν κατάσταση έφθασε στην Κόρινθον. Πέθανε τον Οκτώβρίον από βαρειάν κατάλθιψη.Αντιθέτως ο Κολοκοτρώνης με «μίαν χούφταν στρατιωτών» συνέτριψε τον υπερφίαλον πασάν και έζησε στις ευτυχέστερες ημέρες της ζωής του.

  24 Οκτωβρίου 2021

  Μιχαήλ  Στρατουδάκης

Η Κάσος ορεινόν, τραχύ, άγονον και άνυδρον νησί των Δωδεκανήσων, απέχει 37 ν. μ. από τα ανατολικά παράλια της Κρήτης. Για όλα  αυτά στράφηκε στην θάλασσαν και δημιούργησε ναυτικόν στόλον εκατόν  (100)  πλοίων μικρών και μερικών μεγαλυτέρων, εξόχως όμως δυναμικών στο εμπόριον και  στις κατά θάλασσαν επιχειρήσεις.  Η  ναυτική αυτή ανάπτυξη το κατέταξε στα «προνομιούχα νησιά»   και είχε κερδίσει κάποιον είδος αυτονομίας. Γι’ αυτό πριν την Επανάσταση εδέχετο διωκομένους από άλλες περιοχές.   Τα πλοία της έφθαναν ως τον Εύξεινον Πόντον και μετέφεραν φορτία στα μεγάλα ναυτικά κέντρα της Δύσεως. Τολμηρά ταξίδια για τολμηρούς ναυτικούς.

Με επικεφαλής του στόλου τον Νικόλαον Γιούλιον  συμμετείχε σε διάφορες πολεμικές επιδρομές, ακόμα και στην Συρίαν και στον Λίβανον, συλλαμβάνοντας και βυθίζοντας πολλά οθωμανικά πλοία.  Στο Νότιον Αιγαίον είχε κυρίως την δράση του και ήλεγχε κάθε ύποπτον πλοίον. Ιδίως των διαφόρων ευρωπαϊκών κρατών τα οποία μετέφεραν τρόφιμα ή πολεμοφόδια στην οθωμανίαν. Μπορεί η πράξη να έμοιαζε σαν πειρατεία, αλλά όλα τα πλοία και των άλλων νησιών είχαν τονίσει στους διαμαρτυρόμενους ότι «εμείς δεν κάνομεν ληστρικήν πράξη αλλά υπερασπιζόμεθα την πατρίδα μας». Και με τα πλοία  τους  φρόντιζαν το αχανές  Νότιον  Αιγαίον και Κρητικόν Πέλαγος. Ο έλεγχος αυτού του διαύλου ήταν σημαντικός και κατά την έναρξη της Επαναστάσεως.

Η Κάσος γενικώς συνεισέφερε στην Επανάσταση του 1821 και στον επαναστατικόν στόλον όλα  τα πλοία της γιατί  ήταν μεγάλη ναυτική δύναμη και πατρίδα πολλών πλοιοκτητών. Ο στόλος αυτός βοήθησε σημαντικώς την Επανάσταση στην Κρήτην εφοδιάζοντας τους επαναστάτες και κανονοβολώντας τα τουρκικά οχυρά. Τον  Σεπτέμβριον του 1822 οι Κασιώτες προέβησαν σε μεγάλον ναυτικόν κατώρθωμα στην περιοχήν Δαμιέττη της Αιγύπτου όπου με τέσσερα  (4) πλοία τους, συνέλαβαν 19 εχθρικά που προοριζόταν για την Κρήτην για να εφοδιάσουν τον εκεί πασάν Χασάν με τρόφιμα κα πολεμοφόδια!! Τα πλοία αυτά παρεδόθηκαν στην Εληνικήν Διοίκηση για να γίνουν πυρπολικά! Και άλλον γιγαντιαίον άθλον έκαμαν εκεί τα μικρά Κασιώτικα πλοία. Συνέλαβαν μεγάλον εμπορικόν πλοίον έμφορτον αλλά το άφησαν επειδή ήταν Ευρωπαϊκόν και προορίζετο  προς Ευρωπαϊκά λιμάνια. Σίγουρα αν πήγαινε προς Κωνστανινούπολη θα το εδήμευαν!!! Με τα Πολεμικά της η Κάσος το ίδιον έτος  έλαβεν μέρος στην ναυμαχίαν της Σάμου και συνέβαλε στην εκδίωξη του οθωμανικού στόλου.

Η ισχυρή  προφύλαξη του διαύλου στο Νότιον Αιγαίον, αλλά και υπεράσπιση της Κρήτης είχε ενοχλήσει τα μέγιστα τον σουλτάνον, ο οποίος με τον αιγυπτιακόν στόλον ήθελε να την αφανίσει.

Την μελετωμένην επίθεση κατά του Νησιού τους από αιγύπτιον στόλον είχαν διαβλέψει οι Κασιώτες από ενωρίς και έστειλαν επιστολήν στους Υδραίους τονίζοντας, «Όθεν μένει εις την ευγένειάν σας, να φροντίσετε περί του συμφέροντος ημών και της Κρήτης». Δυστυχώς ο καιρός περνούσε και απάντηση δεν φαινόταν. Και πράγματι  επετέθηκαν οι αιγύπτιοι, αρχικώς στην Κρήτη και αργότερα στην Κάσον το 1824. Στην απόλυτην απογοήτευση τους οι Κασιώτες έστειλαν νέαν επιστολήν στους Υδραίους γράφοντας. «Προύχοντες  ομογενείς της νήσου Ύδρας, μετά δακρύων προσπίπτοντες  παρακαλούμεν την υμετέραν φιλογένειαν ως αρχηγούς των θαλασσών, να μας προφθάσετε θαλάσσιον δύναμιν επειδή έφθασεν ο Αιγυπτιακός στόλος και μας έχει ήδη τρεις ημέρας καθ΄ όλα τα μέρη πλόκον». σ.σ. δηλ, αποκλεισμόν. Το έγγραφον δραματικόν  προβλέπει με σφοδράν ανησυχίαν τα μελλούμενα να συμβούν στο νησί. Ο πρόεδρος της Κυβερνήσεως Γ. Κουντουριώτης τους απάντησε ότι θα τους βοηθήσει αλλά όταν έρθουν τα χρήματα του δανείου, τώρα τα πλοία δεν κινούνται διότι οι ναύτες είναι  απλήρωτοι!!! Ζήσε μαύρε μου……

Στην Κάσον είχαν μεταφερθεί 600 ένοπλοι Κρήτες με αρχηγόν τον Δ. Κουρμούλην, μετά την καταστροφή του νησιού. Οι ένοπλοι Κασιώτες ήσαν 500. Στις 14 Μαΐου τουρκική μοίρα  εμφανίσθηκε έξω από την Κάσον. Η τουρκική ναυρχίδα «ΑΦΡΙΚΗ» προσέκρουσε σε ύφαλον, τα δε λοιπά πλοία δεν πλησίασαν να την βοηθήσουν φοβούμενα τυχόν υφάλους και σε δύο ημέρες έφυγαν για την Σούδαν. Το διάστημα αυτό οι Κασιώτες απέκρουαν συνεχώς τις επιθέσεις από ξηράς και θαλάσσης.

Οι εχθροί ενισχύθηκαν με πολλά πλοία και έφθασαν περίπου 45 με αρχηγόν τον Ισμαήλ Γιβραλτάρ και 4.000 αλβανούς στρατιώτες  με γενικόν αρχηγόν τον Χουσεΐν.  Παρατάχθηκαν στο παρακείμενον νησίδιον Μακριάς, και οι δυο στράφηκαν λυσσωδώς κατά της Κάσου,  άρχισαν  δε να πυροβολούν «χαλαζηδόν» και τα τέσσερα χωριά που δεν απείχαν πολύ μεταξύ τους.  Η σφοδρή ανταλλαγή κανονιοβολισμών κράτησε 2 ημέρες και στο νησί  υπολογίζεται ότι έπεσαν 4.000 βόμβες!!!!  Προσέτι απεβίβασεν ο Χουσεΐν 1.100 αλβανούς στην Αγίαν Μαρίναν με τον εξής δόλιον τρόπον. Την νύκταν προς την 3^ην ημέραν και ενώ ο Αγών  συνεχιζόταν με την ιδίαν ένταση,18 καΐκια με στρατιώτες απεσπάσθηκαν από την κεντρικήν δύναμη του εχθρικού στόλου και στράφηκαν προς το Βόρειον μέρος της Αγίας Μαρίνας σε άκρως δύσβατη ακτή του νησιού, για να αποσπάσουν την προσοχήν των αμυνομένων.  Έτσι οι  Κασιώτες δεν αντελήφθησαν 30 βάρκες με 1.100 αλβανούς που απεβιβάζοντο στο Νότιο Μέρος της Αγίας Μαρίνας μέσα στην ασέληνην  νύκτα στην θέση Αντιπέρατος! Εκεί υπήρχε άκρως δύσβατον μονοπάτι και από αυτό έγινε η ανάβαση. Το μονοπάτι φυλασσόταν από 4 άτομα γιατί εχθροί ήταν αδύνατο να γνωρίζουν την ύπαρξή του. Με την προσέγγιση των αλβανών σκοτώθηκαν οι δύο! Αν φυλασσόταν από περισσοτέρους δεν θα περνούσε  «ούτε κουνούπι». Την πρώτην απόβαση των αλβανών ακολούθησε και δευτέρα κι έτσι 2.000 αλβανοί  βρέθηκαν στα νώτα των πολεμιστών του χωρίου Αγία Μαρίνα! Σκοτώθηκαν 220 κάτοικοι εκεί και αιχμαλωτίστηκαν περί τις 300 γυναίκες και παιδιά.  Η απόβαση στο άγνωστον και δύσβατον μονοπάτι, κατά την Ιστορίαν του Ελληνικού  ΄Εθνους της Εκδοτικής Αθηνών τόμος ΙΒ  σελ 348, οφείλεται σε προδοσίαν!!! Αναφέρεται μάλιστα κάποιος  Κάσιος ονόματι Ζαχαριάς, τον οποίον είχαν εξορίσει από το νησί  και για να τους εκδικηθεί προέβη σ’ αυτήν την μιαράν και αντεθνικήν πράξη. Ήταν μυριάκις αδύνατον ο εχθρός να γνωρίζει αυτήν την αόρατην και δύσβατην ατραπόν. Ο Εφιάλτης κατά του Λεωνίδα σε πανομοιότυπη αισχράν προδοσίαν. Μία θλιβερή κατάσταση των Ελλήνων. Ποίοι ήσαν αυτοί οι ουτιδανοί «υπεράνθρωποι» που θνάτωσαν τον Σωκράτην; Ποίοι σκότωσαν τον Πυθαγόραν, τον Δημοσθένην, τον Αριστοτέλην, τον Θεμιστοκλήν και άλλους παγκοσμίου κύρους μέχρι σήμερα Αρχαίους Έλληνες;;;

Ο Χουσεΐν  με προκήρυξή του καλούσε  το πλήθος να παραδοθεί. Αντέδρασαν  και πολεμούσαν  σαν λιοντάρια φονεύοντες και φονευόμενοι, προκαλούντες μεγάλες φθορές στον εχθρόν, αλλά συγχρόνως κατανούσαν ότι η επιχείρηση ήταν καταδικασμένη. Πολλοί προσπάθησαν να πλησιάσουν τις ακτές όπου ήσαν Κασιώτικα πλοία  και έφευγαν προς την Κάρπαθον ή σε Κυκλαδονήσια.

Ο Πλοίαρχος και γενναίος Κάσιος Μάρκος Μαλλιαράκης ή Διακομάρκος, είχε διακριθεί στους αγώνες της Κρήτης και ακολούθως ήλθε στην Κάσον προς υπεράσπιση της Νήσου. Ήταν επικεφαλής 30-40  μαχητών στην ξηράν  και «μεγάλως ηνδραγάθησεν σκοτώσας  μόνον αυτός  30 εχθρούς», όπως αναφέρει ο Σ. Τρικούπης. Και για την τύχην του αναφέρει ο ίδιος ιστορικός. «Ζωγρηθείς δε και οπισθαγκωνισθείς απήχθη προς τον Χουσεήμπεην. Αλλά και ενώπιον αυτού επεσφράγησεν ενδόξως τας ανδραγαθίας του. Έσπασεν τα δεσμά του, ήρπασεν από την ζώνην ενός των περισταμένων την μάχαιράν του, εσκότωσε  τρεις των φυλάκων και έπεσε και αυτός υπό τα τραύματα των άλλων». Τόμος Γ΄ Σελ 130.

Μετά τον όλεθρον  όσοι δεν κατόρθωσαν να φύγουν με τα πλοία  έπερναν τα όρη! Πώς να ζήσουν εκεί;;; Οι αιμοχαρείς αλβανοί απλώθηκαν στα χωριά σκορπίζοντας τον θάνατον και λεηλατούντες τα πάντα. Στην Ιστορίαν του Ελληνικού Έθνους, ένθα ανωτέρω, διαβάζομεν τα πιο κάτω δραματικά και απάνθρωπα. «Μετά το σκόρπισμα των επαναστατών του Νησιού, ο δρόμος έμεινε ελεύθερος στην μανίαν του εχθρού. Όρμησαν  στα χωριά ακράτητοι σκορπίζοντες τον θάνατον και την καταστροφήν στον άμαχον πληθυσμόν. Ο Χουσεΐν είπε στους στρατιώτες του να εκδηλώσουν το μένος τους όπως ήθελαν για μίαν ημέραν. Ακολούθησαν σκηνές φρίκης. Οι άνδρες του νησιού  σφάχθηκαν και οι νεώτερες γυναίκες και τα παιδιά συνολικά άνω των 2.000 ατόμων πήραν τον δρόμον της σκλαβιάς ενώ τα σπίτια του νησιού λεηλατήθηκαν αγρίως».Τα πλοία των Κασιωτών όσα κατέστη αδύνατον να φύγουν αρπάχθηκαν  από τους εχθρούς Πλείστα ήσαν γεμάτα από λάφυρα που είχαν πάρει οι Κασιώτες από εχθρικά πλοία καθώς και από ξυλείαν.  Όλα οδηγήθηκαν στην Αλεξάνδρειαν.

Η Κάσος ερημώθη. Οι αγνοί κάτοικοί του, γενναίοι και τολμηροί ναυτικοί, πλοιοκτήτες  αλλά και έμποροι ζήτησαν αλλού πατρίδα. Πολλοί κατέφυγαν στην Σύρον όπου με τους Χιώτες που είχαν φθάσει ενωρίτερα και την αγάπην των κατοίκων ανέδειξαν την Ερμούπολη ως το μεγαλύτερον εμπορικόν Κέντρον της Ελλάδος και το αξιολογότερον λιμάνι. Άνθησαν τα Γράμματα και πολλοί από διάφορα μέρη της Ελλάδος σπούδαζαν εκεί μεταξύ των οποίων και ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Οι Κασιώτες πριν  την Σύρον πλησίασαν την Αμοργόν και ζήτησαν άσυλον για να εργασθούν. Οι κοντόφθαλμοι Αμοργιανοί δεν τους δέχθηκαν  «για να μη φάνε το ψωμί των κατοίκων» και τους απέπεμψαν όπου έφθασαν στην Σύρον. Με τους Κασιώτες αν έμεναν στο νησί, η Αμοργός θα είχε ανάπτυξη ανάλογη της Ερμουπόλεως Σύρου!!!!  Μία απερισκεψία κατέστρεψε το νησί!!!

Άλλη ερήμωση του Νησιού, όχι αιτία πολέμου,  αλλά πενίας ένεκεν ανάγκασε τους Κασιώτες να μετακομίσουν ως εργάτες στο Σουέζ που διανοίγετο η διώρυγα. Μερικοί εργάτες αρχικώς μετεκάλεσαν και άλλους συμπατριώτες τους συν γυναιξίν και τέκνοις και στο νησί έμεινα ελάχιστοι! Η προσφορά των Κασιωτών στο έργον ήταν μεγίστη.  Οι Γυναίκες μαγείρευαν  για  τους εργαζομένους και οι άνδρες φρόντιζαν για την εξασφάλιση νερού και άλλοι παρείχαν χειρονακτικήν εργασίαν. Ο Γάλλος μηχανικός του έργου Φερδινάρδος Λεσσέψ, τους είχε σε μεγίστην  εκτίμηση και συχνά επεσκέπτετο τις γυναίκες να τις ευχαριστήσει. Αμφίβολον αν θα είχε ολοκληρωθεί εγκαίρως το έργον άνευ της συμβολής των Κασιωτών.  Οι συνεργάτες του Λασσέψ, πολλάκις του έλεγαν ότι  στην διώρυγα πρέπει να δοθεί το όνομα της Κάσου. Το εσκέπτετο και το ήθελε. Τελικώς έδωσε το όνομα του αντιβασιλέα της Αιγύπτου πασά Σάϊντ, επειδή του επέτρεψε να ανοίξει την διώρυγα.(Πόρτ Σάϊντ).

Πάντα εργαζόταν οι Έλληνες και καπηλευόταν οι τούρκοι!

7 Οκτωβρίου 2021

Μιχαήλ Στρατουδάκης