Φυσικά δεν τελείωσαν με τις 31 χρονογραφικές συνέχειες οι αναφορές μας στους ΗΡΩΕΣ του 1821 αλλά λόγοι  vic major μας αναγκάζουν να διακόψομεν και να αναφερθούμεν με το σημερινόν,  συνοπτικώς στην απερίγραπτην και ανέκφραστην ανδρείαν Μαχητών και Λαού.

Επεσημάναμεν  ότι οι Μαχητές πολεμούσαν ουσιαστικώς χωρίς όπλα και χωρίς στρατιωτικήν τακτικήν. Το αντίθετον συνέβαινε με τους εχθρούς οι οποίοι είχαν και οπλισμόν αλλά και ευρωπαίους στρατιωτικούς, εμπείρους από τους Ναπολεοντείους πολέμους που τους γύμναζαν καθημερινώς! Είχαν οι Έλληνες, μερικά τυφέκια, αλλά χρησιμοποιούσαν δρεπάνια, τσεκούρια, αξίνες, ρόπαλα, πέτρες και παν αιχμηρόν.  Μετά την μάχην στο Βαλτέτσι και την άλωση της Τριπολιτσάς κάπως ενισχύθηκαν από τα πολλά λάφυρα που άρπαξαν. Οι γυναίκες μαχόταν με πέτρες!  Στα Δερβενάκια επέφεραν μεγάλην ζημίαν στον δυνάστην. Εκτός από την ορμητικότητα και ανδρείαν των Μαχητών μας στις μάχες πρέπει να εξαρθεί η μεγίστη προσφορά των χωρικών και πάντων των μη Μαχητών. Καλλιεργούσαν αγρούς με τεράστιες εκτάσεις σίτου και άλλων δημητριακών. Οι μύλοι συνεχώς άλεθαν.  Οι γυναίκες νυχθημερόν ζύμωναν ψωμί για τα στρατεύματα εφοδιάζοντας έτσι τα πολλά στρατόπεδα. Ποσότητες τεράστιες. Έπρεπε να έχουν σε παξιμάδι πολλές οκάδες. Οι Μαχητές σε κάθε στράτευμα δεν ήταν σταθεροί. Πέραν αυτού υπήρχε και  η ληστρική επιδρομή του  κατακτητή ο οποίος δεν άφηνε τίποτε με τα πολυάριθμα στρατεύματά του. Αλλά και οι τροφές των ζώων αφανίζονταν όταν περνούσε ο μαύρος δυνάστης. Οι χωρικοί παρά τις αφόρητες λεηλασίες άντεχαν. Αυτό σημαίνει ότι καλλιεργούσαν μεγάλες εκτάσεις, είχαν πολλά ελαιόδενδρα, αμπελώνες, συκεώνες, μουριές  και από όλα εξασφάλιζαν μεγάλες ποσότητες τροφών για στράτευμα. Δυστυχώς  οι οθωμανοί κατέκαψαν τα πάντα και ουδέποτε μέχρι σήμερα αυτές οι βλαστήσεις αντεκατεστάθησαν! Ήταν μία από τις αφόρητες πληγές της Επαναστάσεως για το μέλλον της Χώρας.

Η παραγωγή των χωρικών μας δημιουργεί ακόμα μεγαλυτέραν εντύπωση από τις εγκαταλείψεις των σπιτιών σε κάθε πέρασμα του εχθρού. Οσάκις πλησίαζε ο εχθρός  ο άμαχος πληθυσμός έφευγε για  να προστατευθεί. Πήγαινε στα βουνά, κοιμόταν σε σπηλιές αν υπήρχαν  ή εβρέχετο αν ήταν χειμώνας. Μετά την απομάκρυνσή του επανήρχοντο! Τρόμος τους κατελάμβανε και με τυχόν  τουφεκιές χωρίς να γνωρίζουν από πού προερχόταν. Τα κενά από προσωπικόν σπίτια ελεηλατούντο οικτρώς.

Επανερχόμενοι αφοσιωνόταν στις εργασίες για την υποστήριξη του Αγώνος. Αυτό ήταν το μέλημά τους. Η αποτίναξη του ζυγού του δυνάστη. Τα λοιπά μεταξύ των οποίων και η επιβίωση ερχόταν  δεύτερα! Η Πατρίδα ήταν το Άπαν. Και δη η Ελευθέρα.  Και οι πάντες έδωσαν θαυμαστά, πρότυπα και απροσπέλαστα δείγματα στην ανθρωπότητα! Ο πάντες τους εμιμήθησαν αλλά και τους θαύμασαν.

Η Ελληνική Επανάσταση διακρίνεται από ομοίας για πολλά και άξια μνείας ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Π.χ. επεχείρησε δεινόν και ένδοξον τόλμημα.  Όπως αναφέρει ο Σ. Τρικούπης. «Να εξώσει δια των όπλων εκ της Ελλάδος  ξένην και αλλόθρησκον φυλήν, ήτις δια των όπλων ηχμαλώτησεν αυτήν προ αιώνων και μέχρι τέλους την εθεώρει αιχμάλωτον και υπό την μάχαιράν της». Αξιόλογον χαρακτηριστικόν επίσης είναι οι Μαχητές Έλληνες ήσαν άμοιροι στρατιωτικής τακτικής, πολεμούντες ως «αντάρτες» και με τις δικές τους τεχνικές.

Στην θάλασσαν δε, επέδειξαν πρωτοφανή ανδρείαν και κατέλιπαν φαινόμενον  μοναδικόν στην ιστορίαν των Κρατών, για την μαχητηκότητα, ναυτοσύνην, τεχνικές  εμπνεύσεις. Σε διάφορα Κράτη ανά την οικουμένην οι λαοί τους, επανεστάτησαν και  ενίκησαν στρατούς ισχυρούς και πολυαρίθμους, πουθενά όμως δεν αναφέρεται ότι κατέλαβαν στόλους και δη γιγάντιους όπως εν Ελλάδι!

΄Αξιον παρατηρήσεως  είναι και ή άκρα δυσαναλογία της πολεμικής καταστάσεως των μαχομένων μερών. Το μέρος που επολέμησε για συντριβήν του ζυγού, ήτο αβοήθητον έξωθεν, οι πόροι του μηδαμινοί προερχόμενοι από ιδιώτες, έναντι των τεραστίων πόρων που είχε η απέραντος αυτοκρατορία!

Η κήρυξη της Επαναστάσεως ήταν ανάσταση της ιστορίας ενός ενδόξου έθνους και «το δε σάλπισμα τοιούτου πολέμου  είναι χερουβικός ύμνος προς τον Ύψιστον» όπως αναφέρει χαρακτηριστικώς ο Σπ. Τρικούπης.  Το πολεμικόν αυτό θέμα έχει έτι μεγαλυτέραν μεγαλοπρέπειαν, αν το εξεγειρόμενον Έθνος έχει ιστορικήν καταγωγήν. Η  εξέγερση ήταν μοναδική στην Ιστορίαν του ανθρωπίνου γένους καθότι εν μέσω αιμάτων, καταστροφών και δεινών αγώνων επετεύχθη η  ανέγερση του Ελληνικού Έθνους. Ενός ‘Εθνους το οποίον επί αιώνες ήταν υπό την ξένην και αλλόπιστον δουλείαν, κατεπιέζετο φρικτώς, αλλά δεν απώλεσε τον χαρακτήρα του, την ζωτικότητά του και  τις αναμνήσεις των προγόνων του.

Πάντα  ταύτα τον ενεδυνάμωναν και τον κατέστησαν μαχητήν όμοιον με τον «Αφρικανικόν ασβόν». Θα αναφέρομεν ολίγα περί του ζώου τούτου και οι συγκρίσεις ας γίνουν από έκαστον αναγνώστην.

Ρεκόρ Γκίνες σε ζώον!

Φαίνεται απίθανον και παράδοξον. Και όμως έχει συμβεί. Το μικρόν ζωάκι Αφρικανικός ασβός, Honey badger, μήκος ενός μέτρου και βάρους 20 κιλών, έχει περιληφθεί στο βιβλίον Ρεκόρ Γκίνες γιατί είναι το πλέον  ατρόμητον και επικίνδυνον   θηλαστικόν στον κόσμον. Με τέχνην και τόλμην  σκοτώνει τεράστια ζώα! Έχει  αντιμετωπίσει   ή και σκοτώσει ύαινες, λιοντάρια, τίγρεις, χελώνες, σκατζόχειρους, κροκόδειλους και αρκούδες. Σκοτώνει δηλητριώδη φίδια που τα αρπάζει με τα σαγόνια του και τα καταβροχθίζει. Επιτίθεται και στον άνθρωπον. Του αρέσει υπερβολικώς το μέλι εξ ου και το όνομά του. Μία από τις ιδιαιτερότητες που καθιστά τον αφρικανικόν ασβόν τόσον ακατάβλητον αντίπαλον είναι το πολύ χαλαρόν δέρμα του: Αν πιαστεί από πίσω, μπορεί να στρίψει μέσα στο ίδιον του το δέρμα και να αντεπιτεθεί. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να τον κυνηγούν ελάχιστα αρπακτικά. Συμφώνως με τον θρύλον, η επίθεση των αφρικανικών ασβών περιλαμβάνει κυριολεκτικώς χτυπήματα κάτω από την μέσην. Η πρώτη σχετική δημοσιευμένη καταγραφή έγινε το 1947, όταν παρατήρησαν έναν αφρικανικό ασβό να εuνουχίζει έναν ενήλικον βούβαλον. Λέγεται επίσης ότι έχουν εuνουχίσει νεροβούβαλα, αντιλόπες, ζέβρες και ανθρώπους».

Τοιούτοι δεινοί και ατρόμητοι ήσαν και οι Μαχητές και άπας ο Λαός του εξεγερθέντος Έθνους. Τους αξίζει αιωνία Τιμή, Ανάμνηση και Υπόκλιση.

ΤΕΛΟΣ (εσπευσμένον)

26/4/2022

Μιχαήλ Στρατουδάκης

ΜΕΡΟΣ Β΄

Αθανάσιος Κριεζής

Πλοίαρχος και πλοιοκτήτης.
Μετά την εφόρμηση στην Σούδαν των Ελληνικών πλοίων κατά
του εχθρού και την καύση ενός με απώλειαν 200 ναυτών,
ενέσκυψε σφοδρή θαλασσοταραχή   και τα πλοία επέστρεψαν
στην Πελοπόννησον. Ήταν 16 Ιουνίου 1825 και ξάφνου
ανεφλέγη η πυριτοθήκη του πλοίου του Πλοιάρχου  Αθανασίου

Κριεζή, ο οποίος είχε μεταβεί και αυτός στην Σούδαν και κατεκάη και ο ίδιος και ο αδελφός του και 62 ναύτες πλην δύο οι οποίοι πρόφθασαν και έπεσαν εγκαίρως την θάλασσαν! Ο ένας από τους διασωθέντες ανέφερε την αιτίαν την φωτιάς. Όπως την διασώζει  ο Τρικούπης «ο πλοίαρχος είχεν ως υπηρέτην του νεανίαν τινα τούρκον, όστις αγανακτήσας διότι  ερραπίσθη την ημέραν εκείνην ως παρήκοος, έριψε πυρ εις την πυριτοθήκην».Παρά την προσφοράν που του παρείχε ο Έλληνας Πλοίαρχος το τουρκικόν μένος εξεδηλώθη σε εγκληματικόν βαθμόν!

Ο Ολετήρας Ιμπραήμ

Ο τυραννικός Ιμπραήμ ήταν καταστροφές ανθρώπων και
φυτών. Στην Πελοπόννησον είχε κατασφάξει πολύν κόσμον.

Επίσης είχε αφανίσει αμάχους και παιδιά τους οποίους εφόρτωνε στα καράβια του και τους πήγαινε στις αγορές δούλων στην αφρικήν όπου και τους πωλούσε! Ποια η τύχη και η ζωή αυτών των Ελλήνων άγνωστον. Πάντως θα ήταν δραματική, πειναλέα, βασανιστική, μαρτυρική! Επί της Πελοποννήσου όπου περνούσε σκόρπιζε θάνατον. Σπίτια κατεδάφιζε, καλύβες έκαιγε σε σημείον όπου οι κάτοικοι δεν είχαν χώρον να στεγασθούν. Κατέστρεψε 60.000 συκιές, 25.000 ελαιόδενδρα και συκομωρέες, λεμονιές, πορτοκαλιές, βερυκοκιές, βυσινιές τα πάντα. Και δεν τα έκοβε μόνον αλλά τα έκαιγε ώστε οι κάτοικοι να μη μπορούν να φάνε τίποτε από αυτά ή  να τα χρησιμοποιήσουν! Έτσι ανάγκασε πολλούς κατοίκους σε απομάκρυνση από την Πελοπόννησον. Στην περιοχήν της Πυλίας βαδίζοντας για Πάτρα κατέκαψε καλύβες οι οποίες ήσαν κενές ανθρώπων. Απλώς για να επιφέρει όλεθρον.

Τον στρατόν του εγύμναζαν Ευρωπαίοι Αξιωματικοί οι οποίοι μετά την καταστροφήν του Ναπολέοντος σκόρπισαν σε διάφορες χώρες. Του προσέφεραν μεγάλες εξυπηρετήσεις σε βάρος φυσικά της Ελλάδος. Την υπεροχήν των Ελλήνων αγωνιστών την γνώριζε καλώς και εξεφράσθη γι’ αυτήν στον Δεριγνύ λέγοντας του για του ΗΡΩΕΣ μαχητές του Μεσολογγίου, ότι αν είχαν φαγητόν για τρεις εβδομάδες θα μας είχαν συντρίψει! Ο υπερεγωιστής για να εκφρασθεί έτσι ευκόλως μπορούμεν να εννοήσομεν την απερίγραπτην ανδρείαν της φρουράς του Μεσολογγίου.

Ο Ιμπραήμ με πολυπληθή στρατόν ανέβαινε κάποιαν στιγμήν τον Αχλαδόκαμπον κινούμενος για την μάχην των Μύλων και στο πέλαγος ίδε την θαλασσοκράτειρα Ύδραν  και με πικρίαν ανεφώνησε.  «Ως πότε μικρά Αγγλία θα μου διαφεύγεις;»

Την ιδίαν περίοδον και πριν την μάχην των Μύλων, ο Δεριγνύ πλησίασε την στεριά από το πλοίον   και είπε ότι αν μείνουν εκεί θα καταστραφούν και τους συνέστησε να φύγουν και θα διαθέσει το πλοίον για τους οπλαρχηγούς. Δεν γνώριζε φαίνεται τον σκοπόν της Επαναστάσεως. Ανάλογην απάντηση του έδωσε και ο Μακρυγιάννης υπενθυμίζοντάς του ότι «την Ελλάδα πολλά θεριά την κατασπάραξαν αλλά πάντα έμεινε μαγιά»!!

Οι αγωνιστές στην Τραμπάλα επί Ιμπραήμ, άρπαζαν με τα χέρια τις πυρακτωμένες μπάλες που έπεφταν στο οχυρόν τους και τις πετούσαν έξω!

Παπουλάκης

Το 1826 ενεφανίσθη στα Τριπόταμα Αχαΐας ασκητής εξ Ιθάκης αποκληθείς για το μικρόν ανάστημα Παπουλάκης. Τον ασκητήν συνόδευε ασκήτρια η οποία εθαύμαζε την αρετήν  και διέδιδε την οσιότητα του βίου του. Αγαπήθηκε από το κοινόν το οποίον προσήρχετο σ’ αυτόν για να λάβει την ευχήν του. Συν τω χρόνω του έφερναν και δώρα. Από το σύνολον αυτών κατόρθωσε να κτίση Μονήν και οι προσερχόμενοι άκουγαν με εσταυρωμένας τας χείρας τα θεόπνευστα όπως θεωρούσαν λόγια του. Στην Μονήν είχαν συγκεντρωθεί δεκάδες αφιερώματα. Ο Ιμπραήμ μαθών την φήμην του Παπουλάκη έστειλε ένα σώμα στα Τριπόταμα, όρμησαν αιφνιδίως στην Μονήν, άρπαξαν τα αφιερώματα και ακολούθως την έκαυσαν, τον δε ασκητήν έσφαξαν την δε ασκήτριαν εδημοπράτησαν!

Παράδοση λόγω δίψης

Στο φρούριον Χλουμουτσίου Γορτυνίας είχαν εισέλθει 1500 προς ασφάλειαν, αλλά ήταν σχεδόν εγκαταλελειμμένον και αφρόντιστον. Ο Μιχαήλ Σισίνης με 300 παλληκάρια εισήλθε σ’ αυτό για να τους υπερασπισθεί και  ο Ιμπραήμ το επολιόρκη επί τρεις εβδομάδες  Οι πολιορκούμενοι ήσαν πλημμελώς εφοδιασμένοι. Η δίψα τους είχε εξουθενώσει και την 5^ην Μαΐου 1827 αναγκάσθησαν να παραδοθούν. Οι εξελθόντες είχαν  σφοδράν δίψαν ώστε μόλις βρήκαν νερό ήπιαν τόσον πολύ ώστε αρκετοί απέθαναν  από την κατά κόρον πόσιν νερού!!

Άγνοια πυρπολικών

Το 1822 έξω από το Χέλι ο Ελληνικός στόλος παρακολουθούσε τον εχθρικόν. Ο Πιπίνος πλησίασε το πυρπολικόν του και το προσεκόλλησε σε ένα αλγερινόν. Πενήντα αλγερινοί ναύτες έπεσαν στο πυρπολικόν για να το αποκολλήσουν, πλην αυτό ανεφλέγη και οι 50 εκάηκαν, όσοι δε έπεσαν στην θάλασσαν επνίγηκαν. Η κίνηση αυτή δείχνει ότι οι εχθροί ναύτες είχαν παντελή άγνοιαν πως λειτουργεί ένα πυρπολικόν. Διαφορετικά δεν θα ορμούσαν πάνω σ’ αυτό.

Βύρων

Στο Μεσολόγγι ευρίσκοντο πολλοί Σουλιώτες για την υπεράσπισή του επί μισθώ φυσικά.  Κάποιος Σουλιώτης ήθελε να εισέλθει στο  οπλοστάσιον όπου ήταν το σιδηρουργείον.  Ο σκοπός τον εμπόδισε, αλλ’ εκείνος επέμενε και τον εξύβριζεν. Επενέβη ο αξιωματικός Σάσσος και λογομαχίας συνεχιζομένης ο μέν αξιωματικός εγρονθοκόπησε τον Σουλιώτην, ο δε Σουλιώτης τράβηξε την πιστόλαν και  τον εσκότωσε. Ο φονεύς συνελήφθη. Έγινε μεγάλη αναταραχή. Οι Σουλιώτες πήραν τα όπλα και απαιτούσαν να απελευθερωθεί ο πατριώτης τους διαφορετικώς θα καταλάβουν το οικοδόμημα, το οπλοστάσιον και την οικίαν του Λόρδου Βύρωνος που ήταν πλησίον. Ήλθαν και ένοπλοι Μεσολογγίτες για υποστήριξη του οικοδομήματος. Τελικώς απελευθερώθη ο φονιάς και επήλθε η ησυχία. Οι Σουλιώτες απήτουν όμως τους μισθούς τους. Οι προεστώτες έντρομοι για τα επαπειλούντα την πόλη, ζήτησαν ως δάνειον από τον Βύρωνα 3.000 δίστηλα, (νόμισμα). Τους τα έδωσαν και τους απεμάκρυναν, αλλά δυστυχώς έφυγαν και Σουλιώτες σιδηρουργοί που εργαζόταν εκεί κι έτσι το σιδηρουργείον αχρηστεύθηκε. Ο Βύρωνας μοναδικήν ψυχαγωγίαν κατά την παραμονήν του στο Μεσολόγγι είχε την ιππασίαν. Στις 28 Μαρτίου πήγε για το άθλημα του, πλην όμως έπεσε ραγδαία βροχή, εβράχη αγρίως και σε ολίγον προσεβλήθη από σφοδρόν πυρετόν, έμεινε κλινήρης, δεν δέχθηκε φλεβοτομήν  και  στις 7 Απριλίου 1824 Δευτέραν του Πάσχα απεβίωσεν. Στον Ιατρόν του είχε ειπεί  για την φλεβοτομήν «Πίνω όλα τα ιατρικά σου, αλλ΄ ουδέ μίαν ρανίδα αίματος χύνω κείμενος επί  της κλίνης. Πρόθυμος είμαι να το χύσω όλον εν τω πεδίω της μάχης». Αυτός ήταν ο Μέγας Φιλλέλην Λόρδος Βύρων.

Φαβιέρος

Ο Κάρολος Φαβιέρος ήταν Γάλλος Στρατιωτικός και πολέμησε στο  πλευρόν των Ελλήνων από το 1823 έως το 1827.Αγνός Φιλέλλην αγαπήθηκε παρά πολύ,  αλλά και αγάπησε την Ελλάδα ώστε  συν τοις άλλοις είχε προσαρμοσθεί με τα Ελληνικά δεδομένα ακόμη και ως προς την ενδυμασίαν. Το 1842 η Εθνοσυνέλευση του απένειμε τον τίτλον του επιτίμου Έλληνα Πολίτη και εκείνος συγκεκινημένος δήλωσε. «Η Ελλάς μου πληρώνει μεγαλοπρεπώς τας ολίγας σταγόνας αίματος που έχυσα για την αγίαν υπόθεσή  της».

Μπουντούρης – Ματρώζος

Στις 13 Ιουλίου 1825     ο εχθρικός στόλος από Κρήτην με χιλιάδες στρατιώτες και 80  πολεμικά ανεχώρησε προς Νεόκαστρον (Πύλον). Στον Μαλέαν ανοίχθηκαν και 18 Ελληνικά πολεμικά με σκοπόν την σύγκρουση, εναυμάχισαν αλλά έπαθαν πολλές ζημιές. Ο πυρπολητής Μπουντούρης όρμησε σε εχθρικήν κορβέταν αλλά,  άναψε ξαφνικά η πυρίτιδα στο εφόλκιόν του και εκάησαν όλοι!  Οδήγησε και ο Ματρώζος το πυρπολικόν του σε άλλον πλοίον αλλά ενώ κρατούσε το φυτίλιον καιροφυλακτών την στιγμήν, σφαίρα εχθρική τον εκτύπησε στο μέτωπον και έπεσε νεκρός στο κατάστρωμα. Το φυτίλιον άναψε την πυρίτιδα και εκάη το πυρπολικόν!

Χοίροι προστάτευσαν το Βασιλάδι

Οι οθωμανοί επεδίωκαν την άλωση του Βασιλαδίου αλλά δεν κατέφερναν να αποβιβάσουν ναύτες σ’ αυτό. Εις δε το Μεσολόγγι ο οπλαρχηγός Μακρής έδωσε εντολήν στους περιορισμένους στρατιώτες του να κινούνται ποικιλοτρόπως στην παραλίαν την νύκταν ήτοι να τυφεκίζουν συνεχώς, να ανάβουν πολλά πυρά, να χορεύουν, να χρησιμοποιούν μουσικά όργανα ώστε να φαίνονται πολυάριθμοι. Το πρωί ενώ οι οθωμανοί προσηύχοντο και διαλαλούσαν την ιερήν αποστολήν του προφήτη, ΄Ελληνες στρατιώτες του Μεσολογγίου ανέβηκαν στα δένδρα και προσποιούμενοι ότι  προσεύχονται έβριζαν τον προφήτην. Άλλοι στρατιώτες είχαν συνάξει χοίρους, τους έσφιγγαν αγρίως τον λαιμόν και οι χοίροι ούρλιαζαν εκκωφαντικώς. Οι οθωμανοί ακούσαντες τόσους ασεβείς λόγους αλλά και τα ουρλιαχτά των βδελυρών και μισητών γι’ αυτούς ζώων, ιδόντες και την αφοβίαν των Μεσολογγιτών απέπλευσαν την επομένην άπρακτοι,  για Πάτραν. Στο Βασιλάδι δεν επεβιβάσθη ούτε ένας εχθρός!!

Μένος της Κυβερνήσεως κατά  Ανδρούτσου

Στις διαμάχες μεταξύ στρατιωτικών και πολιτικών δεν ήταν αμέτοχη η εκάστοτε Κυβέρνηση. Πολλάκις εστρέφετο κατά οπλαρχηγών  χωρίς να έχει δίκαιον και εδίωκεν αδίκως άτομα. Η αγανάκτηση και καταδρομή της Κυβερνήσεως κατά του Οδυσσέως Ανδρούτσου ήταν μανιώδης, αλλά όλα αυτά δεν φαινόταν ικανά για να αμαυρώσουν την υπόληψη που έτρεφε στο πρόσωπόν του το κοινόν. Ως προδότην και ενθαρρύνοντα τον εχθρόν  κατηγόρησεν  τον Οδυσσέαν Ανδρούτσον ο  Άρειος Πάγος, αλλά το κοινόν της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδος απεδοκίμασε αυτήν την κατηγορίαν, όχι διότι ο Οδυσσέας ίσως να μη ήταν παντελώς καθαρός, αλλά γιατί τον θεωρούσεν ως τον ικανότερον να βοηθήση την Πατρίδα η οποία είχε καταπέσει. Γι’ αυτό τον αγαπούσε υπερβολικώς, τον ενεθάρυνεν και ήταν στο πλευρόν του. Ο Τρικούπης δικαιολογεί αυτήν την στάση του κοινού με το σκεπτικόν. «Ισχυρότεραι των ανθρώπων της μαχαίρας είναι οι άνθρωποι του νόμου εν καιρώ ειρήνης. Αλλ’ εν καιρώ επαναστάσεων και πολέμων η μάχαιρα τιμάται υπέρ τον νόμον και θεωρείται ως  ασπίς κατά κακοποιήσεων και αδικιών και ως ασφαλιστήριον κατ’ εθνικών προσβολών».

27.2.2022

Μιχαήλ Στρατουδάκης

Οι επιτυχίες του Ελληνικού Στόλου  στις Ναυμαχίες κατά τουρκαλβανών και τουρκοαιγυπτίων άφησαν παγκοσμίως αρίστην εικόνα αλλά και θαυμασμόν. Όχι μόνον για τις μεγαλειώδεις επιτυχίες, αλλά για την πρωτοφανή τόλμην των Ναυτικών μας και την αφοβίαν τους έναντι του τεραστίου σε αριθμόν  πλοίων και μέγεθος στόλου.

Μετά τις Ναυμαχίες στην Σάμον ακολούθησαν  παρά πολλές μικρές ή μεγαλύτερες. Σπουδαία και σημαντική ήταν η Ναυμαχία στον κόλπον του Γέροντα  στην Μικράν Ασίαν.

Το χωρίον Γέροντας ευρίσκεται στο σημείον όπου κατά την αρχαιότητα είχε ιδρυθεί η πόλη Δίδυμα από Έλληνες της Σαλαμίνας οι οποίοι αποίκησαν την περιοχήν, απέχει δε 18 χιλιόμετρα από την Ιστορικήν Μίλητον. Στην περιοχήν υπήρχε το Ιερόν του Διδυμαίου Απόλλωνα και πιστεύεται ότι η λέξη Γέρον-τας προέρχεται  από  παραφθοράν της λέξεως Ιερόν. Το χωρίον αυτό των πάλαι ποτέ 600 κατοίκων ευρίσκεται στον μυχόν ενός κόλπου το Βόρειον άκρον του οποίου είναι το αρχαίον ακρωτήριον Ποσείδιον νυν δε κάβο- Γέροντας. Το στόμιον του κόλπου είναι απέναντι από την  νήσον Κάλυμνον, Λέρον, Λειψούς  και εγγύς στα γνωστά και υπό διεκδικητικήν  τουρκικήν παραφροσύνην Ύμια! Γιατί δεν φωνάζομεν ότι είναι δικά μας και να βόσκουν εκεί τα ποίμνιά τους οι Καλύμνιοι; Τι φοβούμεθα; Μη χάσομεν τον θώκον;;; Που είσαι Μιαούλη!!!!!

Ο ιμπραήμ με τον αιγυπτιακόν στόλον ήθελε να διασπάσει το «φράγμα» από τα Ελληνικά πλοία και να καταλάβει την Σάμον. Τα Ελληνικά πλοία ήταν έξω από τον κόλπον του Γέροντα κοντά στα νησιά Κάλυμνον, Λέρον και Λειψούς έτοιμα για επίθεση και άλλα έξω από τον κόλπον του Γέροντα. Ο Μιαούλης και ο  Σαχτούρης ήταν μέσα στον κόλπον. Το κενό μεταξύ των Ελληνικών πλοίων ήθελε να καλύψει ο ιμπραήμ  και να περικυκλώσει τα πλοία μας, να εισέλθει μέσα στον κόλπον και να συντρίψει  τα πλοία του Μιαούλη και του Σαχτούρη ήτοι 9 πολεμικά και 2 πυρπολικά. Τα εχθρικά πλοία και των δύο στόλων εγγύς του κόλπου αλλά και μακρύτερα αριθμούνται κατά τον Τρικούπην, τόμος Γ΄σελ.155, ως εξής. «Ο τουρκικός και αιγυπτιακός συγκείμενοι, εξ ενός δικρότου, 25 φρεγατών, 25 κορβετών, και περίπου 50 βρικίων και γολεττών ένοπλα και άοπλα.  Παρηκολούθουν τους στόλους και πάμπολα φορταγωγά ένοπλα και άοπλα. Συναριθμούντο  δε όλα πολεμικά και φορτηγά, μικρά και μεγάλα ως πεντακόσια. Ελέγετο δε ότι έφεραν 80.000 ναύτας και στρατιώτας και είχαν  υπέρ τα 2.500 κανόνια. 70 δε πλοία μόνον ήσαν τα Ελληνικά, φέροντα ως 5.000 ναύτας και 850 κανόνια».

Στις 29 Αυγούστου 1824 ημέραν Παρασκευήν επεχείρησε ο αιγύπτιος  Ισμαήλ Γιβραλτάρ να  καλύψει το κενόν μεταξύ των Ελληνικών πλοίων. Επικρατούσε νηνεμία. Τα εχθρικά έξω είχαν κάποιαν μικρήν αύραν και μπορούσαν να κινηθούν στοιχειωδώς. Τα πλοία του Μιαούλη δεν εκινούντο με τίποτε μέσα στον κόλπον. Αυτήν την ακινησίαν περιγράφει ο ίδιος ο Μιαούλης  σε επιστολήν του  στους Προκρίτους της Ύδρας επισημαίνοντας το υπέρμετρον άγχος των πληρωμάτων και την αδυναμίαν να κινηθούν προς ναυμαχίαν.

Το πρωί πριν της Ανατολής  του ηλίου οι εχθροί έχοντες σοβράνο ύψωσαν την αλαζόνα σημαίαν των δια μουσικών οργάνων και με πλείστα κανόνια και ήρχοντο καθ’  ημών  ευρισκομένων εις γαλήνην. Ώ πόσ’ άπειρα οι ‘Ελληνές μας έχυσαν δάκρυα, διότι δεν είχον άνεμον δια να ορμήσωσι κατά απίστων! Τόσον τους εστενοχώρησε  το να είναι μακράν και εις γαλήνην, ώστ’   αν ήτον δυνατόν να κάμωσι άνεμον  φυσώντες με τα στόματά των  δια να πλησιάσωσιν εις τους εχθρούς!  Όλοι εστέκοντο  με μεγίστην προσοχήν να παρατηρήσωσιν πόθεν  ακούεται ολίγη  πνοή ανέμου αύρα  δια να ωφεληθώσι  και από αυτήν  και να διευθύνωσι τα πανιά  των καθώς της ναυτικής  η τέχνη διδάσκει.

Σημ. Σοβράνο = ναυτικός όρος, από την φοράν που φυσά ο άνεμος. Ενάντια στον άνεμον. Παρ΄ Αρχαίοις. Προσηνέμως. Το αντίθετον είναι σταβέντο. ( Όρα «Λαογραφικόν Λεξικόν της Αμοργού» Μιχαήλ Στρατουδάκης).

Αλαζόνα σημαία από τότε μέχρι σήμερον οι τούρκοι την προβάλουν παντού και εκτός αυτών είναι και οι Ελληνικές Τηλεοράσεις που μας την «μοστράρουν» χίλιες φορές την ημέραν! Την δεκαετίαν του 1980 τουρκικοί θαλαμηγοί που έφθαναν σε Ελληνικά Νησιά, μερικοί ευρέθησαν στον λιμένα των Καταπόλων Αμοργού ανήρτον σε πρημναίον ιστόν την σημαίαν τους, όχι 1Χ1 μέτρου όπως όλα τα σκάφη, αλλά μεγέθους σινδόνης διπλού κρεβατιού!!!. Ήταν αρκετά ενοχλητική η έκτασή της. Πρόκληση!

Αν ήτο δυνατόν να φυσήξωσι με το στόμα για να δημιουργήσουν άνεμον! Υπεράνω όλων η μάχη κατά του εχθρού. Σήμερον το πλείστον των Ελλήνων προσπαθεί ευσχήμως να αποφύγει κάθε προσπάθειαν προαστασίας της Πατρίδος! Στρατιωτικήν, οικονομικήν κλπ.

Ο Μιαούλης όμως δεν περίμενε τον Αίολον να έλθει αρωγός στην πρόθεσή του να επιτεθεί στον εχθρόν. Έθεσε σε κίνηση ενέργεια μοναδικήν στα παγκόσμια ναυτικά πολεμικά χρονικά, άκρως ευφυήν και αποτελεσματικήν ενάντια στον μέγαν κίνδυνον που διέτρεχαν. Διέταξε τους ναύτες να κατεβάσουν τις λέμβους και να τις μετατρέψουν  σε  ρυμουλκά!! έλκοντας τα πολεμικά προς την έξοδον του κόλπου!!! Καινοτόμος σκέψη και σωτηρία όπως απεδείχθη. Οι ναύτες κατέβαλαν γιγαντιαίες προσπάθειες για να ολοκληρώσουν αυτήν την προσταγήν, κωπηλατούσαν  με τεράστιον μόχθον αλλά δεν αγανακτούσαν. Ήλπιζαν! Απεναντίας τα τουρκοαιγυπτιακά ερχόταν με ούριον άνεμον, με φουσκωμένα τα πανιά για να τους κλείσουν την έξοδον και να τα συντρίψουν. Για το συμβάν αυτό ο Σπύρος Μελάς στο έργον του  «Ο Ναύαρχος Μιαούλης», εκδόσεις Σιδέρη 1932 γράφει παραστατικώς.

Οι μουσικές,  τα κανόνια, τα ξεφωνητά των τσούρμων της αιγυπτιακής αρμάδας, όλο ζυγώνουν. Οι όγκοι των καραβιών  τους σκεπάζουν το πέλαγο μ’ ίσκιο πελώριο γεμάτον φοβέρα. Οι ναύτες του Ελληνικού στόλου, καθισμένοι στα κουπιά, κολυμπηστοί στον ιδρώτα, γδέρνουν, ματώνουν τα χέρια τους για να τραβήξουν τα καράβια έξω από τον κόρφο. Μέσα στις βάρκες έχουν μοιραστεί σε βάρδιες και σκαντζάρουν κάθε  λίγο, για να τραβούνε πάντα με ορμή. Τρίζουν οι σκαρμοί, φωτιές πετούν.

Σημ. Σκαρμός = κάθετος ξύλινος ήλος, κυκλικόν στυλιαρόξυλον στην κουπαστήν της βάρκας όπου στηρίζεται το κουπί με κυκλικόν ιμάντα και την ωθεί εμπρός. Παρ’ Αρχαίοις, κωπητήρ, σκαλμός, ( Όρα «Λαογραφικόν Λεξικόν της Αμοργού» Μιχαήλ Στρατουδάκης).

Τα πολεμικά εξήρχοντο, ελκόμενα από τους κωπηλάτες, σε δύο γραμμές η μία των  Σαχτούρη, Τομπάζη, Σαχίνη, Γκιώνη, Λαλεχού και Κρεμάδη  και η άλλη των Μιαούλη, Τσαμαδού, Λεμπέση, Σάντου και Κριεζή. Η αγωνία του Μιαούλη και όλων ήταν αν θα φυσούσε άνεμος έστω και ολίγος.  Αν  δεν γινόταν αυτό η καταστροφή ήταν σίγουρη και το μέλλον της επαναστάσεως σκοτεινόν. Ο Μιαούλης με τα κυάλια στο χέρι κοίταζε τα πανιά των ρυμουλκουμένων προς την έξοδον πολεμικών αν πάλλουν έστω και από ολίγον άνεμον. Όταν είδε αυτό «πέταξε» από την χαράν του. Έδωσε  αμέσως εντολήν για σχηματισμόν μάχης, γιατί ο Γιβραλτάρ έσπευδε να αποκλείσει την έξοδον. Ο Παπανικολής με το πυρπολικόν του έλαβε εντολήν από τον Μιαούλην  να επιτεθεί εναντίον του εχθρικού στόλου. Με την δεξιότητα που τον διέκρινεν απειλούσε πότε την μίαν και πότε την άλλην εχθρικήν φραγάταν βαλλόμενος αγρίως από τα πυρά τους, αλλά προξενώντας τους άφατον πανικόν. Τα πυρά ήσαν άφθονα και το πυρπολικόν δεν άντεξε. Ακινητοποιήθηκε βαρειά τραυματισμένον και ο Παπανικολής του έβαλε φωτιά. Δεύτερος επετέθη ο Ιωάννης Ματρόζος με το πυρπολικόν που προσκόλλησε σε  αιγυπτυακόν βρίκιον 20 κανονιών, αλλά εδέχθη σοβαρόν τραύμα και αναγκάσθηκε να υποχωρήσει οι δε αιγύπτιοι απεμάκρυναν το φλεγόμενον πυρπολικόν πριν εκραγεί.  Επετέθη και ο Ανδρέας Πιπίνος  και άλλος πυρπολητής  στην συνέχειαν  αλλά δεν έφθασαν στον στόχον τους. Επέτυχαν όμως να διασπάσουν την γραμμήν του εχθρού και έδωσαν την ευκαιρίαν στον Ελληνικόν στόλον να ανασυνταχθεί. ΄Εφθασαν πλοία από τους Λειψούς και από τα γύρω μέρη και συνεκεντρώθη ένα σύνολον αντιμαχομένων πλοίων τεράστιον. Τα Ελληνικά εκινούντο ανέτως στο στενόν χώρον. Ο Δημήτριος Φωτιάδης  στο έργο του « Ο Κανάρης» σ’ ένα σημείον αναφέρει για την Ναυμαχίαν του Γέροντα.

Τώρα τον είχαμεν πρύμα εμείς και κατάπλωρα οι οχτροί. Κ’ η νίκη άλλαξε στέκι. Πέταξε από τα κοράκια της αρμάδας πάνω στ΄ άλμπουρά μας. Στη βράση της η μπατάγια. Οι φρεγάτες κι  οι κορβέτες ξερνάνε μονόπαντα  την χοντρή φωτιά τους. Χοχλακάει η θάλασσα από τις μπάλες. Άρμενα και σκάφες τυλίγονται μέσα στην άσπρη άχνα του καθενού. Τα σινιάλα  δεν ξεχωρίζουν. Δουλεύουν οι τρομπαρίνες δίνοντας τις προσταγές. Δύο χιλιάδες πεντακόσιες μπούκες του οχτρού πασχίζουν να βουλώσουν  οκτακόσιες δικές μας.

Σημ. Πρύμα = πνοή ανέμου από το πίσω μέρος του πλοίου, Μπατάγια = μάχη, Χοχλακάει = βράζει η θάλασσα. Μπάλες = οβίδες στρογγυλές εξερχόμενες από τα κανόνια. Σκάφες = τα πλοία, Τρομπαρίνες = σάλπιγγες, Μπούκες = στόμια κανονιών.

Από τα ολίγα πλην παραστατικά του Φωτιάδη φαίνεται το μέγεθος της διαφοράς των αντιμαχομένων αλλά και η δεξιότητα των ναυτικών μας.

Η αναμέτρηση ήταν υπεράνθρωπος για τους Έλληνες. Εκατοντάδες κανόνια έριχναν βόλια  και φωτιά προς όλες τις κατευθύνσεις. Ο Ιμπραήμ ήταν στην ναυαρχίδα του Γιβραλτάρ και απ’ εκεί έδιδε οδηγίες. Ο Μιαούλης είχε αποφασίσει ή θα νικήσει ή θα χαθεί. Ο Ελληνικός στόλος αναγκαστικώς μοιράσθη στα δύο και ο μισός ναυμαχούσε με τους Αιγυπτίους ο άλλος μισός με τους τούρκους υπό τον  Χοσρέφ.

Η πρόσφατη συμφορά των οθωμανών στην Σάμον λύγισε τα πληρώματα. Ο εγωιστής ιμπραήμ έδωσε εντολήν στον Γιβραλτάρ, να μη φοβηθεί τα Ελληνικά πυρά και να τους επιτεθεί μέχρι να τα συντρίψει στα βράχια.(Βλ  Η Ελληνική Επανάσταση του 1821  του Σαράντου Καργάκου). Ο ενωμένος τουρκοαιγυπτιακός στόλος κινείται εχθρικώς. Τότε ήλθε η ώρα των πυρπολικών. Ο Μιαούλης έδωσε εντολήν στα πυρπολικά να δράσουν. Ο Σπετσιώτης Λάζαρος Μουσιός προσεκόλλησε το πυρπολικόν του σ’ ένα αιγυπτιακόν βρίκι του έβαλε φωτιά και σε ολίγον διελύθη το δε πλήρωμα έπεσε στην θάλασσα και επνίγη.

Ακολούθησε ο Υδραίος πυρπολητής Γεωργάκης Θεοχάρης ο οποίος προσεκόλλησε το πυρπολικόν του  στην τυνησιακήν ναυαρχίδα με 54 κανόνια.  Οι τυνήσιοι με τις αντλίες έσβησαν την φωτιάν αλλά κοντά ευρίσκετο ο  Γ. Βατικιώτης ο οποίος προσεκόλλησε το δικόν  του από την άλλην πλευράν. Η φρεγάτα υπέστη καταστροφές  και τον πλοίαρχον μόλις και μετά βίας έσωσαν ναύτες με βάρκα. Όμως οι Έλληνες τον εζώγρησαν και αρχικώς τον  φρόντισαν αλλά «μετά ταύτα τον σκότωσαν υποπτεύοντες ότι υπενήργει την δραπέτευσίν του»  Βλ. Σ. Τρικούπης τόμος Γ. σελ. 370. Πρέπει να σημειωθεί ότι τα πληρώματα της Τυνησιακής αυτής φρεγάτας ήταν ευρωπαϊκά! Παντού μας κυνηγούν οι Ευρωπαίοι κεκαλυμμένοι και εμείς τους «λείχομεν τας χείρας»! Είμεθα άξιοι της τύχης μας!

« Εκάηκαν πολλά μπουρλότα εις την συμπλοκήν, ευδοκίμησε  όμως του Θεοχάρη και έκαψε τον αρχηγόν του Τουνεζίου, όστις ήτο εις μεγάλην υπόληψιν από τον Ιμπραήμ Πασάν όστις ελήφθη αιχμάλωτος  μαζύ με έναν χιλίαρχον, τούτοι όλοι 900 κατά την μαρτυρίαν του διοικητού τους. Τούτο πολύ μας εχαροποίησε  επειδή είδαμεν τον Ιμπραήμ Πασάν εις μεγάλον φόβον, όπου πριν μία ώραν μας αψηφούσε αμέσως επόδισε προς την  Κω».

Σημ. Μπουρλότα = τα πυρπολικά. Τουνέζιον = Τυνησιακόν. Επόδισε = ανέκρουσε πρύμαν, ανεχώρησε.

Οι τεράστιες ποσότητες πυρίτιδας των πυρπολικών προκαλούσαν ανατινάξεις και φοβερόν κρότον. Ο εχθρικός στόλος κατόρθωσε να ξεφύγει από  την  πυρίνην κόλαση και ετράπη ντροπιασμένος σε φυγήν. καταδιωκόμενος από ολίγες  Ελληνικές πολεμικές «βάρκες»!!!!

Η ναυμαχία του Γέροντα είναι από τις σημαντικότερες του Αγώνος, αλλά και η μεγαλυτέρα σε όγκον πλοίων. Από ναυτικής τέχνης επίσης είναι η σπουδαιοτέρα γιατί εφηρμόσθησαν ναυτικοί κανόνες σκληρού αγώνα και  η υπεροχή του εχθρού εξεμηδενίσθη από την υπέροχη δεξιοτεχνίαν των Ελληνικών πληρωμάτων.

Ο Ναύαρχος Αλεξανδρής αναφέρει σχετικώς. « Η παρά τον Γέροντα ναυμαχία υπήρξεν η μεγαλυτέρα καθ΄ όλην την διάρκειαν του Αγώνος. Κατ’ αυτήν ο Ναύαρχος Μιαούλης απέδειξεν ότι εκοσμειτο υφ’ όλων εκείνων  των αρετών, της διορατηκότητος, ετοιμότητος πνεύματος και αποφασιστηκότητος αίτινες χαρακτηρίζουσι τους μεγάλους  Αρχηγούς. Χάρις σ’ αυτά ο ασυγκρίτως  ασθενέστερος Ελληνικός στόλος κατώρθωσε να αναμετρηθεί εν ανοικτή θαλάσση προς μεγαλυτέρας και ισχυροτέρας ναυτικάς δυνάμεις». Η μεγαλοφυΐα του Μιαούλη έσωσε την Επανάσταση και τον ανέδειξε σε ναυτικόν ασυγκρίτων ικανοτήτων και δυνατοτήτων.

Η ναυμαχία του Γέροντα είναι το μοναδικόν γεγονός στα παγκόσμια ναυτικά χρονικά επιβοηθούμενον  και δια της ρυμουλκήσεως των πολεμικών σκαφών έξω του κόλπου. Επίσης άξιον ιδιαιτέρας προσοχής και εξάρσεως είναι το γεγονός ότι, πλείστοι Λαοί σ’ ολόκληρον την Υφήλιον εξανέστησαν  και ενίκησαν στρατούς, αλλά ουδέποτε κανένας δεν κατενίκησε στόλους. Η δόξα και προτεραιότητα αυτή ανήκει στους Έλληνας ναυμάχους, τους υπερμάχους ναυτικούς του Αγώνος του 1821. Και δι’ αυτό τους υποκλινόμεθα διότι μας κατέστησαν πρωτοπόρους στον κατά θάλατταν  πόλεμον.

05/01/2022

Μιχαήλ Στρατουδάκης